*ir/i PV

*iri  ↝

(ntr)
1.  ↝
Moviĝi de iu loko al alia: iri paŝe, galope, piede, ŝipe, ĉevale; piediri, ŝipiri; la ĉevalo, veturilo, aeroplano, rivero iras rapide; iri sur la strato, sur la maro, tra la aero, laŭlonge de la rivero; el interne de la fajro iris tre hela lumo [1].
2.  ↝
Moviĝi al iu difinita loko aŭ celo: iri en la urbon, en la lernejon, al la fonto; li iradis tre ofte en la teatron [2]; iri al la patro, ĉe la patron; iri al la kongreso, al la diservo; iri hejmen; kien vi iras?; iri ĉe la kuraciston, ĉe la notarion; la rivero iras al la maro; iri promeni; iri ĉerpi akvon; iri renkonte al iu; iri sian vojon; iri rekte laŭ la vojoZ ; iru laŭ la vojo de la prudento [3]; multe irata strato; tra la fenestro la vaporo iras sur la korton [4]; (figure) de tie iras du ŝoseoj al la havenoB ; la vojo iras (kondukas) al la urbo; la muro iras (etendiĝas) de la domo ĝis la lago. VD:pasi, paŝi, marŝi, veturi, rajdi, migri, vojaĝi.
3.
Funkcii per interna movo: la horloĝo iras bone laŭ la minutoZ ; ĉu la maŝino iras?
4.
(figure) Prospere aŭ malprospere progresi: kiel iras la proceso, la entrepreno, la komerco?; sen mensoga rekomendo ne iros la vendo PrV ; ĉio glate irosZ ; la fratiĝado de la homaro irados antaŭen ĉiam pli kaj pli potenceZ .
1. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 1:4
2. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Fajrilo
3. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 9:6
4. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 25
angle:
go
bulgare:
вървя, ходя
ĉeĥe:
jít
france:
aller (v., tous sens), marcher (fonctionner), tourner (fonctionner), fonctionner
germane:
gehen
hispane:
ir
hungare:
1. megy, jár 2. megy 3. jár (működik), működik 4. megy (halad), halad
katalune:
anar
kurde:
çûyîn, çûn
nederlande:
gaan
okcitane:
anar
pole:
iść
portugale:
ir
ruse:
идти
volapuke:
golön

iro, *irado [5] Vikipedio

A.
Ago iri:
1.
bileto por iro kaj reiro; fari longan iradon.
2.
la irado al Budapeŝto per rivero estas ĉarma kaj ripoziga; (figure) ni ne havas la eblon analizi tie ĉi tiun iron de la pensoj [6]; la iro de la okazintaĵoj en la mondoZ .
3.
bona irado de maŝino; igi motoron en iradon.
4.
la irado de la societo, de la aferoj, de la negoco estas malvigla.
B.
Maniero, laŭ kiu iu aŭ io moviĝas: gracia, malpeza, flirtanta irado.
5. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Universala Vortaro, -ad'
6. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, ĉap. 5
france:
aller (subst.), marche (fonctionnement), fonctionnement allure (démarche), démarche (manière de marcher)
germane:
Gehen
hispane:
marcha, funcionamiento paso (manera de andar) 1. ronda 2. gira, marcha 3. funcionamiento, marcha 4. progreso
hungare:
járás (-mód) 1. menet, út (mint cselekvés) 2. utazás, járás 3. járás, menet 4. menet, haladás
nederlande:
gang
pole:
chód
portugale:
ida (ação)
ruse:
ход, хождение

irejo  ↝

Ĉiu ajn loko aŭ vojo, laŭ kiu oni povas iri: Mi kondukos la blindulojn laŭ vojo, kiun ili ne konas, laŭ irejoj por ili ne konataj Mi irigos ilin [7]; (figure) sur mian irejon Li metis mallumon [8]; (figure) konduku min sur ĝusta irejo, spite miajn insidantojn [9]; (figure) via koro ne flankiĝu al ŝia vojo, ne eraru sur ŝia irejo [10]; (figure) viaj amikoj ĉi tieaj ne estus irintaj en la irejon de la kolerego de la Eternulo [11]. VD:pado, pasejo, promenejo, koridoro, komunikejo.
7. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jesaja 42:16
8. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 19:8
9. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Psalmaro 27:11
10. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 7:25
11. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.4
france:
chemin, sentier, voie
germane:
Weg, Bahn
hispane:
camino, sendero
hungare:
út, ösvény
katalune:
camí
nederlande:
weg, baan
okcitane:
camin
pole:
przejście
portugale:
caminho
ruse:
путь

irigi  ↝

1.
Fari, ke iu aŭ io moviĝu de unu loko al alia: mi irigos vin sur rekta vojstreko [12]; irigi veturilon; la motoro irigas la aŭtomobilon.
2.
Fari, ke io funkciu: irigi motoron; la rivero irigas la muelilon; mi ne povus irigi tiun horloĝon.
3.
Ebligi, ke iu aŭ io iru: tiu vojo irigas al la urbo.
12. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 4:11
france:
faire aller, faire marcher, faire fonctionner, conduire (faire aller)
germane:
führen 1. antreiben 2. in Gang bringen
hispane:
1. mover 2. hacer funcionar 3. conducir
hungare:
1. járat, menet 2. működtet 3. vezet
nederlande:
1. aandrijven, doen gaan 2. doen gaan 3. leiden
pole:
uruchomić
portugale:
fazer ir
ruse:
привести в движение, пустить в ход, запустить

irebla

Laŭ kiu oni povas iri: irebla vojo.
france:
praticable (en p. d'une voie)
germane:
gangbar
hispane:
transitable, practicable, andadero
hungare:
járható
nederlande:
begaanbaar
pole:
przejezdna (droga)
portugale:
viável
ruse:
проходимый

*irilo [13]Z  ↝ Vikipedio

Longa stango, provizita per piedapoga hoko, kiun oni uzas pare por iri starante alte super la tero kaj por trapasi marĉojn. SIN:paŝstango, stilzo.
13. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Universala Vortaro, ir'il'
france:
échasse
germane:
Stelze
hispane:
zanco
hungare:
gólyaláb
nederlande:
stelt
pole:
szczudło
portugale:
andas, pernas-de-pau
ruse:
ходуля

aliri  ↝

(x)
Moviĝi por atingi iun aŭ ion: aliri al la bordo; aliri la bordon; aliri amikon por lin gratuli; oni povas diversmaniere aliri la problemon; [la unua premio konsistas] en libera aliro al brasika ĝardeno, diris la mulo [14]; se vi nur volus rompi la katenojn, per kiuj viaj spiritoj ligiĝis al tro malvastaj konceptoj, vi ankaŭ povus vidi alirejojn al la vero en multaj aferoj [15]; de matenruĝo ĉiuj alirejoj al Babel estos zorge gardataj [16]; la bando ŝteliris el la magazeno per pordo, donanta alirejon al kajo [17]. VD:alpaŝi, alproksimiĝi, atingi, viziti.
14. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Kuristoj
15. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.10
16. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.13
17. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.16
france:
aborder, s'approcher (de), accoster al~o: accès (acte ou manière d'accéder) al~ejo: accès (lieu)
germane:
herantreten, herangehen
hispane:
acceder, abordar (barco), aproximarse
hungare:
odamegy, elmegy hozzá, megközelít
nederlande:
gaan naar, benaderen al~ejo: toegang
pole:
przystępować
portugale:
dirigir-se para
ruse:
подойти

alirebla

1.
Kiun oni povas aŭ rajtas aliri, atingi: la […] fortikaĵo iĝis alirebla por simplaj vizitantoj [18].
2.
(figure) Kiun oni povas facile kompreni, alparoli...: literatura lingvo senpere alirebla al ordinara, neokcidenta esperantisto [19].
18. A. Gonĉarov: Kion kaŝas la Kvendan-fortikaĵo?, Monato, 2001:12, p. 21a
19. C. Piron: La bona lingvo, 1989
france:
accessible

antaŭiri  ↝

(x)
Iri antaŭ io aŭ iu; devanci: muzikistaro antaŭiras la procesion.
france:
précéder
germane:
vorangehen, vorausgehen, vorgehen
hispane:
preceder
hungare:
elöl megy, elöl halad, elöl jár
nederlande:
voorgaan
pole:
przodować
portugale:
preceder, anteceder
ruse:
предшествовать

antaŭeniri

(ntr)
Iri celante antaŭen; (f) progresi: ni devas ĉiam antaŭeniri ne timante la malhelpojn; antaŭenira metodo, reformisto.
france:
avancer, aller de l'avant, progresser
germane:
vorwärtsgehen, vorwärtsschreiten, vorrücken
hispane:
avanzar, progresar
hungare:
előre megy
nederlande:
vooruitgaan
okcitane:
avançar
pole:
iść naprzód
portugale:
avançar, adiantar-se
ruse:
идти вперёд, продвигаться

ĉirkaŭiri  ↝

(x)
1.  ↝
Moviĝi ĉirkaŭ io aŭ iu, formante rondon, kurban fermitan linion: ĉirkaŭiru la urbon sep fojojn, kaj la pastroj sonigu per la trumpetoj [20]; la tero ĉirkaŭiras la sunon; (figure) komencis ĉirkaŭiri strangaj famoj [21]. SIN:rondiri 1.
2.  ↝
Fari kurban vojon ĉirkaŭ io, por ĝin eviti: mi pro singardeco faros unu fojon ĉirkaŭiron ĉirkaŭ la domo [22]; lia armeo ĉirkaŭiras du orajn skarabojn, tial ke la ministro de l' milito estas pastro [23]; Jerobeam ĉirkaŭirigis embuskon, kiu aperis malantaŭ ili [24]; Dio kondukis la popolon ĉirkaŭire, per la vojo tra la dezerto, al la Ruĝa Maro [25]; doganoj kaj migradaj kontroloj estas ĉirkaŭireblaj, se oni scias kiel [26].
3.  ↝
Sinsekve viziti multajn lokojn: vi ĉirkaŭiras maron kaj teron, por varbi unu prozeliton [27]; la inspektoro rapide ĉirkaŭiris en la manĝejo [28]; (figure) inter la oficiroj kaj nobeluloj komencis ĉirkaŭiri strangaj famoj [29]. SIN:rondiri 2.
20. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Josuo 6:4
21. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, ĉap. 11
22. Charles Dickens, trad. L. L. Zamenhof: La Batalo de l' Vivo
23. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, ĉap. 3
24. La Nova Testamento, II. Kroniko 13:13
25. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 13:20
26. Harry Harrison, trad. Reinhard Fössmeier k.a.: Naskiĝo de la rustimuna ŝtalrato, ĉap. 17
27. La Nova Testamento, S. Mateo 23:15
28. Deck Dorval: Urd Hadda murdita!, p. 11
29. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, ĉap. 11
beloruse:
1. абысьці (кругом)
france:
1. tourner (autour de), faire le tour (de) ĉirkaŭ~ebla: contournable 2. contourner, faire un détour 3. courir (en p. d'une rumeur), parcourir (en tous sens)
germane:
1. herumgehen, umkreisen 2. umgehen 3. herumgehen, umhergehen
hebree:
1. להקיף \הקף\, לכתר, לאפוף \אפף\
hispane:
1. circunvalar, andar con rodeos 2. evitar, rodear 3. circular, andar por
hungare:
1. körbejár (vmit), megkerül (vmit) 2. kikerül (vmit) 3. körbelátogat, sorra jár
nederlande:
rondgaan
pole:
okrążać
portugale:
circular, rodear
ruse:
обойти, обходить

deiri

(ntr)
Iri komencante de iu loko, punkto: la aeroplano deiris de Romo; la deirpunkto de ekskurso, de elpensaĵo.
france:
partir, quitter, s'éloigner (de)
germane:
abgehen, weggehen, starten
hispane:
partir, distanciarse
hungare:
kiindul (vhonnan) de~punkto: kindulási pont
nederlande:
vertrekken de~punkto: vertrekpunt, uitgangspunt
pole:
wychodzić (z miejsca)
portugale:
ir-se
ruse:
отойти (от чего-то), исходить (из чего-то) de~punkto: исходный пункт

* disiri [30]  ↝

(ntr)
Iri en diversajn flankojn: post la fino de la kunveno ni tuj disiris; tie la vojo disiras en kvar direktoj.
30. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Universala Vortaro, dis'
france:
se disperser, s'égailler, se diviser (en p. d'un chemin), se séparer
germane:
auseinander gehen, sich zerstreuen
hispane:
dispersarse, dividirse, separarse
hungare:
szétoszlik, szétmegy (különböző irányokba)
nederlande:
zich splitsen, uit elkaar gaan
pole:
rozchodzić się
portugale:
separar-se
ruse:
разойтись

ekiri

(ntr)
Komenci iri: doni la signalon de la ekiro en vetkurado; Mi rompis la bastonojn de via jugo kaj ekirigis vin kun levita kapo [31].
31. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Levidoj 26:13
bulgare:
отивам
france:
partir
germane:
losgehen, aufbrechen
hispane:
partir
hungare:
elindul
nederlande:
vertrekken
pole:
wyruszać
portugale:
pôr-se em marcha
ruse:
пойти

*eliri  ↝

(x)
1.
Iri eksteren el iu loko: eliri el la ĉambro; eliri renkonte al iu; eliri el veturilo; oni eliris la ĝardenon [32]; el la kaldrono eliras vaporo [33]; la ĉambro, la fenestro eliras (rigardas al, donas vidon al) sur kortonZ , sur parkon, sur straton; el la ĉefa konstruo eliras du aloj; la glavoj eliris el la ingoj; kiu rabi eliras, ofte nuda revenas PrV ; de post la eliro el la ventro de mia patrino mi estis gvidisto [34]; vi memoru dum la tuta tempo de via vivo la tagon de via eliro el la lando Egipta [35]; nur por tromplogi vin li venis, kaj por ekkoni ĉiujn viajn elirojn kaj enirojn, kaj por ekscii ĉion, kion vi faras [36]; la strato finiĝas per senelirejo (vojo fermita ĉe unu ekstremaĵo); (figure) elirante el tiu principo, oni konkludas, ke...; (figure) oni ne vidas eliron el tiu mizeroB ; (figure) tiu situacio estas vere senelira (tiel implikita, ke oni ne povas eliri el ĝi); BIB Eliro (dua libro de Pentateŭko).
2.  ↝
Aperi publike, elpaŝi 3, fari publikan paŝon: la unua libro eliris en lingvo rusaZ ; mi estis ankoraŭ tro juna por eliri publike kun mia laboroZ ; unu cirkonstanco igis min prokrasti mian publikan eliron kun la lingvoZ .
32. H.A. Luyken: Pro Iŝtar
33. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 25
34. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 31:18
35. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Readmono 16:3
36. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Samuel 3:25
arabe:
1. خَرَجَ -ُ خُرُوجًا
france:
el~o: sortie (acte) senel~ejo: impasse, cul-de-sac El~o: Exode 1. sortir, donner (sur) 2. sortir (être publié), rendre public, annoncer
germane:
1. nach draußen gehen, herausgehen 2. nach außen gehen, sich zeigen
hispane:
el~o: salida senel~ejo: callejón sin salida El~o: Éxodo 1. salir, apear 2. salir, publicar, aparecer
hungare:
senel~ejo: zsákutca El~o: Exódus 1. kimegy, kiindul 2. megjelenik
nederlande:
el~o: het buitengaan senel~ejo: doodlopende straat El~o: exodus 1. verlaten
pole:
wychodzić
portugale:
sair
ruse:
выйти

elirejo

Loko, tra kiu oni eliras: la elirejo estas dekstre post la ŝtuparo.
ĉine:
出口 [chūkǒu]
france:
sortie (lieu), issue
germane:
Ausgang
hispane:
salida
hungare:
kijárat
nederlande:
uitgang
pole:
wyjście
portugale:
saída
ruse:
выход
volapuke:
segol

elirvojo

Ĉiu ajn metodo aŭ vojo, laŭ kiu oni povas eliri el situacio aŭ areo.
france:
issue
germane:
Ausweg
hispane:
camino de salida
hungare:
kiút
pole:
droga wyjściowa
ruse:
выход

eniri  ↝

(x)
Iri internen de iu loko: eniri en la ĉambron; eniri la ĉambron; glavo pendis en la glavingo ĉe lia lumbo kaj facile povis eliri kaj eniri [37]; vespere li prenis sian filinon Lea kaj enirigis ŝin al li, kaj tiu envenis al ŝi [38]; se lin trafos malfeliĉo sur la vojo [...], tiam vi enirigos miajn grizajn harojn kun malĝojo en Ŝeolon [39]; ŝi enirigis lin en la domon de sia patro [40]; alkonduku Aaronon kaj liajn filojn al la eniro (= enirejo) de la tabernaklo de kunveno [41]; eniro en la templon estis permesata nur al privilegiuloj [42]; Ilu-ittia, leviĝinte ĉe la eniro de la reĝo, ankaŭ riverencis [43]; (figure) eniri (aniĝi) (en) societon, komitatonZ ; (figure) eniri en oficon (ekokupi ĝin); (figure) nur la vortoj, kiuj sukcesis eniri (en) la ĉiutagan literaturon povas vivi daŭre; (figure) eniri facile en la memoronZ ; (figure) espero eniris en ŝian koronZ ; (figure) la racio ne eniris ilian cerbon; (figure) la prezidanto ne permesis al la oratoro eniri tiun kampon; (figure) eniri novan vojon, epokon. VD:eniĝi.
37. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Samuel 20:8
38. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 29:23
39. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 42:38
40. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 19:3
41. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 40:12
42. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.11
43. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.18
arabe:
دَخَلَ -ُ دُخُولًا
france:
entrer en~igi: faire entrer, introduire (faire entrer) en~o: entrée (acte)
germane:
hineingehen, eintreten
hispane:
entrar en~igi: introducir en~o: acceso, entrada
hungare:
bemegy, belép, behatol en~o: belépés, bemenet
nederlande:
binnendringen en~igi: doen binnendringen en~o: toegang
pole:
wchodzić
portugale:
entrar
ruse:
войти

elirmalpermeso Vikipedio

POL Eksterordinara malpermeso al la enloĝantoj de urbo aŭ alia loĝloko esti eksterdome en fiksitaj diurnohoroj (ordinare, dum la noktoj) krom eventuale laŭ speciala permeso: la israela armeo ankaŭ deklaris noktan elirmalpermeson en la malnova distrikto de la urbo Nablus [44].
44. Nokta elirmalpermeso sur okcidenta bordo de Jordano , China Radio International
angle:
curfew
france:
couvre-feu
hispane:
toque de queda
ruse:
комендантский час

enirejo  ↝

Loko, tra kiu oni eniras: la enirejo estis obstrukcita de homamaso.
france:
entrée (lieu)
germane:
Eingang
hispane:
entrada
hungare:
bejárat
nederlande:
ingang
pole:
wejście
portugale:
entrada
ruse:
вход

flankeniri

(ntr)
Iri flanken de io aŭ iu: la ĉefkapitano prenis lian manon, kaj, flankenirante, demandis lin aparte [45].
45. La Nova Testamento, La agoj 23:19
france:
aller à l'écart, s'écarter
germane:
vorbeigehen, seitlich gehen
hispane:
hacerse a un lado, apartarse
hungare:
félremegy, félreáll
nederlande:
opzij gaan
pole:
iść bokiem
ruse:
отойти (в сторону)

foriri

(ntr)
Iri for de iu loko: foriri de la urbo; foriri por libertempo; la servantino foriris serĉi la kruĉon; foriru de homo malsaĝa; miaj ordonoj ne foriru de viaj okulojZ ; forpelu ilin kaj foriros malpacoZ ; se ne estus kun mi la Dio de mia patro, [...] vi nun foririgus min kun nenio [46]; li foririgos la kapron en la dezerton [47]; li foririgis la homojn, kiuj alportis la donacojn [48].
46. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 31:42
47. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Levidoj 16:22
48. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 3:18
france:
partir for~igi: renvoyer, congédier, faire partir, jeter dehors
germane:
weggehen, fortgehen
hispane:
salir, partir for~igi: despedir, dejar ir, hacer partir
hungare:
elmegy, eltávozik for~igi: eltávolít, feloszlat
nederlande:
weggaan for~igi: doen weggaan
pole:
wychodzić
portugale:
partir
ruse:
уйти

foriro Z

Ago de iu foriranta.
france:
départ
hispane:
salida

ĝisiri  ↝

Atingi indikitan lokon per iro: Mi ĝisiros sola, ‐ ripetadis la atenanino […] ‐ mi ne timas homojn [49]; ŝi ĝisiras angulon kaj turnas sin reen, aroge kaj fiere rigardante [50]; La plej grava estas ‐ ĝisiri, pensis Jul, nur ĝisiri... [51].
49. I. Efremov, trad. J. Finkel: Tais el Ateno, 2008
50. V. M. Garŝin: Akcidento, [2010?]
51. A. Lazarĉuk, trad. J. Finkel: La sankta monato Rin, [2000]
france:
atteindre
germane:
hingehen
hispane:
alcanzar
hungare:
elmegy (vmeddig), elér (vhová), elér (helyet)
nederlande:
bereiken
pole:
dojść
portugale:
atingir (chegar a)
ruse:
дойти

hejmeniri  ↝

Ekiri direkte al la hejmo: mi esploros la aferon, nun trankvile hejmeniru [52]. VD:rehejmiĝi
52. J. Dorosmai, trad. J. Dorosmai jun. kaj J. Horvath: Fabloj kaj Aforismoj, 2002
france:
rentrer chez soi
hispane:
ir a casa

kuniri

(ntr)
Iri kune; partopreni: Paŭlo ne aprobis kunpreni tiun, kiu [...] ne kuniris en la laboron [53].
53. La Nova Testamento, La agoj 15:38
france:
accompagner, prendre part
germane:
zusammen gehen, gemeinsam wandeln
hispane:
acompañar
hungare:
együtt megy, vele megy
pole:
iść razem
portugale:
acompanhar
ruse:
сопровождать

laŭiri

(tr)
Iri laŭlonge de io: laŭiri bordon, riveron, postsignojn.
france:
longer, border (longer), suivre (longer)
germane:
entlanggehen, entlangschreiten
hispane:
seguir, bordear, acompañar
hungare:
megy (vmi mentén), végigmegy (vmi mentén), követ (irányt)
pole:
iść wzdłuż
portugale:
acompanhar (um rio etc)
ruse:
идти вдоль, идти по

malantaŭeniri

(ntr)
Iri celante malantaŭen; (f) malprogresi: estas iafoje necese zigzagi, halti, eĉ malantaŭeniri [54].
54. E. Lanti: Vortoj de k-do Lanti, Venis anarkisto
france:
reculer, régresser, aller en arrière, marcher à reculons
hispane:
retroceder, regresar
hungare:
hátramegy
pole:
cofać się
portugale:
recuar, retroceder
ruse:
идти назад, отступать

malsupreniri  ↝

(tr)
Iri ĝis la malsupro de io, aŭ en la direkto de la malsupro: malsupreniri ŝtuparonZ , vojon, deklivon; en la profundon de Ŝeol ĝi malsupreniros [55]; liberigu lin, ke li ne malsupreniru en la tombon [56]; de siaj ŝipoj malsupreniros ĉiuj remistoj [57]; unu homo malsupreniris de Jerusalem al Jeriĥo [58]; unu pastro malsupreniris la saman vojon [59]; Mi malsupreniros, kaj rigardos, ĉu ili plene agas tiel, kiel estas la kriado, kiu venis al Mi [60]. VD:malleviĝi.
55. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 17:16
56. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 33:24
57. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 27:29
58. La Nova Testamento, S. Luko 10:30
59. La Nova Testamento, S. Luko 10:31
60. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 18:21
france:
descendre (ex. un escalier)
germane:
hinuntergehen, heruntergehen
hispane:
descender, bajar
hungare:
lemegy
pole:
zejść
portugale:
descer
ruse:
спускаться, спуститься

nealirebla Vikipedio

1.
Kiun oni ne povas aliri, atingi: David restis en la dezerto en nealirebla loko [61].
2.
(figure) Kiun oni ne povas atingi, kompreni, alparoli...: parolarto […] ebligas konvinki tiujn, kiuj ne estas alireblaj per la argumentoj de la plej strikta logiko [62].
61. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 23:14
62. I. Lapenna: Retoriko, 1950
france:
inaccessible
nederlande:
onbereikbaar

postiri  ↝

(x)
Iri post 2 io aŭ iu: [la derviŝo] duonturniĝas sur la kalkanoj tiele, ke li frontas la postiranton [63]; ŝi postiris [la fazanon] tra filiko kaj vepraĵo [64]; mi iris do reen kiel eble plej rapide kaj postiris lin sur la maldekstra flanko de Václav-placo [65]. SIN:sekvi1
63. E. Lanti: Vortoj de k-do Lanti, Leteroj el Turkio
64. E. Grimley Evans: La kluba mensogulo, La lupino kaj aliaj rakontoj, 2005
65. L. Vladyka trad. Moraviaj E-Pioniroj: Mi en li, http://www.mujweb.cz/Kultura/malovec/MIENLI4.HTM
france:
suivre (marcher derrière)
hispane:
seguir, ir detrás
pole:
podążać
portugale:
seguir, ir atrás
ruse:
следовать

preteriri

(tr)
Pasi laŭlonge kaj flanke de io, kaj ĝin lasi post si: preteriri arbaron; ni preteriris tri vilaĝojn survoje; li sidis por rigardi la preterirantojn.
france:
dépasser (un lieu), passer (dépasser)
germane:
vorbeigehen, vorübergehen
hispane:
pasar
hungare:
elmegy (vmi mellett)
pole:
mijać
portugale:
passar ao lado de
ruse:
пройти (мимо чего-л.), миновать

piediri  ↝

(ntr)
Iri piede: David venkoprenis de li mil ĉarojn kaj sep mil rajdantojn kaj dudek mil piedirantojn [66].
66. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Kroniko 18:4
france:
marcher (à pied) pied~anto: piéton
germane:
zu Fuß gehen, wandeln
hispane:
caminar
hungare:
gyalogol
pole:
iść pieszo
portugale:
caminhar (à pá)
ruse:
идти пешком pied~anto: пешеход

reiri

(ntr)
1.
Irinte, veni returne al la deira loko: ira kaj reira bileto.
2.
Iri denove, sekvafoje: mi reiros al vi la proksiman semajnon.
france:
1. revenir (à son point de départ) 2. retourner (aller de nouveau), revenir (aller de nouveau), aller de nouveau
germane:
2. zurückgehen, zurückkehren
hispane:
1. retornar 2. volver
hungare:
1. visszamegy 2. újra elmegy
pole:
powracać
portugale:
voltar
ruse:
вернуться, возвратиться

rondiri  ↝

(ntr)
1.  ↝
Iri laŭ ronda vojo, laŭ fermita kurbo: la montriloj [de la malnova horloĝo] rondiradis [67]; dezirante rondiri ĉirkaŭ Montmartro mi trapasis la vilaĝon Clignancourt [68]; la sango rondiras en la korpo PV ; sur unu rando de la ĉielo estas ĝia leviĝo, kaj ĝia rondiro estas ĝis aliaj randoj [69]; (figure) li rondiras ĉirkaŭ ŝi, kiel papilio ĉirkaŭ lumiloPIV1 . SIN:ĉirkaŭiri 1;VD:rivolui, orbito
2.  ↝
Sinsekve viziti multajn lokojn: Satano respondis al la Eternulo [...]: Mi vagadis sur la tero kaj rondiradis sur ĝi [70]; ili lernas esti senutilaj, rondirante de domo al domo [71]; (figure) la historio komencis rondiri (cirkuli, diskoniĝi) de kokinejo al kokinejo [72]. SIN:ĉirkaŭiri 3.
67. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Malnova domo
68. Jean-Jacques Rousseau, trad. André Gilles: La revadoj de soleca promenanto, Naŭa promenado
69. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Psalmaro 19:6
70. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 1:7
71. La Nova Testamento, I. Timoteo 5:13
72. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Estas tute certe
france:
rond~o: course (d'un astre) 1. tourner (autour de), faire le tour (de) 2. courir (en p. d'une rumeur), parcourir (en tous sens), rôder
germane:
1. herumgehen, im Kreis laufen
hispane:
1. girar (alrededor de), orbitar a 2. deambular (en todas direcciones), rondar
hungare:
rond~o: kórbejárás 1. körbejár 2. körbelátogat, sorra látogat
pole:
2. krążyć
portugale:
2. rodear
ruse:
1. ходить кругом, ходить по кругу, циркулировать 2. обходить (разные места), обойти (разные места)

senelirejo  ↝ Vikipedio

1.
Loko, el kiu oni ne sukcesas eliri: la policistoj estis puŝitaj en senelirejon kaj ne povis kontraŭstari la manifestaciantojn [73].
2.
(figure) Sensolva problemo, neeskapebla malbona situacio: la situacio, en kiu ni ambaŭ troviĝas, estas vera senelirejo [74].
VD:sakstrato
73. Johano M.: Kie estas..., 2002
74. H. Vallienne: Ĉu li?, 1908
france:
voie sans issue
hispane:
calle sin salida

subiri  ↝

(x)
1.
Iri sub ion: subiri tegmenton, branĉaron;
2.
(p.p. astroj) Iri sub la horizonton: la suno subiris sub la akvon [75]; en tiu tago [...] Mi subirigos la sunon en tagmezo [76]; en la purpuraj radioj de la subiranta suno la princo similis dion [77]; punu min Dio, se mi antaŭ la sunsubiro gustumos panon aŭ ion ajn [78]; de la sunleviĝejo ĝis la sunsubirejo Mia nomo estos granda inter la nacioj [79].
75. Hans Christian Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj de Andersen/II/Ĉapitro 13 — Sovaĝaj cignoj
76. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Amos 8:9
77. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, ĉap. 5
78. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Samuel 3:35
79. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Malaĥi 1:11
france:
1. se mettre sous sunsub~o: coucher du soleil sunsub~ejo: couchant (point cardinal) 2. se coucher
germane:
untergehen, hinuntergehen, heruntergehen, unten gehen
hispane:
bajar 1. meterse debajo de 2. ocultarse bajo el horizonte, ponerse
hungare:
lemegy, alámegy sunsub~o: naplemente
pole:
zachodzić (o słońcu)
portugale:
pôr-se
ruse:
зайти (подо что-л., напр. за горизонт)

supreniri  ↝

(tr)
Iri ĝis la supro de io, aŭ en la direkto de la supro: supreniri ŝtuparonZ , etaĝon; ĉar vi supreniris sur la liton de via patro, tiam vi malhonoris mian liton per la supreniro [80]; ne supreniru per ŝtupoj al Mia altaro [81]. VD:leviĝi.
80. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 49:4
81. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 20:26
france:
monter (gravir), gravir, s'élever
germane:
heraufgehen, hinaufgehen, ersteigen, erklimmen
hispane:
subir, ascender, elevarse
hungare:
felmegy
pole:
iść w górę
portugale:
subir, ascender
ruse:
подняться (на что-л.), взобраться, взойти

suriri  ↝

(tr)
Iri alten sur ion: suriri tegmenton, ŝtuparon, arbon, monton VD:grimpi.
france:
monter (sur), grimper (sur)
germane:
betreten, dahingehen, beschreiten
hispane:
montar (sobre), subir (sobre)
hungare:
rámegy
pole:
wspinać się
portugale:
subir
ruse:
зайти (на что-л.), взойти, взобраться

ŝipiri  ↝

MAR Iri, veturi per ŝipo: ni ŝipiris de Filipi [...] kaj alvenis [...] en Troas post kvin tagoj [82]. SIN:ŝipi.
82. La Nova Testamento, La agoj 20:6
france:
naviguer
germane:
mit dem Schiff fahren, schifffahren
hispane:
navegar
hungare:
hajózik
pole:
płynąć statkiem
portugale:
navegar (ir a navio)
ruse:
плыть на корабле

ŝteliri  ↝

(ntr)
Iri kaŝe kaj sekrete, kvazaŭ ŝtelisto: kiam la aliaj iris al la foiro aŭ dancado aŭ sankta procesio, mi ŝteliris en ĉi tiun negastaman intermonton [83]; la bando ŝteliris el la magazeno Iŝtar ; la atakantoj ŝteliris al la remparoB .
Rim.: La uzo de la esprimo sin ŝteli en la senco de ŝteliri estas evitinda, ĉar dubasenca.
83. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, ĉapitro 2a
beloruse:
красьціся, падкрадацца
hispane:
ir furtivamente
hungare:
lopakodik
nederlande:
sluipen
pole:
skradać się
portugale:
ir furtivamente
ruse:
красться, подкрасться, подкрадываться
svede:
smyga

trairi

(tr)
1.
Iri trae de io, de unu flanko al alia: oni devas trairi korton por eniri en la domon; trairi naĝante la riveron; trairebla torento; netrairebla dezerto; li elfosis al si longan trairejon tra la tero de sia loĝejo ĝis ŝia [84]; ĉion, kio povas iri en fajron, trairigu tra fajro, kaj ĝi estos pura [85].
2.  ↝
MAT(fakula ĵargono) (p.p. geometria figuro, rilate al alia) Sekci kaj eventuale inkluzivi ĝin: mezortanto de streko estas ortanto, trairanta la mezon de la streko; ebeno trairanta ĉefcirklon de sfero trairas ankaŭ la centron de la sfero; konuso estas naskita de rekto, kiu moviĝas trairante fiksan punkton kaj fiksan kurbon.
84. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Elinjo-fingreto
85. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 31:23
angle:
2. pass (e.g. through a point)
france:
tra~ebla: franchissable netra~ebla: infranchissable tra~ejo: passage (chemin) 1. traverser 2. passer (ex. par un point)
germane:
1. hindurchgehen, durchgehen, durchqueren 2. gehen (z.B. durch einen Punkt)
hispane:
tra~ebla: franqueable netra~ebla: infranqueable tra~ejo: pasaje (camino) 1. atravesar 2. pasar (ej. por un punto), cruzar
hungare:
tra~ebla: átgázolható netra~ebla: átjárhatatlan 1. átmegy (vmin), ákel (vmin), áthalad (vmin) 2. átmegy (vmin keresztül)
pole:
1. przejść 2. przechodzić (np. przez punkt)
portugale:
2. atravessar
ruse:
1. пройти (сквозь, через), проходить 2. проходить (напр. через точку )

transiri  ↝

(tr)
1.
Moviĝi transen de io, pli malproksimen ol io: la vagonaro ĵus transiris la limon de la regno; ili [...] okupis la transirejon de Jordan, kondukantan al Moab, kaj permesis al neniu transiri [86]; mi transiris la RubikononZ (rezignis pri la eblo reiri); (figure) lia senbrideco transiras ĉiujn limojnZ (estas ja troa, tute ne tolerebla).
2.
(figure) Metafore translokiĝi, p.p. abstraktaĵoj, kiujn oni samigas al konkretaj objektoj: multaj Volapükistoj malkaŝe transiris al EsperantoZ ; super la okazintaj faktoj ni povus silente transiri al la tagordo [87]; la heredaĵo transiris en fremdajn manojn; ŝia amo transiris al la konkurantoZ .
3.
(figure) Iĝi en alian staton, ŝanĝiĝi: transiri de ĝoj' al doloroZ ; subite lia voĉo transiris en rapideman tononZ , en malklaran murmaradonZ ; la tuta lando transiris en posedon de l' venkintoZ , sub la prusan regadon.
86. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 3:28
87. Zamenhof: Parolo antaŭ la Kvara Kongreso Esperantista en Dresden, 1908
france:
trans~ejo: passage, gué 1. franchir (une limite), dépasser (les bornes) 2. passer (d'un point de vue à un autre), changer de main 3. passer (changer d'état)
germane:
hinübergehen, übergehen, überschreiten
hispane:
trans~ejo: paso, vado 1. franquear (un límite), rebasar (el borde) 2. cambiar (de parecer), cambiar (de dueño) 3. cambiar de estado
hungare:
trans~ejo: átkelő 1. átmegy (vhová) 2. áttér 3. átmegy (vmibe)
pole:
przechodzić
portugale:
transpor, ultrapassar
ruse:
перейти

transira  ↝

1.
Nedaŭra, pasa, provizora, transita.
2.  ↝
GRA Transitiva.
france:
1. transitoire 2. transitif
germane:
vorübergehend, transitorisch
hispane:
1. transitorio, temporal, pasajero 2. transitivo
hungare:
1. átmeneti 2. tárgyas, tranzitív
pole:
przechodni
portugale:
1. transitório, passageiro
ruse:
переходный

vojiri  ↝

Iradi piede al malproksima celo: se iu estos en malproksima vojiro, tamen li faru Paskon al la Eternulo [88]; krom tio li faris sufiĉe grandan vojiron flanken, ĉar li volis antaŭe esti en Fjaltring [89]; ni vojiras al tiu loko, pri kiu la Eternulo diris: Ĝin Mi donos al vi [90]; ili ekvojiris for de la monto de la Eternulo vojon de tri tagoj [91]; la Eternulo vojirigis vin, kaj diris: iru kaj ekstermu la pekulojn [92]; la vojoj senhomiĝis, vojiranto jam ne pasas [93].
88. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 9:10
89. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Historio el la dunoj
90. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 10:29
91. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 10:33
92. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 15:18
93. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jesaja 33:8
france:
cheminer, voyager (à pied) voj~o: voyage voj~anto: voyageur, chemineau
hispane:
caminar, viajar (a pie) voj~o: viaje voj~anto: viajero
hungare:
vándorol voj~anto: utas, utazó
pole:
wędrować
portugale:
ir a lugar distante

administraj notoj

pri rond~i: 
    (a) PIV1 kaj PV havas duoblan artikolon kun rond~i: unu sub
    "rond" kaj
    unu sub "iri". Mi provis kunfandi ĉiujn kvar.
    (b) La ekz kun "rond~o" supozigas, ke la trairata vojo povas
    esti nur
    parto
    de la fermita trajektorio (kp kun la diskuto pri
    rivoluo/turno/rotacio).
    (c) PV metis en la saman artikolon "ĉirkaŭ~i" kaj "rond~i",
    kaj
    verdire kelkaj ekz-oj ne ebligas sencodistingon. Mi do metis
    referencojn SIN
    inter la respondaj sencoj.
    (ĉ) Lanti uzas „rond~i“ parolante pri derviŝoj. Indas
    esplori, ĉu
    tia uzo estas akceptebla.
    [MB]
pri ir/i : 
  Restas por koherigi la transitivecon de la diversaj
  verboj derivitaj per prefiksita prepozicio.
  [MB]
~i: Mankas verkindiko en fonto.
~o, ~ado : Mankas verkindiko en fonto.
~ebla: Mankas dua fontindiko.
~ebla: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
~ilo : Mankas verkindiko en fonto.
antaŭ~i: Mankas dua fontindiko.
antaŭ~i: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
antaŭen~i: Mankas dua fontindiko.
antaŭen~i: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
de~i: Mankas dua fontindiko.
de~i: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
dis~i : Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
el~i: Mankas verkindiko en fonto.
el~ejo: Mankas dua fontindiko.
el~ejo: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
el~vojo: Mankas dua fontindiko.
el~vojo: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
en~i: Mankas verkindiko en fonto.
en~ejo: Mankas dua fontindiko.
en~ejo: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
for~i: Mankas verkindiko en fonto.
for~o : Mankas verkindiko en fonto.
laŭ~i: Mankas dua fontindiko.
laŭ~i: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
malsupren~i: Mankas verkindiko en fonto.
preter~i: Mankas dua fontindiko.
preter~i: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
re~i: Mankas dua fontindiko.
re~i: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
supren~i: Mankas verkindiko en fonto.
sur~i: Mankas dua fontindiko.
sur~i: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
ŝtel~i: Mankas verkindiko en fonto.
trans~i: Mankas verkindiko en fonto.
trans~a: Mankas dua fontindiko.
trans~a: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.