*kon/i PV
*koni ↝
- 1. ↝
-
Havi ideon pri iu aŭ io, scipovi distingi iun aŭ ion
disde
aliaj samspecaj aĵoj aŭ uloj:
la infanoj estas tiel saĝaj, ke ili povoscias legi,
antaŭ ol ili konas la literojn
[1];
la artikolo „la“ estas uzata tiam, kiam ni
parolas pri personoj aŭ objektoj konataj
[2];
la nunaj lingvoj posedas grandegan provizon
da pretaj jam vortoj internaciaj, kiuj estas konataj
al ĉiuj popoloj kaj faras trezoron por estonta lingvo
internacia
[3];
ĝi estis la konata amata voĉo
[4].
rekoni1
- 2.
-
(tr)
Havi, el propra sperto, scion pri ies valoro, merito, karaktero; socie aŭ intime interrilati kun iu: ni reciproke nin konas, klarigon ne bezonas PrV ; oni lin konas kiel blankan lupon (tre bone); bone konu viajn ŝafojn [5]; mi konas lin proksime Marta , intime; ekkoni (sekse rilati kun) virinon [6] [7] [8]; mi konis lin lakeo, antaŭ ol li fariĝis financisto; mi ne volas plu koni vin (vi estas de nun fremda por mi). - 3. ↝
-
Havi pli-malpli kompletan kaj klaran ideon pri io aŭ iu:
koni la staton de io
[9];
mi konas miajn homojn
(mi scias ilian valoron)
PrV
;
la literatura lingvo estas al vi videble konata
Marta
;
mi ne konas lian nomon, tiun fakton;
la kompaso ne estis konata de antikvuloj;
en la vilaĝo neniu konas (aŭdis pri)
Esperanton;
mi konas mian nesciadon;
mi konas al li neniun malvirton;
koni ĵus aperintan libron, la homan koron, la mondon;
deziro leĝojn ne konas
Prv
.
scii, koncepti.
- 4. ↝
-
Esti akirinta per sperto ideon pri io; esti spertinta ion:
koni urbon, metion;
kiu panon donas, malsaton ne konas
PrV
;
koni la amon, la ĵaluzon, la ekzilon;
li ne konas la laciĝon;
(figure)
se edzino ordonas, domo ordon ne konas
PrV
;
(figure)
ŝlosilo uzata ruston ne konas
PrV
;
(figure)
tiu industrio ne konas konkurencon kaj senlaborecon.
ĝui, sperti, suferi.
- 5.
- (evitinde) Havi sciencan kaj detalan ideon pri io: koni la matematikon, historion DL , la klasikajn aŭtorojn.
Rim.:
Principe, oni konas individuon, kaj oni
scias priajn informojn:
Mi konas Petron. Mi scias, ke li estas edziĝinta.
Malfacilaĵo povas estiĝi se la objekto de kono
aŭ scio
estas mem traktebla kiel informo: ekz-e poezian verkon oni povas
kaj koni, kaj scii.
En tiaj okazoj „scii“ implicas komprenon kaj (aŭ)
kapablon uzi (scipovi); „koni“ indikas
kapablon apartigi kaj
(aŭ) nomi; do, scio koncernas esencon, dum kono koncernas
ekziston kaj individuecon.
Krome, oni konas ion per sia persona sperto, kaj oni scias
per informo, sciencaj aŭ intuiciaj konkludoj, studoj ktp:
mi bone konas ĉi tiun vojon
(ĉar mi multfoje iris tie),
sed
mi bone scias ĉi tiun vojon
(ĉar mi diligente studis la mapon).
La celo de la scienco estas akiri sciojn, dum la konoj
estas la materialo de la vivosperto.
[Sergio Pokrovskij]
1.
H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Abocolibro
2. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 27.
3. L. L. Zamenhof, trad. Vladimir Gernet: Letero al N.A. Borovko
4. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Infano en la tombo
5. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 27:23
6. La Nova Testamento, Mateo 1:25
7. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. reĝoj 1:4
8. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 19:25
9. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro XV
2. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 27.
3. L. L. Zamenhof, trad. Vladimir Gernet: Letero al N.A. Borovko
4. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Infano en la tombo
5. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 27:23
6. La Nova Testamento, Mateo 1:25
7. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. reĝoj 1:4
8. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 19:25
9. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro XV
- angle:
- know
- beloruse:
- ведаць, быць знаёмым (з кімсьці, чымсьці)
- ĉeĥe:
- znát poznávat, vědět
- ĉine:
- 认识
- france:
- connaitre
- germane:
- kennen
- hispane:
- conocer
- hungare:
- ismer ni reciproke nin ~as, klarigon ne bezonas: ismerjük mi egymást oni lin ~as kiel blankan lupon: ismerik, mint a rossz pénzt kiu panon donas, malsaton ne ~as: az adakozás nem teszen szegénnyé se edzino ordonas, domo ordon ne ~as: ha az asszony uralkodik, nincs rend a házban ŝlosilo uzata ruston ne ~as: gyakran forgatott kulcs nem rozsdásodik
- nederlande:
- kennen
- pole:
- znać
- portugale:
- conhecer, saber
- rumane:
- cunoaşte
- ruse:
- знать, быть знакомым (с кем-л., чем-л.) 1. знать, быть известным (кому-л.)
- slovake:
- poznať, poznávať, vedieť
konato
- Persono, kun kiu oni havas rilatojn: li estas mia malnova konato; ili […] serĉis lin inter siaj parencoj kaj konatoj [10]; li renkontis konaton, junan poeton, kiu rakontis al li, ke morgaŭ li komencos sian someran vojaĝon [11]; tra la tuta strato konatoj kapsalutis nin el la fenestroj [12]; malnova konato [13] [14] BdV ; proksima konato Marta ; bona konato [15].
10.
La Nova Testamento, Luko 2:44
11. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Galoŝoj de feliĉo
12. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Peco da perlovico
13. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Historio el la dunoj
14. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Neĝulino kaj Rozulino
15. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto tria
11. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Galoŝoj de feliĉo
12. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Peco da perlovico
13. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Historio el la dunoj
14. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Neĝulino kaj Rozulino
15. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto tria
- beloruse:
- знаёмы (наз.)
- ĉeĥe:
- známý člověk
- france:
- connaissance (personne)
- germane:
- Bekannter, Bekannte
- hispane:
- conocido
- hungare:
- ismerős
- nederlande:
- kennis, bekende
- pole:
- znajomy
- rumane:
- prieten
- ruse:
- знакомый (сущ.)
- slovake:
- známy človek
konataro
- Tuto de ies konatoj, de ies rilatuloj: la virinoj kaj eĉ la junulinoj de lia konataro difektiĝis de malvirtoj [16].
16.
H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉapitro 23a
- france:
- cercle de relations, réseau social
- germane:
- Bekanntschaft (Gruppe)
- hispane:
- red de relaciones, círculo social, grupo de amistades
- pole:
- krąg (znajomych)
konateco ↝
-
Eco de io aŭ iu konata de pli malpli multaj:
lia konateco estas monda, universala;
fari konatecon kun iu
(interrilatiĝi kun)
FK
[17];
konateco ne estas hereda
PrV
;
mi vin kunprenos pro malnova konateco
[18]
DL
;
post konateco de nur duono da horo
FK
;
ĉu efektive nia konateco (rilato) nur per tio ĉi
finiĝos
FK
.
famo, renomo
- beloruse:
- вядомасьць
- ĉeĥe:
- známost
- france:
- réputation
- germane:
- Bekanntheit, Bekanntschaft
- hispane:
- reconocimiento
- hungare:
- ismertség, ismeretség fari ~atecon: ismeretséget köt
- nederlande:
- kennis
- pole:
- znajomość
- rumane:
- cunoştinţe
- ruse:
- известность
- slovake:
- známosť
konatiĝi
- 1.
- Iĝi konato kun iu: mi vidu, ĉu mi povas konatiĝi kun ŝi! [19]
- 2.
- Iĝi konanto de io: mi konatiĝis kun la libroj el la biblioteko de la metilernantoj FK ; tiujn ĉi ideojn moki, eĉ ne konatiĝinte kun ili EE ; per tradukoj konatiĝi kun fremdaj literaturoj FK ; per ili la vilaĝano konatiĝas kun la malaperintaj tempoj [20].
Rim.:
Zamenhof klarigis, ke „ni uzas ordinare la formon "konatiĝi"
(=fariĝi
konato kun
iu), sed ankaŭ la formo "koniĝi" estas tute bona
(=fari sin koni
ion)“LR
.
19.
H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Persista stana soldato
20. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Peco da perlovico
20. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Peco da perlovico
- france:
- 1. se faire connaitre 2. prendre connaissance
- hispane:
- 1. conocerse 2. familiarizarse
- pole:
- 2. dać się poznać, zaznajomić się
- rumane:
- 2. familiarizați-vă
konigi ↝
(tr)
- Igi iun aŭ ion konata de iu aŭ de multaj: mi konigos al vi mian advokaton; konigi al iu la dokumentojnB ; lia sonora voĉo konigis lin en la tuta urbo; li konigis la motivojn de sia decido; konigi urbon al iu.
- beloruse:
- пазнаёміць, азнаёміць
- ĉeĥe:
- rozhlásit, uvádět ve známost, vyvěsit
- france:
- faire connaitre
- germane:
- bekannt machen, vorstellen
- hispane:
- dar a conocer, poner en contacto, presentar
- hungare:
- ismertet, tudat
- nederlande:
- doen kennen
- pole:
- ujawniać, zapoznawać, zaznajamiać
- rumane:
- dezvălui, citi, familiariza
- ruse:
- познакомить, ознакомить
- slovake:
- rozchýriť, rozhlásiť
konigiloPIV3 ↝
koniĝi ↝
-
Iĝi konata de iu:
koniĝas majstro laŭ sia
verko
Prv
;
koniĝas birdo laŭ flugo kaj homo laŭ
agoPrV
;
dum niaj kongresoj, oni koniĝas kun tre multaj
samideanoj.
ekkoni.
iĝ B. Rim. 2.
- beloruse:
- стаць вядомым
- france:
- faire connaissance, se faire connaitre
- hispane:
- conocerse, hacerse conocer
- hungare:
- ismertté válik, megismerkedik, megismerszik ~iĝas majstro laŭ sia verko: a munka dicséri mesterét ~iĝas birdo laŭ flugo kaj homo laŭ ago: madarat tolláról, embert barátjáról ismered meg
- nederlande:
- kenbaar zijn
- pole:
- zapoznawać się
- ruse:
- стать известным
konado
- Pli malpli kompleta kaj klara ideo kiun oni havas pri io aŭ iu: akiri konadon pri Dio [21]; konadon de Dio Mi preferas ol bruloferojn [22]; ŝi ne posedis sufiĉe da konado de si mem Marta ; bona parolado ne estas ankoraŭ tuta konado de la lingvo Marta .
21.
trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 2:5
22. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Hoŝea 6:6
22. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Hoŝea 6:6
- beloruse:
- веданьне
- ĉeĥe:
- poznání, poznávání, vědění, znání
- france:
- connaissance (expérience)
- germane:
- Wissen, Kenntnis
- hispane:
- conocimiento
- hungare:
- ismeret, ismerés
- nederlande:
- kennis
- pole:
- znajomość
- rumane:
- cunoştinţe
- ruse:
- знание
- slovake:
- poznanie, vedenie
diskonigi ↝
(tr)
-
Konigi al multaj homoj,
anonci,
reklami:
poste neniu havis la ideon ĝin represi kaj diskonigi
VivZam
;
iam vi revenos al la scienco […] por pliperfektigi
kaj diskonigi miajn eltrovojn
[23];
li laboris dum preskaŭ 60-jara periodo por priskribi
kaj diskonigi tiun ĉi mondbildon
[24].
propagandi
23.
B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro XI
24. -: Kiu estas Martinus?, [vidita en 2013]
24. -: Kiu estas Martinus?, [vidita en 2013]
- ĉeĥe:
- rozhlásit, uvádět ve známost, vyvěsit
- france:
- diffuser (nouvelle, savoir...)
- hispane:
- dar a conocer, anunciar
- pole:
- rozgłaszać
- rumane:
- difuzare
- slovake:
- rozchýriť, rozhlásiť
diskoniginda
- Kiu indas je koniĝo fare de multaj homoj: antaŭnelonge, mi ektrovis alian proponon, kiu ŝajnas al mi diskoniginda [25]
25.
S. Auclair: Plia flago por la Tero,
La Riverego, vintro 2012-2013
- france:
- à diffuser
- hispane:
- divulgable
diskonigilo
- Rimedo por ĝenerala konigo: kelkaj artistoj utiligis cenzuron kiel diskonigilon [26]
26.
-:
Muzikfilmeto, epo.wikitrans.net, 2014-01-02
- hispane:
- recurso promocional
ekkoni ↝
(tr)
- Iĝi konanta; distingi: laŭ la frukto oni arbon ekkonas PrV ; eĉ knabon oni povas ekkoni laŭ liaj faroj [27]; valoron de objekto oni ekkonas post difekto Prv ; oni ekkonas bovon per la vido kaj malsaĝulon per lia rido PrV ; ekkonu vin mem; agi sen ekkono (trafe maltrafe).
27.
trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 20:11
- angle:
- ek~u vin mem: know thyself
- beloruse:
- пазнаць, спазнаць, зазнаць, зьведаць, даведацца
- ĉeĥe:
- poznat, poznávat
- france:
- reconnaitre (identifier)
- germane:
- kennenlernen ek~u vin mem: erkenne dich selbst
- hispane:
- reconocer, identificar
- hungare:
- megismer laŭ la frukto oni arbon ek~as: gyümölcséről ismerni meg a fát oni ek~as bovon per la vido kaj malsaĝulon per lia rido: nevetése árulja el az ostobát ek~u vin mem: ismerd meg önmagad
- malnovgreke:
- ek~u vin mem: γνώθι σεαυτόν
- nederlande:
- leren kennen
- pole:
- poznać, poznawać
- rumane:
- pentru a cunoaște, şti
- ruse:
- познать, узнать ek~u vin mem: познай самого себя
- slovake:
- spoznať
ekkonteorio ↝
Tiu parto de filozofio, kiu studas la eblon, kondiĉojn kaj principojn de ekkono, precipe de la scienca ekkono: la homa kono ‐ laŭ Komenio ‐ estas interagado de spirita ena strukturo (ego cogitans) kaj de ties ideoj kun la realeca strukturo: tio estas certe la plej grava aserto ene de la komenia ekkonteorio [28].
28.
G. Formizzi: Filozofio kaj teologio en la verkoj de J. A.
Komenský, Internacia
Seminario pri Komenio,
Prago, 1992-07-22, Prelegaro.
- angle:
- gnoseology, epistemology, theory of knowledge
- ĉeĥe:
- teorie poznání
- france:
- epistémologie
- germane:
- Erkentnistheorie
- hispane:
- teoría del conocimiento, epistemología, gnoseología
- hungare:
- ismeretelmélet, gnoszeológia, episztemológia
- nederlande:
- epistemologie, kennistheorie, kennisleer, kenleer
- pole:
- teoria poznania
- rumane:
- teoria cunoașterii
- ruse:
- гносеология, теория познания
- slovake:
- teória poznania
interkonatiĝi, interkoniĝi ↝
(ntr)
- Ekkoni unu la alian, interparoli por ekhavi ian familiarecon: ankoraŭ ili ne havis okazon por interkonatiĝi [29].
29.
J. Sárközi: Filmo por
pli ol 16 jaruloj kaj aliaj noveloj, 1995
- france:
- faire connaissance
- hispane:
- familiarizarse, conocerse
- nederlande:
- kennismaken
- pole:
- poznać się, zapoznać się
- rumane:
- cunoască reciproc să se, devină familiar să
nekonato
- 1.
- Iu nekonata: kiam la aktoroj sinsekve diris siajn nomon, adreson kaj profesion, la enketestro kapjesis: ili ne estis nekonatoj por li [30].
- 2. ↝
[31] (en ekvacio) Ĉiu el la literoj, kiuj simbole signas la serĉatajn solvojn: ekvacio kun du nekonatoj x kaj y; eblas simpligi la ekvacion dividante ambaŭ ĝiajn membrojn per kvadrato de la nekonato.
- angle:
- 1. stranger 2. unknown
- beloruse:
- 1. невядомы (наз.), незнаёмы (наз.) 2. невядомае (наз.), невядомая пераменная, невядомая зьменная
- ĉeĥe:
- neznámý člověk
- france:
- 1. inconnu (subst.) 2. inconnue (math.)
- germane:
- 1. Unbekannter 2. Unbekannte
- hispane:
- 1. desconocido 2. incógnita
- hungare:
- 1. ismeretlen (ember) 2. ismeretlen (matematikai)
- nederlande:
- onbekende
- pole:
- nieznajomy 2. niewiadoma
- rumane:
- străin
- ruse:
- 1. незнакомец, неизвестный (сущ.) 2. неизвестное
- slovake:
- neznámy človek
miskoni
(tr)
- Malbone koni, ne rekoni, havi malĝustan imagon pri...: ofte ni hispanoj miskonas la portugalan literaturon [32].
32.
M. R. Urueña: Okaze de la Kvarcenta Datreveno de la
Morto de Camões,
Boletín de la Federación Española de
Esperanto, 1981-01 ĝis
04
- france:
- méconnaitre
- hispane:
- desconocer
rekoni
(tr)
- 1. ↝
- Trovi en io aŭ en iu konat(aĵ)on; identigi1 individuon kun (ideo pri) onia konato: mi rekonas lian skribon; la kapridoj rekonis la lupon per la raŭka voĉo [33]; ŝanĝi la tutan lingvon ĝis plena nerekonebleco [34].
- 2. ↝
- Agnoski: ŝanĝojn oni povos fari en nia lingvo nur kiam ĝi estos rekonata de la regnojZ .
33.
Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, La sep kapridoj
34. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, 1. La Fundamento
34. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, 1. La Fundamento
- beloruse:
- 1. пазнаць, распазнаць 2. прызнаць
- ĉeĥe:
- opět poznat, přiznat, rozpoznat, uznat
- france:
- reconnaitre
- germane:
- 1. erkennen
- hispane:
- 1. reconocer 2. reconocer
- hungare:
- nere~ebleco: felismerhetetlenség 1. felismer, ráismer 2. elismer
- nederlande:
- 1. herkennen 2. erkennen
- pole:
- potwierdzać, rozpoznać
- rumane:
- confirma, recunoaște
- ruse:
- nere~ebleco: неузнаваемость 1. узнать, распознать 2. признать
- slovake:
- spoznávať, uznať
rekonado ↝
- La ago rekoni: [li] okupiĝis ĝis antaŭ nelonge pri rekonado (agnoskado) de licenciiĝoj kaj aliaj studgradoj en tiu ŝtata institucio [35]; optika signorekonado [36].
35.
Monato, João José Santos: Diantoj
... kaj dornoj, 2007
36. Monato, Roland Rotsaert: De papero al komputilo: bitigo de presitaj dokumentoj, 2012
36. Monato, Roland Rotsaert: De papero al komputilo: bitigo de presitaj dokumentoj, 2012
- ĉeĥe:
- poznávání, rozpoznávání, uznávání
- hispane:
- reconocimiento
- nederlande:
- erkennen (zn.)
- pole:
- rozpoznawanie
- rumane:
- recunoaștere
- slovake:
- rozpoznávanie
rekono ↝
-
Rekonado:
oni ne devas trooftigi la rekonojn en teatraĵo;
la islamanoj devas respekti la devojn ligitajn kun la rekono
de islamo kaj la validajn leĝojn en la lando
[37];
rekono de sendependeco
[38];
programoj por optika signorekono
[39];
la algoritmoj de formorekono.
37.
Monato, Julius Hauser: Kial
diplomatoj?, 2013
38. Monato, Martin Decaluwé: Rekonu unu la alian, 2008
39. Monato, Roland Rotsaert: De papero al komputilo: bitigo de presitaj dokumentoj, 2012
38. Monato, Martin Decaluwé: Rekonu unu la alian, 2008
39. Monato, Roland Rotsaert: De papero al komputilo: bitigo de presitaj dokumentoj, 2012
- angle:
- formore~o: pattern rekognition
- beloruse:
- пазнаваньне, распазнаваньне formore~o: пазнаваньне вобразаў, распазнаваньне вобразаў
- ĉeĥe:
- poznání, rozpoznání, uznání
- france:
- reconnaissance (fait de reconnaitre) formore~o: reconnaissance de formes
- hispane:
- reconocimiento formore~o: reconocimiento de formas
- hungare:
- felismerés, elismerés formore~o: mintafelismerés
- nederlande:
- erkenning
- pole:
- rozpoznanie
- rumane:
- recunoaștere
- ruse:
- узнавание, признание formore~o: распознавание образов
- slovake:
- poznanie, rozpoznanie, uznanie