*kon/i PV

*koni  ↝

1.  ↝
Havi ideon pri iu aŭ io, scipovi distingi iun aŭ ion disde aliaj samspecaj aĵoj aŭ uloj: la infanoj estas tiel saĝaj, ke ili povoscias legi, antaŭ ol ili konas la literojn [1]; la artikolo „la“ estas uzata tiam, kiam ni parolas pri personoj aŭ objektoj konataj [2]; la nunaj lingvoj posedas grandegan provizon da pretaj jam vortoj internaciaj, kiuj estas konataj al ĉiuj popoloj kaj faras trezoron por estonta lingvo internacia [3]; ĝi estis la konata amata voĉo [4]. VD:rekoni1
2.
(tr)
Havi, el propra sperto, scion pri ies valoro, merito, karaktero; socie aŭ intime interrilati kun iu: ni reciproke nin konas, klarigon ne bezonas PrV ; oni lin konas kiel blankan lupon (tre bone); bone konu viajn ŝafojn [5]; mi konas lin proksime Marta , intime; ekkoni (sekse rilati kun) virinon [6] [7] [8]; mi konis lin lakeo, antaŭ ol li fariĝis financisto; mi ne volas plu koni vin (vi estas de nun fremda por mi).
3.  ↝
Havi pli-malpli kompletan kaj klaran ideon pri io aŭ iu: koni la staton de io [9]; mi konas miajn homojn (mi scias ilian valoron) PrV ; la literatura lingvo estas al vi videble konata Marta ; mi ne konas lian nomon, tiun fakton; la kompaso ne estis konata de antikvuloj; en la vilaĝo neniu konas (aŭdis pri) Esperanton; mi konas mian nesciadon; mi konas al li neniun malvirton; koni ĵus aperintan libron, la homan koron, la mondon; deziro leĝojn ne konas Prv . VD:scii, koncepti.
4.  ↝
Esti akirinta per sperto ideon pri io; esti spertinta ion: koni urbon, metion; kiu panon donas, malsaton ne konas PrV ; koni la amon, la ĵaluzon, la ekzilon; li ne konas la laciĝon; (figure) se edzino ordonas, domo ordon ne konas PrV ; (figure) ŝlosilo uzata ruston ne konas PrV ; (figure) tiu industrio ne konas konkurencon kaj senlaborecon. VD:ĝui, sperti, suferi.
5.
(evitinde) Havi sciencan kaj detalan ideon pri io: koni la matematikon, historion DL , la klasikajn aŭtorojn.
Rim.: Ĉi tiu senco estas evitinda aŭ eĉ tute erara. Ĝin esprimas scii, scipovi. En PIV2 ĝi simple malestas sub koni ‐ laŭ mi, tute prave. [Sergio Pokrovskij]
Rim.: Principe, oni konas individuon, kaj oni scias priajn informojn: Mi konas Petron. Mi scias, ke li estas edziĝinta. Malfacilaĵo povas estiĝi se la objekto de kono aŭ scio estas mem traktebla kiel informo: ekz-e poezian verkon oni povas kaj koni, kaj scii. En tiaj okazoj „scii“ implicas komprenon kaj (aŭ) kapablon uzi (scipovi); „koni“ indikas kapablon apartigi kaj (aŭ) nomi; do, scio koncernas esencon, dum kono koncernas ekziston kaj individuecon. Krome, oni konas ion per sia persona sperto, kaj oni scias per informo, sciencaj aŭ intuiciaj konkludoj, studoj ktp: mi bone konas ĉi tiun vojon (ĉar mi multfoje iris tie), sed mi bone scias ĉi tiun vojon (ĉar mi diligente studis la mapon). La celo de la scienco estas akiri sciojn, dum la konoj estas la materialo de la vivosperto. [Sergio Pokrovskij]
1. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Abocolibro
2. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 27.
3. L. L. Zamenhof, trad. Vladimir Gernet: Letero al N.A. Borovko
4. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Infano en la tombo
5. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 27:23
6. La Nova Testamento, Mateo 1:25
7. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. reĝoj 1:4
8. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 19:25
9. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro XV
angle:
know
beloruse:
ведаць, быць знаёмым (з кімсьці, чымсьці)
ĉeĥe:
znát poznávat, vědět
ĉine:
认识
france:
connaitre
germane:
kennen
hispane:
conocer
hungare:
ismer ni reciproke nin ~as, klarigon ne bezonas: ismerjük mi egymást oni lin ~as kiel blankan lupon: ismerik, mint a rossz pénzt kiu panon donas, malsaton ne ~as: az adakozás nem teszen szegénnyé se edzino ordonas, domo ordon ne ~as: ha az asszony uralkodik, nincs rend a házban ŝlosilo uzata ruston ne ~as: gyakran forgatott kulcs nem rozsdásodik
nederlande:
kennen
pole:
znać
portugale:
conhecer, saber
rumane:
cunoaşte
ruse:
знать, быть знакомым (с кем-л., чем-л.) 1. знать, быть известным (кому-л.)
slovake:
poznať, poznávať, vedieť

konato

Persono, kun kiu oni havas rilatojn: li estas mia malnova konato; ili […] serĉis lin inter siaj parencoj kaj konatoj [10]; li renkontis konaton, junan poeton, kiu rakontis al li, ke morgaŭ li komencos sian someran vojaĝon [11]; tra la tuta strato konatoj kapsalutis nin el la fenestroj [12]; malnova konato [13] [14] BdV ; proksima konato Marta ; bona konato [15].
10. La Nova Testamento, Luko 2:44
11. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Galoŝoj de feliĉo
12. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Peco da perlovico
13. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Historio el la dunoj
14. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Neĝulino kaj Rozulino
15. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto tria
beloruse:
знаёмы (наз.)
ĉeĥe:
známý člověk
france:
connaissance (personne)
germane:
Bekannter, Bekannte
hispane:
conocido
hungare:
ismerős
nederlande:
kennis, bekende
pole:
znajomy
rumane:
prieten
ruse:
знакомый (сущ.)
slovake:
známy človek

konataro

Tuto de ies konatoj, de ies rilatuloj: la virinoj kaj eĉ la junulinoj de lia konataro difektiĝis de malvirtoj [16].
16. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉapitro 23a
france:
cercle de relations, réseau social
germane:
Bekanntschaft (Gruppe)
hispane:
red de relaciones, círculo social, grupo de amistades
pole:
krąg (znajomych)

konateco  ↝

Eco de io aŭ iu konata de pli malpli multaj: lia konateco estas monda, universala; fari konatecon kun iu (interrilatiĝi kun) FK [17]; konateco ne estas hereda PrV ; mi vin kunprenos pro malnova konateco [18] DL ; post konateco de nur duono da horo FK ; ĉu efektive nia konateco (rilato) nur per tio ĉi finiĝos FK . VD:famo, renomo
17. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto dua
18. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, La ombro
beloruse:
вядомасьць
ĉeĥe:
známost
france:
réputation
germane:
Bekanntheit, Bekanntschaft
hispane:
reconocimiento
hungare:
ismertség, ismeretség fari ~atecon: ismeretséget köt
nederlande:
kennis
pole:
znajomość
rumane:
cunoştinţe
ruse:
известность
slovake:
známosť

konatiĝi

1.
Iĝi konato kun iu: mi vidu, ĉu mi povas konatiĝi kun ŝi! [19]
2.
Iĝi konanto de io: mi konatiĝis kun la libroj el la biblioteko de la metilernantoj FK ; tiujn ĉi ideojn moki, eĉ ne konatiĝinte kun ili EE ; per tradukoj konatiĝi kun fremdaj literaturoj FK ; per ili la vilaĝano konatiĝas kun la malaperintaj tempoj [20].
Rim.: Zamenhof klarigis, ke „ni uzas ordinare la formon "konatiĝi" (=fariĝi konato kun iu), sed ankaŭ la formo "koniĝi" estas tute bona (=fari sin koni ion)“LR .
19. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Persista stana soldato
20. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Peco da perlovico
france:
1. se faire connaitre 2. prendre connaissance
hispane:
1. conocerse 2. familiarizarse
pole:
2. dać się poznać, zaznajomić się
rumane:
2. familiarizați-vă

konigi  ↝

(tr)
Igi iun aŭ ion konata de iu aŭ de multaj: mi konigos al vi mian advokaton; konigi al iu la dokumentojnB ; lia sonora voĉo konigis lin en la tuta urbo; li konigis la motivojn de sia decido; konigi urbon al iu.
beloruse:
пазнаёміць, азнаёміць
ĉeĥe:
rozhlásit, uvádět ve známost, vyvěsit
france:
faire connaitre
germane:
bekannt machen, vorstellen
hispane:
dar a conocer, poner en contacto, presentar
hungare:
ismertet, tudat
nederlande:
doen kennen
pole:
ujawniać, zapoznawać, zaznajamiać
rumane:
dezvălui, citi, familiariza
ruse:
познакомить, ознакомить
slovake:
rozchýriť, rozhlásiť

konigiloPIV3  ↝

KOMP Ano de datenopo, per kiu oni distingas ĝin de aliaj datenopoj kaj referencas al ĝi: ĉefkonigilo, kromkonigilo. SIN:ŝlosiloVD:etikedo
germane:
Kennung, ID
hispane:
distintivo, identificador
pole:
klucz

koniĝi  ↝

Iĝi konata de iu: koniĝas majstro laŭ sia verko Prv ; koniĝas birdo laŭ flugo kaj homo laŭ agoPrV ; dum niaj kongresoj, oni koniĝas kun tre multaj samideanoj. VD:ekkoni. VD:iĝ B. Rim. 2.
beloruse:
стаць вядомым
france:
faire connaissance, se faire connaitre
hispane:
conocerse, hacerse conocer
hungare:
ismertté válik, megismerkedik, megismerszik ~iĝas majstro laŭ sia verko: a munka dicséri mesterét ~iĝas birdo laŭ flugo kaj homo laŭ ago: madarat tolláról, embert barátjáról ismered meg
nederlande:
kenbaar zijn
pole:
zapoznawać się
ruse:
стать известным

konado

Pli malpli kompleta kaj klara ideo kiun oni havas pri io aŭ iu: akiri konadon pri Dio [21]; konadon de Dio Mi preferas ol bruloferojn [22]; ŝi ne posedis sufiĉe da konado de si mem Marta ; bona parolado ne estas ankoraŭ tuta konado de la lingvo Marta .
21. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 2:5
22. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Hoŝea 6:6
beloruse:
веданьне
ĉeĥe:
poznání, poznávání, vědění, znání
france:
connaissance (expérience)
germane:
Wissen, Kenntnis
hispane:
conocimiento
hungare:
ismeret, ismerés
nederlande:
kennis
pole:
znajomość
rumane:
cunoştinţe
ruse:
знание
slovake:
poznanie, vedenie

diskonigi  ↝

(tr)
Konigi al multaj homoj, anonci, reklami: poste neniu havis la ideon ĝin represi kaj diskonigi VivZam ; iam vi revenos al la scienco […] por pliperfektigi kaj diskonigi miajn eltrovojn [23]; li laboris dum preskaŭ 60-jara periodo por priskribi kaj diskonigi tiun ĉi mondbildon [24]. VD:propagandi
23. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro XI
24. -: Kiu estas Martinus?, [vidita en 2013]
ĉeĥe:
rozhlásit, uvádět ve známost, vyvěsit
france:
diffuser (nouvelle, savoir...)
hispane:
dar a conocer, anunciar
pole:
rozgłaszać
rumane:
difuzare
slovake:
rozchýriť, rozhlásiť

diskoniginda

Kiu indas je koniĝo fare de multaj homoj: antaŭnelonge, mi ektrovis alian proponon, kiu ŝajnas al mi diskoniginda [25]
25. S. Auclair: Plia flago por la Tero, La Riverego, vintro 2012-2013
france:
à diffuser
hispane:
divulgable

diskonigilo

Rimedo por ĝenerala konigo: kelkaj artistoj utiligis cenzuron kiel diskonigilon [26]
26. -: Muzikfilmeto, epo.wikitrans.net, 2014-01-02
hispane:
recurso promocional

ekkoni  ↝

(tr)
Iĝi konanta; distingi: laŭ la frukto oni arbon ekkonas PrV ; eĉ knabon oni povas ekkoni laŭ liaj faroj [27]; valoron de objekto oni ekkonas post difekto Prv ; oni ekkonas bovon per la vido kaj malsaĝulon per lia rido PrV ; ekkonu vin mem; agi sen ekkono (trafe maltrafe).
27. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 20:11
angle:
ek~u vin mem: know thyself
beloruse:
пазнаць, спазнаць, зазнаць, зьведаць, даведацца
ĉeĥe:
poznat, poznávat
france:
reconnaitre (identifier)
germane:
kennenlernen ek~u vin mem: erkenne dich selbst
hispane:
reconocer, identificar
hungare:
megismer laŭ la frukto oni arbon ek~as: gyümölcséről ismerni meg a fát oni ek~as bovon per la vido kaj malsaĝulon per lia rido: nevetése árulja el az ostobát ek~u vin mem: ismerd meg önmagad
malnovgreke:
ek~u vin mem: γνώθι σεαυτόν
nederlande:
leren kennen
pole:
poznać, poznawać
rumane:
pentru a cunoaște, şti
ruse:
познать, узнать ek~u vin mem: познай самого себя
slovake:
spoznať

ekkonteorio  ↝

FIL Tiu parto de filozofio, kiu studas la eblon, kondiĉojn kaj principojn de ekkono, precipe de la scienca ekkono: la homa kono ‐ laŭ Komenio ‐ estas interagado de spirita ena strukturo (ego cogitans) kaj de ties ideoj kun la realeca strukturo: tio estas certe la plej grava aserto ene de la komenia ekkonteorio [28].
28. G. Formizzi: Filozofio kaj teologio en la verkoj de J. A. Komenský, Internacia Seminario pri Komenio, Prago, 1992-07-22, Prelegaro.
angle:
gnoseology, epistemology, theory of knowledge
ĉeĥe:
teorie poznání
france:
epistémologie
germane:
Erkentnistheorie
hispane:
teoría del conocimiento, epistemología, gnoseología
hungare:
ismeretelmélet, gnoszeológia, episztemológia
nederlande:
epistemologie, kennistheorie, kennisleer, kenleer
pole:
teoria poznania
rumane:
teoria cunoașterii
ruse:
гносеология, теория познания
slovake:
teória poznania

interkonatiĝi, interkoniĝi  ↝

(ntr)
Ekkoni unu la alian, interparoli por ekhavi ian familiarecon: ankoraŭ ili ne havis okazon por interkonatiĝi [29].
29. J. Sárközi: Filmo por pli ol 16 jaruloj kaj aliaj noveloj, 1995
france:
faire connaissance
hispane:
familiarizarse, conocerse
nederlande:
kennismaken
pole:
poznać się, zapoznać się
rumane:
cunoască reciproc să se, devină familiar să

nekonato

1.
Iu nekonata: kiam la aktoroj sinsekve diris siajn nomon, adreson kaj profesion, la enketestro kapjesis: ili ne estis nekonatoj por li [30].
2.  ↝
MAT[31] (en ekvacio) Ĉiu el la literoj, kiuj simbole signas la serĉatajn solvojn: ekvacio kun du nekonatoj x kaj y; eblas simpligi la ekvacion dividante ambaŭ ĝiajn membrojn per kvadrato de la nekonato.
30. Deck Dorval: Urd Hadda murdita!, p. 4
31. Raoul Bricard: Matematika Terminaro kaj Krestomatio, p. 15
angle:
1. stranger 2. unknown
beloruse:
1. невядомы (наз.), незнаёмы (наз.) 2. невядомае (наз.), невядомая пераменная, невядомая зьменная
ĉeĥe:
neznámý člověk
france:
1. inconnu (subst.) 2. inconnue (math.)
germane:
1. Unbekannter 2. Unbekannte
hispane:
1. desconocido 2. incógnita
hungare:
1. ismeretlen (ember) 2. ismeretlen (matematikai)
nederlande:
onbekende
pole:
nieznajomy 2. niewiadoma
rumane:
străin
ruse:
1. незнакомец, неизвестный (сущ.) 2. неизвестное
slovake:
neznámy človek

miskoni

(tr)
Malbone koni, ne rekoni, havi malĝustan imagon pri...: ofte ni hispanoj miskonas la portugalan literaturon [32].
32. M. R. Urueña: Okaze de la Kvarcenta Datreveno de la Morto de Camões, Boletín de la Federación Española de Esperanto, 1981-01 ĝis 04
france:
méconnaitre
hispane:
desconocer

rekoni

(tr)
1.  ↝
Trovi en io aŭ en iu konat(aĵ)on; identigi1 individuon kun (ideo pri) onia konato: mi rekonas lian skribon; la kapridoj rekonis la lupon per la raŭka voĉo [33]; ŝanĝi la tutan lingvon ĝis plena nerekonebleco [34].
2.  ↝
Agnoski: ŝanĝojn oni povos fari en nia lingvo nur kiam ĝi estos rekonata de la regnojZ .
33. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, La sep kapridoj
34. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, 1. La Fundamento
beloruse:
1. пазнаць, распазнаць 2. прызнаць
ĉeĥe:
opět poznat, přiznat, rozpoznat, uznat
france:
reconnaitre
germane:
1. erkennen
hispane:
1. reconocer 2. reconocer
hungare:
nere~ebleco: felismerhetetlenség 1. felismer, ráismer 2. elismer
nederlande:
1. herkennen 2. erkennen
pole:
potwierdzać, rozpoznać
rumane:
confirma, recunoaște
ruse:
nere~ebleco: неузнаваемость 1. узнать, распознать 2. признать
slovake:
spoznávať, uznať

rekonado  ↝

La ago rekoni: [li] okupiĝis ĝis antaŭ nelonge pri rekonado (agnoskado) de licenciiĝoj kaj aliaj studgradoj en tiu ŝtata institucio [35]; optika signorekonado [36].
35. Monato, João José Santos: Diantoj ... kaj dornoj, 2007
36. Monato, Roland Rotsaert: De papero al komputilo: bitigo de presitaj dokumentoj, 2012
ĉeĥe:
poznávání, rozpoznávání, uznávání
hispane:
reconocimiento
nederlande:
erkennen (zn.)
pole:
rozpoznawanie
rumane:
recunoaștere
slovake:
rozpoznávanie

rekono  ↝

Rekonado: oni ne devas trooftigi la rekonojn en teatraĵo; la islamanoj devas respekti la devojn ligitajn kun la rekono de islamo kaj la validajn leĝojn en la lando [37]; rekono de sendependeco [38]; programoj por optika signorekono [39]; KOMP la algoritmoj de formorekono.
37. Monato, Julius Hauser: Kial diplomatoj?, 2013
38. Monato, Martin Decaluwé: Rekonu unu la alian, 2008
39. Monato, Roland Rotsaert: De papero al komputilo: bitigo de presitaj dokumentoj, 2012
angle:
formore~o: pattern rekognition
beloruse:
пазнаваньне, распазнаваньне formore~o: пазнаваньне вобразаў, распазнаваньне вобразаў
ĉeĥe:
poznání, rozpoznání, uznání
france:
reconnaissance (fait de reconnaitre) formore~o: reconnaissance de formes
hispane:
reconocimiento formore~o: reconocimiento de formas
hungare:
felismerés, elismerés formore~o: mintafelismerés
nederlande:
erkenning
pole:
rozpoznanie
rumane:
recunoaștere
ruse:
узнавание, признание formore~o: распознавание образов
slovake:
poznanie, rozpoznanie, uznanie

administraj notoj

pri ne~ato 2.: 
      Supozeble ekzistas ankaux figursenca uzo de tio ("lia reago al tio
      estas absoluta ne~ato"), sed mi ne trovis ekz-ojn.
      [MB]
~igi: Mankas verkindiko en fonto.
~igilo: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
re~i: Mankas verkindiko en fonto.