^*lev/i

(tr)

1.

Movi de malsupre supren; plialtigi: levi pezan ŝarĝon, kruĉon, la bastonon kontraŭ iu; levi flagon ĝis la supro de la masto; levi la rulkurtenon de fenestro; la Eternulo volis levi Elijan en ventego en ĉielon [1]; la vento levas la ondojn, polvon; levi la brakon, piedon, kapon; levi la palpebrojn ^Marta ; ŝultrojn, la okulojn de sur la paĝo; li levis la mantelon de Elija, kiu defalis de li [2]; la profeto levis la kadavron […] kaj metis ĝin sur la azenon [3]; sin levi sur la ŝtuparo, en la aeron; orkovritaj kupoloj sin levadis super la tegmentoj [4]; la suno, tago, luno sin levas; ellevi akvon el la puto.

2.

Meti stare tion, kio estis kuŝanta, klinita ktp: levi malsanulon de lia seĝo, falintan infanon; levi standardon [5]; sin levi de, el sia lito (ellitiĝi); maro levas siajn ondojn [6]; Mi levos levi (ribeligos) kontraŭ vin multe da nacioj [7].

3.

(figure) Iniciati: se la demando estus levita antaŭ […] [8]; kelkaj politikistoj levis tiun ĉi demandon [9]; malgraŭ la ironia tono de la ĝisnunaj vortoj, mi agnoskas, ke la afero voĉe levita neniel bagatelas [10].

4.

(figure) Pliigi, plialtigi la gradon de io: levi (plilaŭtigi) sian voĉon [11]; politikistoj, kiuj farus eĉ ion pli teruran por levi sian popularecon [12].

5.

(figure) Meti en pli altan staton; spirite, morale plialtigi: ni celas levi la moralan kaj fartan staton de la popolo; tio, kio propre levis la homaron alte super ĉiuj aliaj bestoj [13]; levi la benketon de botisto al la indo de instrua seĝo de filozofo ^FK ; levi ion ĝis principo; sama sento (alten) levis ĉiujn korojn; plej timu la homo, se dioj lin levis ^Ifigenio !

Ago levi, rezulto de tiu ago: per levo de la mano Vi promesis doni [la landon] al ili [14]; la levo de la apostoloj al sacerdota rango [15]; levo de voĉo [16]; knabino […] flirtas per levo de sia granda, brodita ŝalo [17]; vi, kun subita, spasma pugolevo ekrigidiĝas en ekstaza pont' [18]; kun kolera ŝultrolevo li forĵetis la ideon [19].

Ne konfuzu kun levo (bulgara monunuo).

1.

Moviĝi supren; altiĝi: aglo, aeroplano, fumo leviĝas alten; leviĝi en la ĉielon [20]; leviĝi al la ĉielo [21]; leviĝis la terura vento de l' dezerto [22]; suno, tago, matenruĝo leviĝas [23]; la kolero leviĝis al lia kapo [24]; lumo leviĝanta[25]; birdo forleviĝas[26] (forflugas); kiam la roso forleviĝis[27]; de la sunleviĝejo ĝis la sunsubirejo Mia nomo estos granda inter la nacioj [28].

2.

Rekte ekstari: leviĝi de la seĝo [29]; li matene leviĝis [30]; montarĉeno abrupte leviĝas; granda nacio leviĝos (alvenos) de la randoj de la tero [31]; (figure) gigante nun antaŭ mi leviĝas via bildo ^Ifigenio ; (figure) la urbo rapide releviĝis el ruinoj.

3.

Komenciĝi: leviĝis akra vento [32]; leviĝis murmuro, krio; subita bruo leviĝis en la domo ^BdV ; malfeliĉo kaj peko leviĝas sen veko ^PrV .

4.

Pliiĝi je ia grado: lia voĉo leviĝis pro kolero.

5.

Spirite, morale plialtiĝi: liaj pensoj leviĝis (nobliĝis) per la meditado; la homaro leviĝis super la bestoj; leviĝi super la kvereloj de l' ĉiutaga vivo; leviĝi ĝis tia situacio, ke ^Marta .

6.

Agresi, ataki: la Eternulo, via Dio, faros, ke viaj malamikoj, kiuj leviĝos kontraŭ vin, estos frapitaj antaŭ vi [33]; kaj kiam ili estis sur la kampo, Kain leviĝis kontraŭ sian fraton Habel kaj mortigis lin [34].

7.

Ribeli: leviĝu, proletar' de l' tero, leviĝu, sklavoj de malsat'! [35].

Ago leviĝi, rezulto de tiu ago: se la nubo ne leviĝis, ili ne ekmarŝis ĝis la tago de ĝia leviĝo [36]; ok ŝtupoj por leviĝo [37]; (figure) nun estas la horo por leviĝo el dormo (vekiĝo kaj stariĝo) [38].

1.

Rigida stango movebla sur iu apogpunkto kaj uzata por levi pezan objekton: portistoj, ĉiu kun levilo kaj du siteloj [40]; ho, memamo! vi estas la levilo, per kiu Arĥimedo volis levi la terglobon ^TermKurs !

2.

Ĉiuspeca aparato por levi; levaparato, levmaŝino: kvinaksa veturilo kaj hidraŭlikaj leviloj, per kiuj eblas precize kaj senskue meti la domon sur preparitan gruzobazon [41]. gruo²

(tr)

1.

Movi malsupren, malaltigi: ĉiu el ili mallevis sian sakon sur la teron, kaj ĉiu malfermis sian sakon [42]; mallevi la okulojn [43]; mallevi la palpebrojn [44]; oni mallevis la velojn [45]; ŝia brusto sin levadis kaj mallevadis ^FK ; la suno sin […] mallevis ^DL ; melankolie ŝi mallevis la kapon [46].

2.

Malfortigi, dampi, malintensigi: mallevi la voĉon; ili celus mallevi kaj nuligi la povon de l' faraono [47];

3.

Spirite, morale meti en malpli altan, noblan aŭ prosperan staton: vico da malbonŝancoj mallevis lin ĝis plej mizera situacio; li bezonas mallevi aliajn por levi la prieseiton [48]. depremi², deprimi, malaltigi, aflikti, kondamni, mallaŭdi, despera¹, stigmato

(ntr)

1.

Moviĝi malsupren, malaltiĝi: en la pesilo malleviĝos la kaliko ^Hamlet ; kiam ni aŭdis pri ili, malleviĝis niaj manoj [49] (pro malespero); la rabobirdoj malleviĝis sur la kadavrojn [50]; la krepusko malleviĝis super ni; la remparo krute malleviĝas [51]; (arkaismo) la Eternulo malleviĝis (malsupreniris), por vidi la urbon kaj la turon, kiujn konstruis la homidoj [52].

2.

Malintensiĝi, senteble malfortiĝi: simile al ventego, bruis kaj per senfinaj gamoj leviĝadis kaj malleviĝadis la misteraj murmuroj de la granda urbo ^Marta .

3.

Spirite, morale malaltiĝi, perdi sian prestiĝon aŭ altan situacion: la malleviĝanta potenco de la imperio; de unu horo al alia, de unu tago al alia lia animo leviĝis kaj malleviĝis, kiel la akvoj de Nilo dum unu tuta jaro [53]; la malleviĝo de la pastraro […] la mizero de la popolo estas la kaŭzo de la malfeliĉo de l' ŝtato [54].

Ago malleviĝi, rezulto de tiu ago: ĉie sub la plandoj oni sentis malfortan leviĝon kaj malleviĝon de la planko, kiu memorigis, ke la tuta urbo naĝas sur la akvo [55]; (arkaismo) li mortis en la momento de la malleviĝo de la suno (sunsubiro) [56].

(tr)

1.

Ree levi en antaŭan staran aŭ supran staton: en la sama jaro la Klubo Esperantista en Upsala (Svedlando) relevis la falintan standardon kaj komencis la eldonadon de la gazeto „Lingvo Internacia“ [57]; mallaboremulo metas sian manon en la poton, kaj eĉ al sia buŝo li ĝin ne relevas [58].

2.

Levi el la tombo, revivigi: Lazaro, kiun Jesuo relevis el inter la mortintoj [59].

(ntr)

1.

Ree leviĝi en antaŭan staran aŭ supran staton: li releviĝis kaj iris en la domo tien kaj reen [60]; falis kaj ne releviĝos la virgulino de Izrael [61].

2.

Leviĝi el la tombo, reviviĝi: sed nun Kristo releviĝis el la mortintoj, la unuaaĵo de la dormantoj [62]; tiam diris Marta al Jesuo: sinjoro, se vi estus ĉi tie, mia frato ne estus mortinta […], Jesuo diris al ŝi: via frato releviĝos [63].

Ago releviĝi:

a)

Mefres zorgu pri la releviĝo de la pastraro, Pentuer pri la plibonigo de la sorto de l' kamparanoj [64].

b)

kaj venis al li sadukeoj, kiuj diras, ke ne estas releviĝo [65]; la superhoma espero pri la releviĝo de la mortintoj, espero senerara, devas lumigi nian hodiaŭan vivon [66]; Jesuo diris al ŝi: mi estas la releviĝo kaj la vivo [67]; la kirko de la Sankta Releviĝo [68].

Matena apero de la suno: oriente, sur la flanko de sunleviĝo [69]. de la sunleviĝo ĝis la sunsubiro [70]; de la sunleviĝejo ĝis la sunsubirejo [71]; jam antaŭ la sunleviĝo la duonpatrino vekis la infanojn [72]. sunsubiro

Popolribelo: la amasa popolleviĝo metis finon unue al la abomenata financministro, poste al la tuta registaro [73]; dum pli ol 30 jaroj la popolleviĝon oni devis nomi oficiale kontraŭrevolucio [74].

Korpa ekzerco, dum kiu oni apogas sin horizontale sur manoj kaj piedoj kaj levas la korpantaŭon per streĉo de la brakoj: maljunaj judoj ricevas ordonon fari puŝlevajn ekzercojn [75].