^*turn/i ^UV

(tr)

1.

Movi ion ĉirkaŭ ĝia akso: turni radon; turni ŝlosilon en la seruro; ĉe la sono de lia voĉo Stella turnis la kapon [1]; la kamparano […] turnis kaj returnis la paĝojn [2]; la folioj en la arbaro fariĝis flavaj […], la vento ilin forportis kaj turnopelis [3]. kirli, ruli ¹

2.

Direkti en iun direkton: turni posten la ĉevalon [4]; ili turnis al Mi la dorson (signo de malestimo, rifuzo, fuĝo...) [5]; returnu vin de viaj malbonaj vojoj [6]; turni la okulojn al la pordo; turni sian rigardon, atenton al io; turni ĉiujn siajn fortojn, klopodojn al iu celo; la randoj de la ĉinaj tegmentoj estas turnitaj supren. adresi, apliki, celi

3.

Meti en novan staton, ŝanĝi: la edziĝo de la princo devis ja alporti al ŝi la morton kaj turni ŝin en ŝaŭmon sur la maro [7]. aliformi, metamorfozi

1.

Moviĝi ĉirkaŭ sia akso: la rado turniĝis, la siteloj ĉerpis la akvon el la lageto [8]; pordo turniĝas sur sia hoko [9]; (figure) senĉese turniĝis en lia kapo […] la samaj pensoj [10]; junaj fraŭlinoj turniĝadis en gaja danco [11]; la neĝo turniĝadis [12]; (figure) ĉio turniĝas ĉirkaŭ mi! tio venas de tio, ke mi eltrinkis la botelon [13]; la reĝo sin turnis kaj turnadis antaŭ la spegulo [14]; li sin turnis sur la kalkano ^Marta ; turniĝadi kiel serpento (rapide ĉiuflanken tordi sian korpon) ^PrV . kirliĝi, ruliĝi^1.a, tordi

2.

Ŝanĝi sian direkton: tie la karavano sin turnis al la sudo; sin turni kontraŭ la malamikon; la fortuno povas […] forlasi nin, eĉ sin turni kontraŭ ni [15]; (figure) kontraŭ min mem sin turnis mia ruzo. dekliniĝi, konvertiĝi

3.

Ekdirekti sian atenton, sian agadon, sian penson aŭ konsideron al...: kien ajn li sin turnos, li sukcesos [16]; sin turni al iu kun peto por helpo; por ĉiuj informoj turnu vin al Sinjoro Ajnulo; ne turnu vin al idoloj [17]; mia voĉo sin turnas al la homoj [18]; lia atento baldaŭ sin turnis al ni.

4.

Iĝi en novan staton: lia amo turniĝis en malamon; Aleksandro mortis […kaj] turniĝis en polvon [19].

(tr)

Ŝanĝi la kutiman aŭ normalan direkton de: deturni la fluon de rivero; deturni iun de la vojo; timu la Eternulon, kaj deturnu vin de malbono [20]; Sed baldaŭ ŝi forturnas la vizaĝon, kvazaŭ ŝi ne konus lin [21]. deadmoni, deklini, delogi, devojigi, elreligi

(ntr)

Ekiri al alia direkto, turni sin, sian vizaĝon, rigardon aŭ penson al io alia: kiam li sentis, ke lia pensado tro koncentriĝas al ŝi, li haste deturniĝis, timante plian suferon [22].

(figure) Eliri el malfacila situacio per sia lerto: sen la angla ne eblas elturniĝi en la mondo kaj en la estonta profesio [23]; elturniĝi el la pagado de impostoj [24].

Ago elturniĝi; tiucela rimedo: diru al mi sen elturniĝo, kio okazis hieraŭ vespere [25]; – Mi ne povas juĝi pri li – [aĥ], tio estas simple elturniĝo [26]; la respondo […] estis tute trafa kaj ĝusta respondo, ne nur momenta elturniĝo [27]; la diversaj teknikaj elturniĝoj por la transkodigo de la ĉapelitaj literoj tute ne estas kontraŭ-Fundamentaj [28]. elirejo², eskapo, evito, mensogo, preteksto, provizoro, solvo

Elturniĝa rimedo: preskaŭ neebla elturnaĵo [29].

1.

Laŭ kontraŭa direkto; malantaŭen irante; revenante al la deira punkto: Mi iros returne al mia unua edzo, ĉar pli bone estis al mi tiam, ol nun [30]; li prenis ilin [la galoŝojn] returne [31]; ni ricevas returne nian homan formon [32]; rigardi returnen; flamo movata de vento tien kaj returnen^B ; meti ion returne en ĝian lokon.

2.

(figure) Kompense: doni returne; kiam li elspezis spesdekon, li ricevis spesmilon returne [33].

Laŭ inversa maniero: mi ne volus lin rekte mortigi, mi volus, ke li mem mortu, mi volus fari kiel prudenta kuracisto, nur returnite [34].

1.

Loko de akvejo, kie akvo turniĝas kun ensuĉa forto: ili haltigas aŭ turnas la ŝipon, por eviti danĝerajn akvoturnojn [35]; (figure) la mondo […] estas grandega akvoturno, en kiu la homoj estas ĵetataj [36]. vorticoakvokirlo

2.

Trombo¹: la uragano kriegis, kvazaŭ aro de satanoj, rabiaj akvoturnoj batis la ĉielon, kaj la ventego balais la fundon ^FdO .

Sento pri nefirmeco en la spaco, pri manko de sampezo, pro kiu ŝajnas turniĝi la objektoj ĉirkaŭe: la vido de la multaj grandvaloraĵoj povis kaŭzi kapturnon [37]; li eksentis fortan kapturnon [38]; sinjorino Anneto sentis kapturnon de ravo [39]; en kapturna alto [40]; (figure) li estis belulo kaj turnis la kapojn al la virinoj (malsaĝigis ilin) ^B . vertiĝo

(malofte)

Kapturno: li ricevis kapturniĝon, kiam li ekpensis pri tio [41]; Stevens, sentante iom da kapturniĝo, [esperis], ke ĉiuj atingos la malsupron sen ia katastrofo [42].

Dirmaniero: freŝaj, surprizaj parolturnoj [43]; Petronius esprimis dubon pri trafeco de iu parolturno [44]; multo el tiuj formoj estas klarigebla per senkonscia traduko esperanten de formoj kaj parolturnoj nacilingvaj [45]. proverbo