^*profund/a

1.

Kies fundo estas tre malproksima de ĝia supraĵo; aŭ kies fundo havas certan distancon de ĝia supraĵo: profunda puto, foso [1], lago, valo, kavo [2], akvo [3], maro [4], arbaro [5], neĝo [6], groto, galerio, vundo; frapoj iras profunde en la korpon [7]; neniu ĝis nun penetris sufiĉe profunden [8]; iru pli profunden en la ĉambron; skatolo profunda je du centimetroj; la baseno estis nur duonmetron profunda.

2.

Etendiĝanta, atinganta ĝis tre malalte: profundaj radikoj de arbo; la plej profunda infero [9]; profunda saluto [10]; (figure) profunda ĝemo [11]; profunda enspiro, simila al ĝemo [12]; fiŝo granda naĝas profunde (por atingi gravan celon, oni bezonas gravajn rimedojn) ^PrV ; li falu pli profunden [13]; arĝenta bluzo el silka ŝtofo kun profunda dekolto [14].

3.

(figure) Atinganta la fundon de la aferoj; penetranta ĝis la kerno: profunda penso, prudento, erudicio, studado [15], esploro [16], analizo [17], pripensado [18], meditado [19], profunda kontemplado [20]; profunda spirito, politikulo; ne forgesu la profundan sencon de tiu vorto; profunde scii lingvon. radikala

4.

(figure) Ega, grava, malfacile ŝancelebla: profunda dormo falis sur Abramon [21]; profunda nokto [22]; profunda mallumo [23]; profunda doloro [24]; profunda deziro, mizero, konvinko, dekadenco; el plej profunda koro preĝis al Dio [25]; profunda disonanco^B ; maljunuloj de profunda aĝo [26]; mi esprimas al la urbo nian plej profundan kaj sinceran dankon [27]; profunde saĝa plano. fundamenta²

1.

Dimensio de objekto, mezurata laŭ la malproksimeco for de la supraĵo aŭ aperturo, ekzemple de la pli antaŭa parto al la pli malantaŭa, aŭ de la pli alta parto al la pli malalta (rigardate de supre): ĝia profundo [de tiu valo] estas kelkcent metroj, longo 130 mejloj, meza larĝo apenaŭ unu mejlo [28]; je profundo de 30-40 kilometroj sub la suda poluso de Encelado troviĝas maso da likva akvo [29]; la tubo estis kaŝita je profundo de ĉ. 10 cm [30].

2.

Profunda loko; parto plej malproksima de la supraĵo aŭ aperturo: en la profundo de la scenejo^Z ; pordo kondukanta en la profundon de la domo ^Marta ; la profundo de la ĉambro estis preskaŭ tute malluma ^Marta ; granda ŝipo bezonos profundon (samsignifa kiel: fiŝo granda naĝas profunde) ^PrV ; (figure) ŝi ekparolis vortojn, venantajn el la profundo de la koro [31].

1.

Eco de tio, kio estas profunda: mi ne kapablas penetri la profundecon de liaj pensoj; maljunuloj kaj maljunulinoj […] ĉiu kun bastono en la mano pro profundeco de la aĝo [32]; grandaj humidaj okuloj fiksrigardis min kaj nesenteble mi dronis en ilia profundeco [33]; grumblado de tia profundeco, ke oni ĝin sentis pli forte ol aŭdis [34].

2.

(arkaismo) Profundo ¹: kompreni, kio estas la larĝeco kaj longeco kaj alteco kaj profundeco [35]. ne konante la profundecon ne iru en la riveron ^PrV ; el la profundeco de la maro [36]; (figure) en la profundeco de la koro [37].

Tre granda kavo, tre profunda loko: vi ĵetis min en la profundegon, en la internon de la maro [38]; la akvo ŝaŭme batadis, turniĝante kiel bruantaj radoj muelaj, kaj ĉion, kion ĝi kaptadis, tiregadis kun si en la profundegon [39].

Io tre profunda, profundego: li sidiĝis […] kaj sentime deglitis en la profundegaĵon [40]; li havis impreson, ke li estas en profundegaĵo kaj ke Labirinto premegas lin per sia pezo [41].

(tr)

Igi profunda, vasta ĝis la fundo, radikala: li fosis kavon kaj profundigis ĝin [42]; per premado ili profundigis la pekojn [43]; (figure) li sidis […] profundigita en malgajan meditadon ^BdV . fosi

(ntr)

1.

Iĝi pli profunda, atingi pli profundan lokon: la remiloj profundiĝis, la ŝipo turniĝis sur la loko [44]; la fiŝhoko profundiĝis ĝis la fundo [45]; la sulko inter liaj brovoj profundiĝis, la vizaĝo ŝajnis laca kaj dolora [46]; mi profundiĝis en profundan marĉon, kaj mi ne havas, sur kio stari [47].

2.

(figure) Atingi pli bazan, pli fundamentan nivelon: profundiĝi en revado [48]; la dia Amon […] pli kaj pli profundiĝis en la konsiderado de l' propra dieco [49]; kelkaj opinias, ke li forkuris kun amatino, aliaj kontraŭdiras tion […] kaj ili profundiĝas en ĉiujn supozojn [50]; konatiĝu kun la konstruo de tiu ĉi lingvo, profundiĝu iom en ĝian jam tre riĉan kaj diversaspecan literaturon [51]; Vinokurov profundiĝis en la legadon ^Metrop .

(ntr)

1.

Iri profunde en ion: viaj piedoj enprofundiĝis en koton [52]; ŝi ne kuraĝis pli enprofundiĝi en la straton, nek peti de iu klarigon ^Marta ; liaj okuloj kvazaŭ kovris sin per ŝirma vualo kaj enprofundiĝis en siaj kavernoj [53]; (figure) la virino enprofundiĝis en tiajn demandojn, esplorante ĉiun eblan motivon [54]. droni, enkaviĝi

2.

(figure) Absorbiĝi: enprofundiĝi en pensojn [55]; ŝi klinis malalte la kapon, […] kaj ŝi enprofundiĝis en sian laboron ^Marta ; mi legis la libron […] kaj tiel enprofundiĝis en ĝin, ke mi tute forgesis mian ordinaran plezuron de la Novjara nokto [56]. enpensiĝi

Havanta malgrandan profundecon: la fluejo de la rivero estas malprofunda [57]; apude estis ronda, malprofunda golfeto [58]; (figure) eble [miaj vortoj] ŝajnis al vi tro malprofundaj [59]? frivola, plata, supraĵa

Loko malprofunda: ili […] remis al la mezo de la lago, kie troviĝis malprofundaĵo [60]; bufo […] post estado en seka loko, sidas en malprofundaĵo por reakviĝi [61].