^*stat/o

1.

Momentaj ecoj, maniero de iu afero: en stato de frenezo [1]; la infektaĵo restis en la antaŭa stato kaj […] ne disvastiĝis sur la haŭto [2]; ĉio estas en bona stato [3]; mizera stato [4]; ridado estas la signo de plej alta spirita stato [5]; mizera vilaĝa dometo, kiu estis en tia kaduka stato, ke ĝi mem ne sciis, sur kiun flankon ĝi falu [6]; forgesante la nunan staton de Esperanto [7]; estas danĝera afero daŭrigi ĉi tiun staton de l' necerteco [8]; vivu stomako laŭ stato de l' sako^PrV . kondiĉo, kvalito, farto, -a

2.

Maniero de ies esto rilate la cirkonstancoj; ekz. rilate la socion, t.e. statuso: aŭ plej riĉa stato, aŭ plena malsato ^PrV ; bona stato saĝigas, malbona malsaĝigas ^PrV ; nova stato ― nova vivo ^PrV ; mi estas en tre premita stato, la Filiŝtoj militas kontraŭ mi [9]; la fina stato de tiu homo [10]; li troviĝis en stato duondorma [11]; dum la unua jaro nia stato estis bona, ni havis servistojn kaj servistinojn [12]; bonstato [13]; ŝi […] ŝmiris ŝian belan vizaĝon per malbonodora ŝmiraĵo kaj malordigis ŝiajn belajn harojn […] kiam ŝia patro ekvidis ŝin en tia stato, li eksentis teruron [14]; [ili] reprezentas per si preskaŭ ĉiujn landojn [...], ĉiujn naciojn [...], rangojn, statojn kaj klasojn de la homoj [15]. kondiĉo, pozicio, rango, situacio²

3.

(de materio) Fundamenta ekzistoformo karakterizita de movebleco de la atomoj kaj molekuloj de iu substanco kaj la forto de iliaj interagoj: la solida, likva, gasa stato de akvo; transformi LNG de likva (malvarmigita je -161° ĝis -164°C) al gasforma stato [16].

(ntr)

Esti en iu statо: sciiĝu pri miaj aferoj, kiel mi statas [17]; tiel statas la afer' [18]; ili estis kiel homoj, kredantaj ke ĉiam ie aliloke la aferoj statas pli bone [19]; kiel statas socio, kiu sufokas la scivolemon, entreprenemon kaj kreemon de siaj infanoj [20]; se do teksto havis pli ol du litergrandojn, oni devis dum la kompostado halti, malfermi la maŝinon […] simile statis pri tiparoj, nur du tiparfilmoj povis samtempe enesti, kio necesigis ripetan malfermadon de la maŝino [21]. esti⁴, stari⁶

(frazaĵo)

Situacio¹: terura estas la stato de aferoj en la multelingva Kaŭkazo [22]; la stato de l’ afero estas tia: mi filinon havas ^Hamlet ; la socio ne prijuĝas tiun ĉi aferon objektive kaj studas, nek laŭ la vidopunkto psikologia nek laŭ la praktika, la veran aferstaton [23].

Stato de spirito aŭ de koro, ĝenerala inklino, humoro: kiu ne estis iam en sia vivo en poezia mensostato [24]? la muzikistoj neniam devas esti seriozaj eĉ se ilia animstato estas malgaja [25]. agordo, inklino

Prospera situacio: laboro donas bonstaton, mallaboro malsaton ^PrV ; kiu fidas la Eternulon, tiu estos bonstata [26].

Estanta en malbona stato: la stratoj estas malbonstataj (truhavaj) [27]; estas la obstinego asertadi, ke ĉio estas bona, kiam [fakte] oni malbonstatas [28]. mizera, povra

Situacio de la saneco de vivanto aŭ de grupo: kelkaj eĉ ne estis informitaj pri sia sanstato, kaj pro tio estis infektitaj [iliaj] infanoj [29]; mia ĝenerala sanstato estas bona, kaj sen troigo mi hodiaŭ iusence sentas min pli juneca ol antaŭ dudek jaroj [30]; kiam hibridoj estas produktitaj per la nenatura krucigo de du specioj, la reprodukta sistemo, sendepende de la ĝenerala sanstato, estas malfekundigita [31]. farto