^*en

I.

^*en

1.

Prepozicio; uzate kun nominativo, indikas fizikan aŭ abstraktan lokon, staton aŭ cirkonstancon, kie io estas:

a)

(Kun nominativo:) Indikas la lokon, interne de kiu io aŭ iu estas, kie io okazas: mia onklo loĝas en Berlino; mi sentas min sana kiel fiŝo en akvo; mia koro tremas en mi [1]; en malproksimeco oni ekvidis bluajn montojn; la infano kuris en la korto; la suno rebrilas en la klara akvo; (figure) mia amo restas ĉiam en la limoj de la infana devo; (figure) en la lingvo Esperanto ni vidas la estontan lingvon de la tuta mondo; (figure) en tiu propono kuŝas la solvo de la problemo.

b)

(Kun nominativo:) Indikas la tempoparton, ene de kiu okazas (aŭ okazis, aŭ okazos) la ago: mi parolos al vi en tempo pli oportuna [2]; en la venonta jaro mi veturigos mian fileton al la ĉefurbo [3]; ankoraŭ hodiaŭ mi estas tiel forta, kiel en la tago, kiam Moseo min sendis [4]. ĉe, je, dum.

c)

(Kun nominativo:) Indikas kiom da tempo daŭris aŭ daŭros la ago ĝis sia plena plenumiĝo: Mi povas detrui la sanktejon de Dio, kaj rekonstrui ĝin en la daŭro de tri tagoj [5]; en unu vespero, mi ĉion verkis; 3:6 [6]; en la daŭro de unu monato aŭ du mi trovus la vojojn en Labirinto [7].

d)

(Kun nominativo:) Indikas la staton de objekto: danĝere estas lasi lin plu en tia libereco ^Hamlet ; la forto grandiĝas en premateco; li mortis […] en granda mizero ^Kandid ; ili estis en granda nombro [8] (grandnombre); oni ne povas lernigi al vi la manieron, en kiu oni devas vivi inter personoj de bona deveno ^GDn ; [kiam] vi mem havos infanon, tiam vi parolos en alia maniero ^InfanTorent2 ; kien vi iras en tia izoleco?; en granda kolero; en konsento; en akompano kun iu; mia pulso en takto batas; en longaj girlandoj pendis mirindaj kreskaĵoj [9]; puntoj kaj bantrozetoj […] kuniĝis en mirinda bonordigita senordeco ^FK .

e)

(Kun nominativo:) Indikas cirkonstancon karakterizantan la agon: li kuris malsupren en (per) kelkaj saltoj; vi manĝos vian panon en (ĉe) la ŝvito de via frunto; en liaj okuloj [10] (laŭ lia juĝmaniero, opinio); disflugiĝi kiel polv' en vento ^Hamlet ; morti en turmentoj; en (je) la nomo de; ŝiaj haroj estis kunvolvitaj en (per) pezaj plektoj. ĉe, je, laŭ, per.

2.

Prepozicio; uzate kun akuzativo, indikas direkton per finpunkto, t.e. fizikan aŭ abstraktan lokon, situacion aŭ staton, internen de kiu io aŭ iu moviĝas, celas, strebas, evoluas:

a)

(Kun akuzativo:) Indikas lokon, en^1.a kiu situas la celo aŭ finpunkto: la birdo flugas en la ĉambron (= ĝi estas ekster la ĉambro kaj flugas nun en ĝin) [11]; iri en teatron; „Vi devas nepre veturi en banlokon!“ diris la ombro [12]; la infano kuris en la korton; morgaŭ mi veturos Parizon (aŭ en Parizon) [13]; eĉ plej ruza vulpo en kaptilon falas ^PrV ; meti ion en sian poŝon; ĵeti en sakon; sablero falis en mian okulon; Samuel […] skribis tion en libron [14]; mi malfermas la pordon en la dormoĉambron (t.e. la pordon kiu kondukas en la dormoĉambron, per kiu oni transiras en la dormoĉambron ) ^Metrop .

b)

(Kun akuzativo:) Indikas la finan staton, situacion ktp de evoluo, aliiĝo, ŝanĝo: li rompis la vazon en pecetojn; la fumo longiĝis en mirindajn fantomojn; kunpremi la manon en pugnon; traduki libron en alian lingvon; la lando estis dividata en naŭ provincojn; miloj da voĉoj kunfandiĝis en grandegan harmonion; la glacio forgutis en brilajn larmojn; la milito kondukis multajn en mizeron; [lia] malkaŝemeco […] aliformiĝis en arogantecon [15]; ŝiru vin en du partojn, la mondo trian postulos ^PrV . el ²

1. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Psalmaro 55:4
2. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Unua
3. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto kvina
4. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Josuo 14:11
5. La Nova Testamento, S. Mateo 26:61
6. N.V. Gogol, tr. Zamenhof: La revizoro, 3:6
7. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, ĉap. 13
8. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Kroniko 5:23
9. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Ĝardeno de la paradizo
10. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 27:12
11. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §26.
12. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, La ombro
13. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §28.
14. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 10:25
15. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Unua

afrikanse:

 in

albane:

 në

amhare:

 ውስጥ

angle:

1. in 2. into

arabe:

 في

armene:

 – ին

azerbajĝane:

 da

bengale:

 মধ্যে

birme:

 တွင်

bosne:

 u

ĉeĥe:

 do, na, v, ve

dane:

 i

estone:

 aastal

filipine:

 sa

galege:

 en

germane:

1. in, im

guĝarate:

 માં

haitie:

 nan

haŭse:

 a

hebree:

1. ב- 1.a בתוך 2.a לתוך 2.b ל-

hinde:

 में

hispane:

1. en

igbe:

 na

irlande:

 i

islande:

 í

japane:

 で

jave:

 ing

jide:

 אין

jorube:

 ni

kanare:

 ರಲ್ಲಿ

kartvele:

 წლის

katalune:

1. a

kazaĥe:

 жылы

kimre:

 yn

kirgize:

 боюнча

kmere:

 នៅក្នុង

koree:

 에

korsike:

 in

kose:

 e

kroate:

 u

kurde:

 li

laŭe:

 ໃນ

litove:

 matyti

makedone:

 во

malagase:

 amin’ny

malaje:

 dalam

malajalame:

 ലെ

malte:

 fil

maorie:

 i roto i te

marate:

 मध्ये

monge:

 nyob rau hauv

mongole:

 нь

nepale:

 मा

njanĝe:

 mu

okcidentfrise:

 wy

okcitane:

1. a

panĝabe:

 ਵਿੱਚ

paŝtue:

 په

pole:

1. w 2. w

portugale:

1. em, dentro de

ruse:

 в 1.c за

samoe:

 i

sinde:

 ۾

sinhale:

 දී

skotgaele:

 ann an

slovake:

 na, vo, za 1. v 2. do

slovene:

1. v

ŝone:

 mu

sote:

 a

sunde:

 dina

svahile:

 katika

taĝike:

 дар

taje:

 ใน

tamile:

 உள்ள

tatare:

 .әр сүзнең

telugue:

 లో

tibete:

 ནང་ལ་

ukraine:

 в

urdue:

 میں

uzbeke:

 ichida

vjetname:

 trong

al en

(malofte)

Direkte al la interno de io.

Rim.: Pri la prepoziciaj kunaĵoj kun al, vidu rimarkon sub al ĉe.

angle:

 into

france:

 dans, en, à

hispane:

 a dentro

pole:

 w, do wewnątrz

II.

Memstara vortero kun la senco de en:

ena

Interna: sur la ena plasta ujo troviĝis fingropremaĵoj nur de la junulo ^ChC ; ŝi bone konis la signojn de psika ena lukto, kaj tiujn ŝi legis el lia vizaĝo ^CKv ; li sciis en sia plej ena interno, ke [tio] neniam plu timigos lin ^VRA ; la enan militon […] en Kolombio oni povas spuri ĝis la Sendependiga Milito ^Kon11 ; la konkaj jarringoj mem ne nur indikas la aĝon de la ena besto, sed ja enhavas multe da informoj pri klimato en la pasinteco [16].

16. Monato, Oliver Kim: Rekorda konkulo, 2014

angle:

 inside (inner), inner

ĉeĥe:

 vnitřní

france:

 (de) dedans (interne), intérieur (interne), interne

germane:

 innen, darinnen, drinnen

hebree:

 פנימי

hispane:

 interior, interno

pole:

 w, wewnątrz

ruse:

 внутренний

slovake:

 vnútorný

tokipone:

 insa

ukraine:

 внутрішній

ene

Interne: la ŝrankopordoj skuiĝis kvazaŭ ene eksplodus grenado ^ChB ; pastaĵo kun farĉo ene ^Kon11 ; miaj aĵoj estis tute malordigitaj ene kaj ekster la valizoj ^Kon11 .

angle:

 inside (adv.)

ĉeĥe:

 uvnitř

france:

 dedans, à l'intérieur

germane:

 innen, innerhalb

hebree:

 בפנים

hispane:

 hacia dentro (adv.)

pole:

 w środku, wewnątrz

ruse:

 внутри

slovake:

 vnútri

tibete:

 ནང་ལ་

ukraine:

 усередині

ene de

(prepoziciaĵo)

1.

En^1.a, en la interno de, sine de: ene de la arbaro ŝi renkontas tiun kiun ŝi pli amas ol iu ajn estaĵo [17].

2.

Dum tiu daŭro, post ĝia komenco kaj antaŭ ĝia fino: la invado konkeris Irakon ene de unu monato ^Kon11 ; kontraŭ disciplinaj decidoj de la akademia senato la koncernatoj povas protesti ene de 90 tagoj [18].

17. M. de France, trad. R. Rius: La Lajo pri la Lonicero, 2003
18. AIS San-Marino: Statuto, 1986

ĉeĥe:

 uvnitř

france:

1. à l'intérieur de 2. dans un délai de

germane:

1. im Inneren von 2. innerhalb von

hispane:

1. en el interior de 2. en un plazo

pole:

1. wewnątrz 2. w czasie (czegoś), podczas (czegoś)

slovake:

 vnútri

enigi^Z

(tr)

1.

Penetrigi: ŝi […] enigis la manojn en siajn densajn harojn ^Marta ; ekstremdekstruloj en la aŭstria registaro enigis Eŭropan Union […] en maloportunan situacion [19]; terorista organizaĵo siatempe elpelita […] Libano kaj enigita en la teritoriojn [20]; (figure) la verkinto enigas vin eĉ en la cerbon de la farmbestoj [21].

2.

Transmeti datumon en komputilon: enigu la pasvorton!

19. Monato, Evgeni Georgiev: Aŭstrio: Ĉu veneno en Vieno?
20. Monato, Aleksandro Gofen: Misinforma komento, 2003
21. Monato, Boris Kolker: Knaba maturiĝo

angle:

2. enter (on a keyboard), type in

ĉeĥe:

 dát dovnitř, vetknout, vložit, vnést, vpravit, vstrčit, vsunout, zavést

france:

 faire entrer, entrer (quelque chose), introduire, mettre dedans

germane:

1. hineintun, hineinschieben, reintun 2. eingeben

hebree:

1. להחדיר

hispane:

 hacer entrar, entrar (algo), introducir, meter dentro

pole:

1. wkładać, wsadzać, wtykać, pogrążać 2. wprowadzać, wsadzać (pot.)

ruse:

 ввести

slovake:

 vniesť, votknúť, zastrčiť

ukraine:

 вносити, вводити, вкладати

enigaĵo

Enigata datumo. donitaĵo

angle:

 input data (n.)

france:

 entrées (info.), inputs (info.)

germane:

 Eingabe

hebree:

 קלט

hispane:

 entradas (info.), insumos, aportes

pole:

 dane wsadowe, wsad (pot.)

ruse:

 входные данные

enigo

1.

Penetrigo: procedo de enigo de iu objekto en la liston de Unesko pri la Monda Heredaĵo [22]; redukti la laboristaron […] per enigo de pli alta teknologio [23].

2.

Enigado aŭ enigaĵo: post enigo de tiuj informoj aperas detalaj klarigoj [24]; [laŭ] ĉi tiu enigmetodo mi tajpas la esperantajn literojn per antaŭa punktokomo [25].

22. Monato, Anna kaj Mati Pentus: Lingvo, Interreto kaj ... alio, 2008
23. Monato, Roland Rotsaert: Kosovo: Vojaĝimpresoj, somero 2000
24. Monato, Roland Rotsaert: Transnacie bonfari, 2005
25. Monato, Edmund Grimley Evans: Interreto: Uniksulo ekspertas Unikodon

angle:

1. introduction, insertion 2. input (act of entering data)

ĉeĥe:

 vnesení, vsunutí, založení, zařazení

france:

2. saisie (info.), introduction (action d'introduire)

germane:

1. Einführung 2. Eingeben

hebree:

2. קליטה

hispane:

2. introducción (acto de introducir datos)

pole:

2. wejście

ruse:

2. ввод

slovake:

 vsunutie

ukraine:

 ввід

enigilo

Aparato por enigi datumojn: klavaro kaj skanilo estas enigiloj; grafika enigilo, funkcianta per tuŝoj kaj strekoj [26]. aparataro

26. La Ondo de Esperanto, 2002, № 10

angle:

 input device

ĉeĥe:

 vstupní zařízení

france:

 périphérique d'entrée

germane:

 Eingabegerät

hebree:

 התקן קלט, יחידת קלט

hispane:

 periférico de entrada

pole:

 wejście, urządzenie wejściowe

ruse:

 вводное устройство

slovake:

 vstupné zariadenie

ukraine:

 пристрій вводу

eniĝi

Penetri, enprofundiĝi: kiam fratoj batalas, fremdulo ne eniĝu (interveni, sin miksi, ŝovi la nazon.) ^PrV ; la gazetoj ne trovas necesa eniĝi en tion, pri kio ili skribas ^EE .

france:

 entrer, pénétrer, s'introduire

germane:

 hineingehen, eindringen

hebree:

 לחדור

hispane:

 meterse, introducirse

pole:

 wchodzić, wtykać się, wtrącać się, pogrążać się

ruse:

 войти, встрять

III.

en-

Prefikso kun iu el la sencoj de en:

1.a:

la libro enhavas 30 ĉapitrojn (havi); la ĉambro entenis 40 personojn teni).

2:

engluti, enskribi, enblovi, enbrakigi, envicigi, enkasigi, enterigi, enloĝiĝi, enŝipiĝi, endormiĝi.

france:

2:  en- (préfixe), in- (préfixe), intro- (préfixe)

germane:

1.a:  ein-, ent-, in-, bein-

hispane:

2:  en- (prefijo), in- (prefijo), intro- (prefijo)

ruse:

2:  в-, во-