*antaŭ

I.

*antaŭ

Prepozicio montranta:
1.
Lokon pli proksiman rilate al tiu, kiu rigardas, aŭ lokon, al kiu rigardas la ĉefa flanko de la objekto, la fronto de io: antaŭ la domo staras arbo [1]; se ĉiu balaos antaŭ sia pordo, tiam en la tuta urbo estos ordo PrV ; oni metis antaŭ mi manĝilaron [2]; iru antaŭ mi, jen mi venas post vi [3]; li montris rekten antaŭ si; subite li ekvidis la abismon antaŭ siaj piedoj; antaŭ ni sin etendis la senlima maro. ANT:malantaŭ, post 2.
2.
Lokon, rigardatan de iu (kontraŭvizaĝe de, sub la okuloj de, en ĉeesto de): paroli antaŭ la publiko; kliniĝi antaŭ iu; cedi, humiliĝi, tremi, timi antaŭ iu; respekto, timo antaŭ iu; kaŝi ion, nenion antaŭ iu; malkovri antaŭ iu sian koron PrV .
3.
Tempon pli fruan ol alia (pli baldaŭ ol): la kunveno finiĝis antaŭ la deka (en la deka ĝi jam estis finita); antaŭ mortigo de urso ne vendu ĝian felon PrV ; antaŭ nelonge [4], antaŭ ne longe [5]; ne laŭdu la tagon antaŭ vespero PrV , oni devas pagi antaŭ la fino de la monato; atendu min, se vi alvenos antaŭ mi; antaŭ tri tagoj mi vizitis vian kuzon (tri tagojn antaŭ hodiaŭ, tri tagoj pasis ekde tiam) [6]; jam antaŭ du jaroj li mortis (du jaroj pasis de post tiam); antaŭ ol foriri; antaŭ ol mi foriros [7].
4.
Rangon pli altan ol alia: mi ŝatas vin antaŭ li (pli ol lin); la pliboneco de Esperanto antaŭ Volapük falas al ĉiuj en la okulojn EE ; antaŭ ĉio silenti [8].
Rim.: Pri uzo de antaŭ kun akuzativo, vd al antaŭ, antaŭ ...-n.
Rim.: Por eviti konfuzon inter la tempa kaj loka sencoj de antaŭ oni povas uzi la pli precizajn formojn iam antaŭpli frue ol pri tempo kaj ie antaŭ pri loko, aŭ uzi en la tempa senco antaŭ ol eĉ kun substantivo, supozante neesprimitan verbon: li venis antaŭ ol mi; vi cedos antaŭ ol mi. Sekvate de akuzativo, antaŭ povas havi nur lokan sencon.
afrikanse:
voor
albane:
para
amhare:
ከዚህ በፊት
angle:
1. in front of 2. in front of, before 3. before, ago 4. over
arabe:
قبل
armene:
մինչեւ
azerbajĝane:
əvvəl
beloruse:
перад
bengale:
আগে
birme:
ရှေ့က
bosne:
prije
bulgare:
пред, преди
ĉine:
3. [qián]
dane:
før
estone:
enne
eŭske:
aurretik
filipine:
bago
france:
à, devant (prép.), avant (prép.) se ĉiu balaos ~ sia pordo, tiam en la tuta urbo estos ordo: que chacun commence par balayer devant sa porte . malkovri ~ iu sian koron: ouvrir son cœur à qn, se confier à qn. ~ mortigo de urso ne vendu ĝian felon: il ne faut pas vendre la peau de l'ours avant de l'avoir tué . ~ nelonge: il y a peu.
galege:
antes
germane:
1. vor 2. vor, unter den Augen von 3. vor, bevor, ehe das Treffen endete vor zehn Uhr. ~ mortigo de urso ne vendu ĝian felon: man soll das Fell des Bären nicht verteilen, bevor man ihn gefangen hat. ~ nelonge: vor kurzem, kürzlich, unlängst. ne laŭdu la tagon ~ vespero: man soll den Tag nicht vor dem Abend loben. zahlbar vor Monatsende. 4. (lieber) als, vor(-ziehen)
guĝarate:
પહેલાં
haitie:
anvan
haŭse:
kafin
hebree:
לפני
hinde:
पहले
hispane:
delante de, delante, ante 1. ante 2. ante, en frente de, de cara a 3. antes de, anteriormente a, con anterioridad a 4. antes que a, delante de
hungare:
előtt se ĉiu balaos ~ sia pordo, tiam en la tuta urbo estos ordo: söpörjön ki-ki a maga portája előtt! . malkovri ~ iu sian koron: feltárja a szívét vki előtt . ~ mortigo de urso ne vendu ĝian felon: ne igyál előre a medve bőrére . ~ nelonge: nemrég. ne laŭdu la tagon ~ vespero: nyugtával dicsérd a napot.
igbe:
n’ihu
indonezie:
1. di depan 2. di depan 3. sebelum
irlande:
roimh
islande:
áður
japane:
前に [まえに]
jave:
sadurunge
jide:
איידער
jorube:
ki o to
kanare:
ಮೊದಲು
kartvele:
ადრე
kazaĥe:
бұрын
kimre:
cyn
kirgize:
мурун
kmere:
មុនពេល
koree:
이전
korsike:
nanzu
kose:
phambi kokuba
kroate:
prije
kurde:
berî
latine:
antequam
latve:
pirms
laŭe:
ກ່ອນທີ່ຈະ
litove:
prieš
makedone:
пред
malagase:
talohan’ny
malaje:
sebelum
malajalame:
മുമ്പ്
malte:
qabel
maorie:
i mua i
marate:
आधी
monge:
ua ntej
mongole:
өмнө нь
nederlande:
voor (vóór) ~ mortigo de urso ne vendu ĝian felon: je moet het vel van de beer niet verkopen voor hij geschoten is. ~ nelonge: onlangs. ne laŭdu la tagon ~ vespero: prijs de dag niet voor de avond.
nepale:
अघि
njanĝe:
pamaso
norvege:
1. foran 2. foran 3. før, for ... siden ~ mortigo de urso ne vendu ĝian felon: ikke selg skinnet før bjørnen er skutt. ~ nelonge: for ikke lenge siden. 4. fremfor
okcidentfrise:
foar
panĝabe:
ਅੱਗੇ
paŝtue:
مخکې له
pole:
1. przed 2. przed 3. przed ~ mortigo de urso ne vendu ĝian felon: nie dziel skóry na niedźwiedziu . ~ nelonge: niedawno. ne laŭdu la tagon ~ vespero: nie chwal dnia przed zachodem.
ruande:
mbere
rumane:
dinainte de, în fața, înainte
ruse:
перед (предлог)
samoe:
aʻo leʻi
sinde:
کان اڳ
sinhale:
පෙර
skotgaele:
mus
slovake:
pred
slovene:
pred
somale:
ka hor inta
ŝone:
pamberi
sote:
pele
sunde:
saencan
svahile:
kabla ya
taĝike:
пеш аз
taje:
หน้า, ข้างหน้า, ด้านหน้า 3. ก่อน
tamile:
முன்னால்
tatare:
элек
telugue:
ముందు
tibete:
སྔོན་ལ་
ukraine:
до
urdue:
پہلے
uzbeke:
oldin
vjetname:
trước
volapuke:
1. bif 2. bif 3. büf
zulue:
ngaphambi

al antaŭ, antaŭ ...-n

Al loko situanta antaŭ 12: ĉiuj militistoj venis antaŭ la urbon [9]; li sin ĵetis antaŭ la piedojn de Jesuo [10]; ĵeti perlojn antaŭ la porkojn PrV .
Rim.: Pri la prepoziciaj kunaĵoj kun al, vidu rimarkon sub al ĉe.
beloruse:
перад
france:
devant (avec mouvement vers), au devant de ĵeti perlojn ~ la porkojn: donner des perles aux cochons.
hispane:
adelante (de), alfrente (de), hacia delante (de)
hungare:
elé ĵeti perlojn ~ la porkojn: gyöngyöt szór a disznók elé .
indonezie:
ke depan
nederlande:
naar voor ĵeti perlojn ~ la porkojn: parels voor de zwijnen werpen.
norvege:
foran ĵeti perlojn ~ la porkojn: kaste perler for svin.
pole:
przed ĵeti perlojn ~ la porkojn: rzucać perły przed wieprze .
ruse:
перед (предлог) ĵeti perlojn ~ la porkojn: метать бисер перед свиньями .

de antaŭ

1.
De loko situanta antaŭ 1: la nuba kolono formoviĝis de antaŭ ili kaj stariĝis post ili [11]; Marta forprenis la manplaton de antaŭ la okuloj Marta . SIN:el antaŭ.
2.
De loko situanta antaŭ 2: Jakob eliris de antaŭ sia patro Isaak [12]; forpelu de antaŭ vi ĉiujn loĝantojn de la lando [13]; ili estos ekstermitaj de antaŭ vi [14]; ili forkuris de antaŭ la loĝantoj de Aj [15]; mi devas min kaŝi de antaŭ Via vizaĝo [16]; la anĝelo de la Eternulo foriris de antaŭ liaj okuloj [17]; mi provis en ŝiaj brakoj kaŝi min de antaŭ la atakoj de ŝiaj infanoj [18].
3.
De tempo antaŭ 3: [mi rememorigis al mi la] ideojn, per kiuj mia spirito nutris sin de antaŭ kelkaj jaroj [19].
4.
Rilata al tempo antaŭ 3: la fundamentojn de antaŭ multaj generacioj vi restarigos [20]; [la psike perturbita maljunulo], en kiu oni apenaŭ povis rekoni la financan direktoron de antaŭ kelkaj tagoj, nepre malvolis diri la veron [21].
beloruse:
з, ад
france:
d'avant, de, de devant, depuis (prép., temps), devant
hispane:
desde antes de, desde, desde hace
hungare:
1. elől 2. elől 3. óta 4. előtti
indonezie:
1. dari depan 2. dari depan
nederlande:
van voor
pole:
1. z przed 2. z przed 3. z przed 4. z przed
ruse:
с, от

el antaŭ

De antaŭ 1: eliris fajro el antaŭ la Eternulo kaj konsumis sur la altaro la bruloferon kaj la sebon [22].
beloruse:
з, ад
france:
de devant, devant
hispane:
desde la parte delantera de, saliendo de delante de
hungare:
elől
indonezie:
dari depan
nederlande:
van voor
pole:
z przed
ruse:
от

malantaŭ

Prepozicio, montranta lokon pli malproksiman rilate al tiu, kiu rigardas, aŭ lokon, al kiu rigardas la dorso, la malĉefa flanko de objekto: li iris por kuŝiĝi malantaŭ grenamaso [23]; malantaŭ si li aŭdis krion; faru insidon malantaŭ la urbo [24]. SIN:post 2; ANT:antaŭ 1.
Rim.: Pri uzo de malantaŭ kun akuzativo, vd al malantaŭ, malantaŭ ...-n.
afrikanse:
agter
albane:
prapa
amhare:
በስተጀርባ
angle:
behind
arabe:
خلف
armene:
ետեւում
azerbajĝane:
arxasında
beloruse:
за, па-за
bengale:
পিছনে
birme:
နောက်တွင်
bosne:
iza
bulgare:
зад, след
dane:
bag
estone:
taga
eŭske:
atzean
filipine:
sa likod ng
france:
après (prép., derrière) , derrière (prép.)
galege:
atrás
germane:
nach, hinter
guĝarate:
પાછળ
haitie:
dèyè
haŭse:
baya
hinde:
पीछे
hispane:
detrás, detrás de, tras, en la parte trasera de, en la parte posterior a
hungare:
mögött, után (helyileg)
igbe:
n’azụ
indonezie:
di belakang
irlande:
taobh thiar
islande:
bak
japane:
背後に [はいごに]
jave:
konco
jide:
הינטער
jorube:
sile
kanare:
ಹಿಂದೆ
kartvele:
უკან
kazaĥe:
артында
kimre:
y tu ôl i
kirgize:
артынан
kmere:
នៅពីក្រោយ
koree:
뒤에
korsike:
daretu à
kose:
ngemva
kroate:
iza
kurde:
paş
latine:
retro
latve:
aiz
laŭe:
ຫລັງ
litove:
makedone:
зад
malagase:
aoriana
malaje:
di belakang
malajalame:
പിന്നാലെ
malte:
wara
maorie:
ki muri
marate:
मागे
monge:
qab
mongole:
ард нь
nederlande:
achter
nepale:
पछि
njanĝe:
kuseri
norvege:
bak
okcidentfrise:
efter
panĝabe:
ਪਿੱਛੇ
paŝtue:
تر شا
pole:
po, za
ruande:
inyuma
ruse:
за (о месте)
samoe:
tua
sinde:
پويان
sinhale:
පිටුපස
skotgaele:
air cùlaibh
slovake:
za
slovene:
zadaj
somale:
ka danbeeya
ŝone:
shure
sote:
ka mor’a
sunde:
tinggaleun
svahile:
nyuma ya
taĝike:
қафо
taje:
ที่อยู่เบื้องหลัง
tamile:
பின்னால்
tatare:
артта
telugue:
వెనుక
tibete:
རྒྱབ་ལ་
ukraine:
за
urdue:
پیچھے
uzbeke:
orqasida
vjetname:
sau
volapuke:
po
zulue:
ngemuva

al malantaŭ, malantaŭ ...-n

Al loko situanta malantaŭ: li enportos tion malantaŭ la kurtenon [25]; la porkopaŝtisto iris malantaŭ arbon [26]; Kerubjev lerte kaj netrudeme ŝovis seĝon malantaŭ la majstron [27].
Rim.: Pri la prepoziciaj kunaĵoj kun al, vidu rimarkon sub al ĉe.
beloruse:
за, па-за
france:
derrière (prép., avec mouvement vers)
hispane:
hacia detrás, atrás (de), hacia la parte trasera de
hungare:
mögé
indonezie:
ke belakang
nederlande:
naar achter
norvege:
bak
pole:
poza, za
ruse:
за (о направлении)

de malantaŭ

De loko situanta malantaŭ: la anĝelo de juĝo fortiris la vualon de antaŭ la suno [28]; de malantaŭ pordo radioaparato incitite kaj verse kriadis ion per resonanta vira voĉo [29]. SIN:el malantaŭ, de post 2, el post.
beloruse:
з-за
france:
de derrière
hispane:
de detrás, desde detrás, de la parte posterior de, desde detrás, de la parte trasera de
hungare:
mögül
indonezie:
dari belakang
nederlande:
van achter
pole:
z poza, z za
ruse:
из-за (о направлении, месте)

el malantaŭ

De malantaŭ: freŝaj laŭrobranĉoj, alportitaj el malantaŭ la montoj [30]; ŝi prenis ankoraŭ el malantaŭ la forno faskon da lignetoj Marta .
beloruse:
з-за
france:
de derrière
hispane:
desde detrás de, saliendo detrás de, desde la parte posterior de
hungare:
mögül
indonezie:
dari belakang
nederlande:
van achter
pole:
z pozo, z za
ruse:
из-за (о направлении, месте)
II.
Vortero esprimanta ĝenerale pliproksimecon aŭ plifruecon:

*antaŭa

1.
Loke pli proksima: grandega hundo metis sur min sian antaŭan piedegon [31]; pruo estas antaŭa parto de ŝipo.
2.
Pli frua: nokto ‐ same tenebra kiel la antaŭa [32]; sen iu antaŭa averto [li] demisiis [33]; kreskanta krimeco kaj neplenumo de antaŭaj politikaj promesoj [34].
31. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 38
32. Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, La Urbo de Imperiestroj
33. Maul Stefan: Majstroverko, sed nur taktika, Monato, 2000/10, p. 8
34. Josef Hradil: Senato sen ŝato, Monato, 2001/02, p. 6
angle:
1. foreward 2. prior
beloruse:
1. пярэдні 2. папярэдні, ранейшы
bulgare:
преден, предишен
ĉeĥe:
předešlý
ĉine:
1. 充分条件 [chōngfèntiáojiàn], 充分條件 [chōngfèntiáojiàn] 2. 上个 [shànggè], 上個 [shànggè]
france:
1. antérieur 2. antérieur, précédent
germane:
1. davorliegend, vorder, vorhergehend, Vorder- 2. früher, vorherig, vorig, vorangegangen, vorhergehend, vorausgegangen, Vor-
hebree:
קודם
hispane:
frontal 1. anterior 2. pasada, precedente
hungare:
1. elülső, mellső 2. előző, korábbi
indonezie:
2. lalu waktu
nederlande:
1. voorste 2. vorige
norvege:
1. fremre 2. forrige
pole:
1. przedni 2. poprzedni, wcześniejszy
ruse:
1. передний 2. предыдущий , прежний
slovake:
1. predný 2. predchádzajúci
ukraine:
попередній, передній

*antaŭe

1.
En antaŭa 1 loko: antaŭe pasis la prezidanto; la rajdistoj iradis antaŭe; li sidis antaŭe sur la pruo kaj rigardis [35]. VD:fronte
2.
En antaŭa 2 tempo, pli frue: mi ne farus la eraron, se li antaŭe dirus al mi la veron [36]; skribu al mi antaŭe por anonci vian alvenon; antaŭe pripensu, poste agu; leĝo valoras por poste sed ne por antaŭe PrV ; li donis al la ambaŭ trompantoj grandan sumon da mono antaŭe (anticipe), por ke ili komencu sian laboron [37]. VD:antaŭdate, antaŭtempe
35. Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, La Urbo de Imperiestroj
36. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 24
37. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, La novaj vestoj de la reĝo
afrikanse:
gelede
albane:
më parë
amhare:
በፊት
angle:
1. in front of 2. previously
arabe:
منذ
armene:
առաջ
azerbajĝane:
əvvəl
beloruse:
1. наперадзе, уперадзе 2. раней, загадзя
bengale:
আগে
birme:
လွန်ခဲ့တဲ့
bosne:
prije
bulgare:
2. по-рано, преди
ĉeĥe:
vpředu; dříve
ĉine:
1. 前面 [qiánmian], 前 [qián], 前边 [qiánbian], 前邊 [qiánbian], 前头 [qiántou], 前頭 [qiántou] 2. 事前 [shìqián], 之前 [zhīqián], 久远 [jiǔyuǎn], 久遠 [jiǔyuǎn], 以前发生 [yǐqiánfāshēng], 以前發生 [yǐqiánfāshēng], 保不定 [bǎobùdìng], 保不齊 [bǎobùqí], 保不齐 [bǎobùqí]
dane:
siden
estone:
tagasi
filipine:
nakaraan
france:
1. devant (adv.), à l'avant 2. antérieurement, auparavant, précédemment
galege:
atrás
germane:
1. davor, vorn, vorne, vorweg 2. eher, vorher, früher, davor, zuvor, vorweg, im Voraus
guĝarate:
પહેલા
haitie:
de sa
haŭse:
ago
hebree:
לפני
hinde:
पहले
hispane:
1. delante (en el espacio) 2. anteriormente, antes (en el tiempo), con anterioridad
hungare:
1. elöl 2. előtte, korábban, előzőleg
igbe:
gara aga
indonezie:
2. sebelumnya
irlande:
ó shin
islande:
síðan
japane:
[まえ]
jide:
צוריק
jorube:
seyin
kanare:
ಹಿಂದೆ
kartvele:
ჯერ
katalune:
2. abans
kazaĥe:
бұрын
kimre:
yn ôl
kirgize:
мурда
kmere:
មុន
koree:
korsike:
fa
kose:
kudala
kroate:
prije
kurde:
pêşî
latve:
pirms
laŭe:
ກ່ອນຫນ້ານີ້
litove:
prieš
makedone:
пред
malagase:
lasa izay
malaje:
lalu
malajalame:
മുന്പ്
malte:
ilu
maorie:
i ma’iri a’e nei
marate:
पूर्वी
monge:
dhau los
mongole:
өмнө
nederlande:
1. vooraan 2. eerst (voordien), voordien
nepale:
पहिले
njanĝe:
zapitazo
norvege:
1. foran 2. før
okcidentfrise:
lyn
okcitane:
2. abans
panĝabe:
ਸਾਲ
paŝtue:
وړاندې
pole:
1. na przedzie, z przodu 2. poprzednio, przedtem
ruande:
kera
ruse:
1. впереди, спереди 2. раньше, прежде
samoe:
ua mavae
sinde:
اڳ
sinhale:
පෙර
skotgaele:
bho chionn
slovake:
1. vpredu 2. skôr
slovene:
nazaj
somale:
ka hor
ŝone:
kare
sote:
months ago
sunde:
tukang
svahile:
iliyopita
taĝike:
пеш
taje:
ที่ผ่านมา
tamile:
முன்பு
tatare:
элек
telugue:
క్రితం
tibete:
མདུན་དུ་
ukraine:
назад
urdue:
پہلے
uzbeke:
ilgari
vjetname:
trước
zulue:
edlule

antaŭen

Celante pluen al pli antaŭa loko: la aliaj trotis antaŭen [38]; rigardu antaŭen; rekte antaŭen! [39]; [li] klinis sin antaŭen kaj mallaŭtigis sian voĉon [40]; antaŭen (iru antaŭen) por la progreso!
38. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Sonorilo
39. Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, La Vidanta Mano
40. Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, La Akvo de l' Vivo
afrikanse:
vorentoe
albane:
përpara
amhare:
ወደፊት
angle:
forward
arabe:
إلى الأمام
armene:
առաջ
azerbajĝane:
irəli
beloruse:
наперад, уперад
bengale:
অগ্রবর্তী
birme:
ရှေ့သို့
bosne:
naprijed
bulgare:
напред
ĉine:
事先 [shìxiān], 向前 [xiàngqián]
dane:
fremad
estone:
edasi
eŭske:
aurrera
filipine:
pasulong
france:
en avant
galege:
para adiante
germane:
vorwärts, voran
guĝarate:
આગળ
haitie:
pou pi devan
haŭse:
gaba
hebree:
קָדִימָה
hinde:
आगे
hispane:
adelante, avante, al frente, hacia delante, para delante
hungare:
előre
igbe:
anya
indonezie:
ke depan
irlande:
ar aghaidh
islande:
áfram
japane:
フォワード
jave:
maju
jide:
פאָרויס
jorube:
siwaju
kanare:
ಮುಂದೆ
kartvele:
წინ
kazaĥe:
алға
kimre:
ymlaen
kirgize:
алдыга
kmere:
ទៅមុខ
koree:
앞으로
korsike:
francescon
kose:
phambili
kroate:
naprijed
kurde:
pêşve
latine:
et deinceps
latve:
uz priekšu
laŭe:
ຕໍ່
litove:
pirmyn
makedone:
напред
malagase:
handroso
malaje:
ke hadapan
malajalame:
മുന്നോട്ട്
malte:
quddiem
maorie:
whakamua
marate:
पुढे
monge:
pem hauv ntej
mongole:
урагш
nederlande:
voorwaarts, naar voor
nepale:
अगाडी
njanĝe:
mwachidwi
norvege:
frem, fremover
okcidentfrise:
foarút
panĝabe:
ਅੱਗੇ
paŝtue:
مخ
pole:
do przodu, naprzód
ruande:
imbere
rumane:
înainte
ruse:
вперёд
samoe:
i luma
sinde:
اڳتي
sinhale:
ඉදිරියට
skotgaele:
air adhart
slovake:
dopredu
slovene:
naprej
somale:
weeraryahanka
ŝone:
mberi
sote:
pele
sunde:
di payun
svahile:
mbele
taĝike:
пеш
taje:
ข้างหน้า
tamile:
முன்னோக்கி
telugue:
ముందుకు
ukraine:
вперед
urdue:
آگے
uzbeke:
olg’a
vjetname:
về phía trước
zulue:
phambili

antaŭo

1.
Antaŭa 1 parto, plej proksima al la rigardanto: de la antaŭo de la pordego de la eniro ĝis la antaŭo de la interna portiko de la pordego estis kvindek ulnoj [41]; ili demetos ankrojn el la antaŭo (de la ŝipo) [42]; antaŭo kaj posto sekvas sin [43]; (arkaismo) lia profesio metadis lin ofte en la antaŭon de la plej respektindaj homoj de la urbo (metadis lin en ilian ĉeeston, al iliaj rigardoj) [44].
2.
Antaŭa 2 tempo: krom la antaŭo (krom la pasintaj spertoj) ankaŭ ektimigas nin la malfacilaĵoj por fari korektajn esplorojn [45]; al la antaŭo (al la supre dirita) mi aldonu ankoraŭ ion [46].
41. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 40:15
42. La Nova Testamento, La agoj 27:30
43. Laŭzio, trad. S. E. Kisa: Daŭdeĝingo, 2000
44. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Bona humoro
45. J. Pina Tuells: Teama sperto ĉe priinteligentaj handikapuloj, http://storm.prohosting.com/jesuo/k44novaj.htm
46. G. Kamaĉo: Berveling, poeto sentabua, Monato, 1994/12, p. 22
beloruse:
1. пярэдняя частка 2. папярэдні час
france:
1. devant (subst.), avant (subst.) 2. ce qui précède
germane:
1. Vorderes, Vorderseite, Fassade 2. das Davor, das Früher
hebree:
קדמה
hispane:
1. lo frontal, la parte delantera 2. lo anterior, la anterioridad, lo precedente, lo pasado
hungare:
1. elülső rész, homlokrész 2. előzmény
nederlande:
1. voorkant, voorzijde 2. het vorige
norvege:
1. forside 2. det forrige
pole:
1. przód, front, przednia część
ruse:
1. перёд, перед (сущ.), передняя часть 2.  предшествующ ее , прошлое, предыдущее

antaŭi

(x)
Esti antaŭa: portiko antaŭas al la palaco (aŭ: la palacon); tiun ĉi venkon antaŭis dekjara vojo [47]; en la gazeta varianto de 1846 ĉiun parton antaŭis resumo de ĝia enhavo [48]; Angolm antaŭis min [en la banĉambro] kaj mi devis atendi kelkajn minutojn [49]; venontaj tempoj pli bone komprenos min – ĉar mia destino estis ĉiam, ke mi antaŭis mian tempon kaj tial ne povis esti komprenata [50]; (evitinde) (abs.) via horloĝo antaŭas (fruas).
47. Laimius Stražnickas: Monda ĉampionado de dancoj, Monato, 2000/05, p. 17
48. Anna kaj Mati Pentus: Penetrante en la profundon de la homanimo, Monato, 2004
49. Deck Dorval: Urd Hadda murdita!, p. 5
50. Jomo Ipfelkofer: Frato Paŭlo: pacamanto, Monato, 2005
angle:
front
france:
être avant, être devant, être en avance (horloge), avancer (horloge), devancer, précéder
germane:
anführen, voranstehen
hebree:
להקדים
hispane:
estar delante, ir delante, preceder, estar el primero, estar antes (en tiempo o espacio)
hungare:
előtte van, megelőz (időben)
indonezie:
menghadapi, berhadapan (dengan)
nederlande:
voorgaan, voorlopen
pole:
poprzedzać, wyprzedzać, być z przodu, być wcześniej
ruse:
предшествоват ь , опережать, выдаваться вперёд

antaŭaĵo

1.
Antaŭo: la lanterno sur la antaŭaĵo de la lokomotivo FK ; [la ligna bildo] estis destinita por ornami la antaŭaĵon de ŝipo [51].
2.
Io jam okazinta, ekzistinta; antaŭa fakto: jen Mi kreos novan ĉielon kaj novan teron kaj la antaŭaĵo ne estos rememorigata [52]; bazopilko […] evoluis el brita antaŭaĵo en unikan kaj sendependan institucion [53].
angle:
1. front 2. prelude, antecedent
ĉine:
1. 前十字韌帶 [qiánshízìrèndài], 前十字韧带 [qiánshízìrèndài], 前敌 [qiándí], 前敵 [qiándí], 前端处理器 [qiánduānchǔlǐqì], 前端處理器 [qiánduānchǔlǐqì]
france:
1. devant (subst.), avant (subst.) 2. ce qui précède, antécédent
germane:
1. Vorderteil, Vorderes, Frontseite, Front 2. Voriges, Vorheriges, Vorangegangenes, Vorherigegangenes, Vorhergehendes, Voraussetzung, Antezedens [fak]
hebree:
מקדים
hispane:
1. lo frontal, la parte anterior (espacio) 2. antecedente, la parte anterior (tiempo), la cosa pasada
hungare:
1. elülső rész, homlokrész 2. előzmény, előtörténet
indonezie:
1. front
nederlande:
1. voorkant, voorzijde 2. het vorige
norvege:
1. forside 2. det forrige
pole:
1. przód, front, przednia część
ruse:
1. перёд, перед (сущ.), передняя часть 2.  предшествующ ее , предыдущее , прошлое

antaŭanto

1.
Iu (aŭ io) antaŭa: [ili] subskribis la Traktaton de Bruselo, kiu estas antaŭanto al la akordo de NATO [54].
2.
MAT[55] (de elemento en orda aro) Tiu elemento, se ĝi ekzistas, najbara kun ĝi kaj pli malgranda ol ĝi: 3 estas antaŭanto de 4; en bonorda aro […] ne ĉiu elemento nepre havas antaŭanton [56].
ANT:postanto
angle:
predecessor
ĉine:
1. 前一任 [qiányīrèn], 前身 [qiánshēn], 前任 [qiánrèn], 前輩 [qiánbèi], 前辈 [qiánbèi]
france:
prédécesseur 1. devancier, prédécesseur
germane:
Vorgänger
hebree:
קוֹדֵם
hispane:
predecesor 1. antecesor, el que estaba antes (tiempo) 2. el que va antes (en el orden)
hungare:
megelőző elem 1. elöl álló, elöl lévő, előd
indonezie:
1. pendahulu
nederlande:
voorganger
norvege:
forløper
pole:
poprzednik
ruse:
предшественни к
slovake:
predchodca

antaŭeco

Stato de iu aŭ io, kiu estas loke aŭ tempe antaŭ alia: la antaŭeco de la eltrovo apartenas al li; rezigno pri 2-poenta antaŭeco en tenis [57]; vokalojn oni distingas per du ĉefaj trajtoj: antaŭeco kaj vasteco [58]. SUB:avantaĝo
angle:
priority
beloruse:
першынство, першыня
france:
antériorité, fait d'être devant
germane:
Führung, Vorsprung, Vorteil, Nähe (zum Betrachter)
hebree:
עֲדִיפוּת
hispane:
la cualidad de lo anterior (tiempo/espacio), la anterioridad, la antecedencia, la precedencia
hungare:
elsőbbség, korábbiság
indonezie:
prioritas
nederlande:
het eerst zijn
pole:
pierwszeństwo
ruse:
первенство, предшествован ие , лидерство, приоритет

antaŭenema

Iniciatema, progresema: la antaŭenema naturo de elekto (progresiga principo en ekonomio) [59]; tiu usona lando, post la dua mondmilito, estis dinamika, antaŭenema... [60]. VD:ambicia, entreprenema
angle:
progresive, forward-thinking
beloruse:
перадавы
france:
progressiste, dynamique (en p. de qn)
germane:
vorangehend, vorantreibend, voran
hispane:
emprendedor, proactivo, dinámico, progresista, con tendencia a seguir adelante
hungare:
haladó, előremutató, törekvő
indonezie:
progresif
nederlande:
progressief
norvege:
foroverlent
pole:
postępowy, pełen inicjatywy
ruse:
передовой, прогрессивный

antaŭenigi

(figure) Igi iri pluen, progresigi: tia aprobo multe antaŭenigis nian aferon; antaŭenigi neprajn riparojn kaj plibonigojn [61]; NATO estas regata de Usono por antaŭenigi ties eksteran politikon [62]. VD:akceli, favori
61. Monato, Paul Gubbins: Politiko elreligita
62. Garbhan MacAoidh: Internaciaj Rilatoj: El flamo en fajron, Monato, 2000/06, p. 6
angle:
advance, move forward
beloruse:
прасоўваць, рухаць наперад
ĉine:
促进发展 [cùjìnfāzhǎn], 促進發展 [cùjìnfāzhǎn], 促 [cù], 升迁 [shēngqiān], 升遷 [shēngqiān]
france:
faire avancer, faire aller de l'avant
germane:
voranbringen, vorantreiben
hebree:
לקדם
hispane:
hacer avanzar, hacer progresar, favorecer
hungare:
előrevisz, előmozdít, előrehoz
indonezie:
maju
nederlande:
vooruit helpen
norvege:
fremme
pole:
popychać naprzód, posuwać do przodu
ruse:
продвигать, продвинуть, двигать вперёд

antaŭigi

Meti ion antaŭ io alia: antaŭigi al la danĝero (eviti agante unue) [63]; malagrablaj simptomoj [...] povas antaŭigi aŭ akompani la menstruon [64]; estis nepre kutime, antaŭigi al la operoj uverturojn [65].
germane:
voranstellen, an die Spitze stellen, zuvorkommen
hebree:
להקדים
hispane:
adelantar (espacio), retrasar (tiempo), volver anterior (tiempo/espacio), poner delante, poner antes
hungare:
előre tesz, előre helyez
indonezie:
memajukan
nederlande:
vooraan plaatsen
rumane:
depăși
ruse:
поставить впереди

antaŭiĝi

Veni en pli antaŭa loko, aŭ veni pli frue: la fratoj ridis, rajdis pluen kaj antaŭiĝis al li je granda distanco [66]; je tuta horo [67]; Aĥimaac ekkuris laŭ la vojo de la ebenaĵo, kaj kurantaŭiĝis antaŭ la Etiopon [68]. VD:antaŭveni
angle:
stand out
beloruse:
абагнаць, апярэдзіць, выпярадзіць
france:
arriver avant, dépasser (arriver avant), prendre les devants (devancer), devancer (arriver avant), précéder (arriver avant)
germane:
früher kommen, zeitig sein, zu früh kommen
hebree:
להתקדם
hispane:
adelantarse (espacio), retrasarse (tiempo), volverse anterior, ponerse delante, ponerse antes
hungare:
megelőz, korábban érkezik
indonezie:
menonjol
nederlande:
vroeger zijn, vroeger aankomen
pole:
poprzedzać, umieścić coś przed czymś
ruse:
обогнать, обгонять, опередить, опережать, выдаваться вперёд, выступать (из чего-л.)

antaŭulo

GEN Tiu, kiu antaŭas tempe: ni profitas la spertojn de niaj antaŭuloj; viaj respektindaj antaŭuloj loĝas en plej belaj tomboj [69]; miaj antaŭuloj kaj posteuloj [70]; laŭ la tradicio de la antaŭuloj [71].
angle:
predecessor
beloruse:
папярэднік, продак
ĉine:
前一任 [qiányīrèn], 前身 [qiánshēn], 列祖列宗 [lièzǔlièzōng], 先 [xiān], 前任 [qiánrèn], 前輩 [qiánbèi], 前辈 [qiánbèi]
france:
ancêtre, devancier, prédécesseur
germane:
Vorgänger, Vorfahr
hebree:
קוֹדֵם
hispane:
antecesor, precursor, ancestro, persona anterior
hungare:
előd
indonezie:
pendahulu
nederlande:
voorganger
norvege:
forganger
pole:
poprzednik, antenat
ruse:
предок
slovake:
predchodca, predok
ukraine:
попередник, предок

malantaŭa

Estanta malantaŭ iu aŭ io: vi vidos Mian malantaŭan flankon, sed Mia vizaĝo ne estos videbla [72]; persekutu viajn malamikojn kaj ekstermu iliajn malantaŭajn taĉmentojn [73]; Abner ekbatis lin per la malantaŭa fino de la lanco en la ventron tiel, ke la lanco eliris tra lia malantaŭa parto [74]. SIN:posta 2
beloruse:
задні, тыльны
bulgare:
заден
france:
d'arrière, de derrière, postérieur (adj.)
germane:
hinter
hispane:
posterior (solo espacio), de detrás
hungare:
hátsó, hátulsó, mögöttes
nederlande:
achterste
norvege:
bakre
pole:
tylni, późniejszy, zadni
ruse:
задний
ukraine:
задній, тильний

malantaŭe

En malantaŭa loko: Joab vidis, ke li havos kontraŭ si batalon antaŭe kaj malantaŭe [75]; danĝera estas bovo antaŭe, ĉevalo malantaŭe, kaj malsaĝulo de ĉiuj flankoj PrV ; vi ĉiuj […] malfortiĝinte, restis malantaŭe [76]. SIN:poste 2
beloruse:
ззаду, у тыле
bulgare:
зад
france:
à l'arrière, derrière (adv.), par derrière
germane:
hinten, hinterher, hernach
hispane:
detrás, al dorso, en la parte posterior
hungare:
hátul, mögötte
katalune:
endarrera
nederlande:
vanachter
norvege:
bak (sted)
okcitane:
darrièr, a l'endarrièr
pole:
z tyłu, w tyle, później
ruse:
позади, сзади

malantaŭen

Al malantaŭa loko: iliaj vizaĝoj estis turnitaj malantaŭen, kaj la nudecon de sia patro ili ne vidis [77]; li etendis reton antaŭ miaj piedoj, renversis min malantaŭen [78]; vi iris malantaŭen por telefoni [79]. SIN:posten
77. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 9:23
78. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Plorkanto 1:13
79. Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, La Akvo de l' Vivo
beloruse:
назад, за, у тыл
bulgare:
назад
france:
à l'arrière, en arrière, vers l'arrière, derrière (adv., avec mouvement vers)
germane:
nach hinten
hispane:
atrás, hacia atrás, en retaguardia, marcha atrás
hungare:
hátra, hátulra, mögé
nederlande:
naar achter
norvege:
bak (retning)
pole:
do tyłu, wstecz
ruse:
назад

malantaŭo, malantaŭaĵo

Loke malantaŭa parto: [haroj] kunvolvitaj sur la malantaŭo de la kapo en formo de bulo Marta ; en la malantaŭaĵo [de la ĉambro] kaŭras maljuna derviŝo [80]; ili ĵetis kvar ankrojn el la ŝipmalantaŭo (poŭpo) [81]. SIN:posto 1, postaĵo 1.
80. E. Lanti: Vortoj de k-do Lanti, Leteroj el Turkio
81. La Nova Testamento, La agoj 27:29
beloruse:
задняя частка, тыл
ĉine:
[wěi], 尾巴 [wěiba]
france:
arrière (subst.), derrière (subst.), fond (l'arrière) ŝipmal~o: poupe.
hispane:
la parte anterior (espacio), lo posterior, lo trasero, lo de detrás
hungare:
hátulsó rész, hátulj ŝipmal~o: hajófar, tat.
nederlande:
achterzijde
norvege:
bakside
pole:
tył, zad, tylna część
ruse:
зад, задник, задняя часть

*antaŭ ĉio

Pli grave, pli atentinde, pli urĝe ol ceteraĵoj: la tri verkoj represitaj en tiu ĉi libro devas antaŭ ĉio esti netuŝeblaj [82], la provianto estis jam malmulta, antaŭ ĉio mankis viando [83]; plej koran kamaradan dankon mi esprimas kompreneble antaŭ ĉio al la senlaca loka organiza komitato [84]. VD:precipe, prioritate
82. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Antaŭparolo
83. Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, La Kunvojaĝantoj
84. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Oka Kongreso Esperantista en Krakow en la 11a de aŭgusto 1912
beloruse:
перад усім, найперш
bulgare:
преди всичко
france:
avant tout
hebree:
לפני הכל
hispane:
ante todo, lo más importante, antes que nada, prioritariamente
indonezie:
lebih dahulu, pertama-tama
pole:
przede wszystkim

antaŭ ke

(dependiga konjunkcio)
(malofte)
Antaŭ ol: multegajn tagojn la junulino devis rajdi, longan kaj lacigan tempon, antaŭ ke ŝi alvenis tie [85].
85. P. C. Asbjørnsen, J. Moe, trad. D. J. Harlow: Oriente de l' suno kaj okcidente de l' luno, [vidita en 2011]
beloruse:
перад тым, як, перш, чым
france:
avant que
hispane:
antes de que (no frecuente)
norvege:
før

antaŭ ol, antaŭ kiam

(dependiga konjunkcio)
En tempo pli frua ol tio, ke...: antaŭ ol ŝi turnis la ŝlosilon en la seruro, ŝi returne rigardis la junan fratinon, kiu nur atendis la malfermadon, por eliri [86]; antaŭ kiam Sargon sukcesis doni ordonon, en la pordo de la ĉambro aperis la princo [87]. SIN:antaŭ keANT:post ol
86. C. Dickens, trad. L. L. Zamenhof: La batalo de l' vivo, 1891
87. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, ĉapitro 11a
beloruse:
перад тым, як, перш, чым
france:
avant que
hebree:
לפני
hispane:
antes de que, antes de, ateriormente a cuando
norvege:
før
taje:
ก่อน...ที่จะ
ukraine:
перш ніж
III.

administraj notoj

pri mal~:
    Ŝajnas, ke "mal~" respondas nur al la unua senco de "~".
    Indus esplori, ĉu ne troveblas ekz-oj de la tipo
    „timi ~ iu, sed fanfaroni mal~ li“ (t.e. en
    ties malĉeesto).
    [MB]
  
pri ~iĝi:
    En la PV-a redakto estis du sencoj: la unua, senekzempla, tekstis
    nur „elstari“. Mi ĝin forigis kaj
    kunfandis la rusajn tradukojn kun tiuj de la dua senco. Indus
    kontroli ilin.
    [MB]
  
el ~: Mankas dua fontindiko.
~ ke: Mankas dua fontindiko.