^*vid/i

( tr)

1.

Senti per la okuloj, percepti la bildojn de objektoj: ni vidas per la okuloj [1]; tiu alta forta knabo nun staras inter ili kaj mi, mi ne plu vidas [2]; se okuloj rigardas tre longe ion, ili ne plu vidas ĝin [3]; ŝi vidis lin falintan en la korton [4]; neniu okulo min vidu [5]; vi vidos la infanojn de viaj infanoj [6]; (figure) en sonĝo princinon mi vidis [7]; (figure) ke li ne vidu la tombon (ne mortu) [8]; (figure) ne vidama (rigardema) turismo enŝipigis nin [9]. distingi, observi, rigardi

2.

Ĉeesti, konstati: kelkaj homoj sentas sin la plej feliĉaj, kiam ili vidas la suferojn de siaj najbaroj [10]; baldaŭ ni vidis, ke ni trompiĝis [11]; ili ne plu vidas kaj ne plu aŭdas, ili volas nur vidi sangon [12]; de la unua momento de la apero de Esperanto ni vidas grandegan multon da Volapukistoj, kiuj transiris malkaŝe al Esperanto [13]; neniam oni vidis tian grandanimecon [14]; kaj Dio vidis, ke ĝi estas bona [15].

3.

Kompreni, koni: ĉu vi vidas, malbonulo, kion mi povas nun fari kun vi [16]? vidu, mi opinias, ke ĉevalo kostas pli ol bovino [17]; ni bone vidas la realaĵon, sed ni ankaŭ komprenas, ke [ĉiuj ideoj] manifestas du esence kontraŭajn tendencojn [18]; Kandid estas eĉ tre severe prijuĝata, kiel oni povas vidi per jena cito [19]; vidu, ĉion oni misuzas por trompe propagandi [20]! de tiel alte ili vidas pli klare niajn erarojn [21]; la gazetisto vidas ke liaj trompoj plaĉas al la leganto [22]; Jakob vidis laŭ la vizaĝo de Laban, ke li ne estas rilate al li tia, kia li estis hieraŭ [23].

4.

(iun) Renkonti, viziti aŭ akcepti: sian dolĉan knabon ŝi estis vidonta post la manĝado, kaj por tio oni ŝin denove vokis [24]; ni apenaŭ vidis unu la alian, ekde [tiam] [25]; depost la tempo, kiam ŝi estis portinta lin sur la brakoj, ŝi plu lin ne vidis [26]. intervidiĝi, revido

1.

Vidado: je la vido de la virino ekfloris la floroj sur la tero [27]; unu vido taŭgas pli ol dek aŭdoj ^PrV ; arbo ĉarma por la vido [28]; [ĝi] malaperis el nia vido [29]; je la unua vido tio ŝajne estis malbona moro [30]; baldaŭ ŝi […] malaperis el publika vido (vd percepto) [31]; ĉia lingvaĵo reprezentas la aŭtoran stilon, ties guston kaj internan vidon (vd vidpunkto, koncepto) de la priskribata temo [32].

2.

Vidpovo: la maljunulino, kiu havis malklaran vidon, ne rimarkis tion [33].

3.

(arkaismo) Aspekto: laŭ ŝia ekstera vido oni ne povis ŝin nomi maljunulino [34]; oni ekkonas bovon per la vido kaj malsaĝulon per lia rido ^PrV ; ĝi penis havi esprimon de seriozeco, kiu donis al ĝi vidon tre ridindan ^BdV .

1.

Sentado de la objektoj per la okuloj: fenestroj, kiuj donas vidon sur la straton; el tiu domo oni ĝuas belan vidon; ne satiĝas la okulo de vidado, kaj ne pleniĝas la orelo de aŭdado [35]; (figure) profeto ŝanceliĝas de drinkaĵo, senkonsciiĝas de vino, […] eraras en la vidado, falpuŝiĝas ĉe la juĝa verdikto [36].

2.

Vidpovo: Isaak maljuniĝis kaj la vidado de liaj okuloj malakriĝis [37]; lia dekstra okulo tute perdos sian vidadon [38]; la princo streĉis la vidadon kaj aŭdadon, penante trapenetri la polvan muron [39]; la princo ĝojis ĉe la vidado de sia oro [40]; la vidado kaj aŭdado ĉiam estis rigardataj de la homo kiel la plej gravaj sentaj kapabloj [41].

1.

Io, kion oni vidas: vi freneziĝos de la vidaĵo antaŭ viaj okuloj [42]; vidaĵo nekomparebla [43]; kvazaŭ trafita de terura vidaĵo [44]; la bela vidaĵo de Monto de la Ĝojo, nomata tiel pro la gajeco de la iamaj pilgrimantoj [45]. spektaklo ²

2.

Desegno, fotografaĵo prezentanta ian vidaĵon: unu vidaĵo forpuŝis la alian, sed nur unu bildo restis tute fortike en lia animo, precipe pro la gajaj, feliĉaj infanoj, kiuj troviĝis sur ĝi [46].

Kiun oni vidas, kiu estas elmetita al rigardo: ombro estis videbla sur la muro de la kontraŭa loĝejo [47]; la boato ankoraŭ ne estis videbla, kiom ajn mi streĉis la okulojn [48]; mi volas, ke […] via konfuzo estu videbla por ĉiuj [49].

(ntr)

Esti videbla, atingebla de rigardo: ni venis sur vitromuran verandon, kies ĉiuj fenestroj estis suprenlevitaj kaj tra ili videblis la malantaŭa ĝardeno [50]; je la alia flanko de la rivero videblis […] la ruĝaj domoj de la cara fusilfaktorio [51]; la vero donas forton al mia animo, sed ĝi videblas nur al Alaho kaj mi [52]; se tiu demando trafis ŝin, tio apenaŭ videblis [53].

Loko, de kie oni vidas pejzaĝon: Montekarlo el videjo proksime de Princa palaco [54]; ‚Videjo de Valo‘ estas ŝtala konstruaĵo en San-Paŭlo [55]. belvedero

(tr)

Lasi aŭ igi iun vidi; montri: ne vidigu vin al la viro, antaŭ ol li finos manĝi [56]; dum la tri pasintaj monatoj la vesto pli eluziĝis, en diversaj lokoj ĝi vidigis riparojn kaj flikojn ^Marta ; larĝa spegulo revidigis en si la […] grupojn da malaltaj kaj molaj mebloj ^Marta ; ekvidinte ŝin, [li] ne vidigis eĉ la plej malgrandan miron ^Marta ; iliaj okuloj vidigas sangavidon [57].

(ntr)

Sin montri, aperi: en infano vidiĝas, kia homo fariĝos ^PrV ; el la mezo vidiĝis bildo de kvar kreitaĵoj [58]; jen iu ŝipo, kiu vidiĝas kaj malaperas ie malproksime, jen fumstrio ĉe la horizonto [59]; senvidiĝos la rigardantinoj tra la fenestroj [60]; lia vizaĝo akiris seriozan vidiĝon.

Kuriozaĵo, interesa aŭ bela aĵo, kiun oni volonte vidas: mi jam vidis ĉiujn vidindaĵojn de via urbo ^DL ; li ne laciĝis, kaj vizitis ĉiun vidindaĵon de Vieno [61]; la ĉefa vidindaĵo de la Kolonia Ekspozicio en Parizo estis la fama Templo de Angkor, perfekta kopio de l' originalo [62].

Kiu havas akran vidpovon, bone rimarkas, bone distingas, trafe juĝas: nun senbride akravide saltu, saltu [63]; poeto ĉiam akravida, sed kun iom distanca rigardopunkto [64].

Tia, ke oni povas antaŭvidi, t.e. anticipe scii, ĝin: ofte plej terura [estas la] malplej antaŭvidebla kaj antaŭkalkulebla influo de la blinda trafo ^Marta ; la projektoj de Dio estas ne antaŭvideblaj ^ChL ; ribelo […] povus ekregi la tunan urban kaj kaŭzi neantaŭvideblajn konsekvencojn ^QuV ; la junulino ruĝiĝis, ĉar ŝi ne pripensis tiun detalon tamen tre antaŭvideblan ^KPr . konjektebla, kutima, normala¹, ordinara

Prudente kalkulanta probablojn kaj antaŭzorgante pro ili: vi estas antaŭvidema, reiru en paco en la urbon [65]; kun […] antaŭvidemo ili aranĝas, ke la naskonombro sufiĉas nur por ekvilibri la mortonombron [66].

(tr)

Anticipe koncepti la estontecon, anticipe ricevi aŭ formi al si ideon pri la estonteco: uzu tempon estantan, antaŭvidu estontan, memoru estintan ^PrV ; prudentulo antaŭvidas malbonon, kaj kaŝiĝas [67]; kion oni nun nomas profeto, tion oni antaŭe nomis antaŭvidisto [68]; mi antaŭvidos iliajn agojn kontraŭ mi kaj mi ĉiam forigos la danĝeron [69]; li vidis ĝuste en siaj antaŭvidoj pri la estonto de l' kapitalismo. antaŭflari, antaŭsenti, atendi, esperi, konjekti, supozi

Uzanta por komuniko sonojn, bildojn kontraste al nura skribo: aŭdvidaj arkivoj [70]; aŭdvidaj ludiloj [71]; la informejo posedas aŭdvidajn aparatojn, planojn, skizon kaj fosiliojn [72]; per la plej modernaj aŭdvidaj iloj ĝi rakontas la historion de la inundigo [73]. sonbilda

(tr)

Iĝi vidanta ion, ĝin rimarki: ŝi elsaltis el la vagono, – kaj ŝi tuj ekvidis Arturon [74]; ŝi ekvidis puton kun akvo, kaj ŝi iris kaj plenigis la felsakon per akvo [75]; kiam ŝia patro ekvidis ŝin en tia stato, li eksentis teruron kaj diris, ke tio ne estas lia filino [76]; (figure) ekvidi la lumon de ĉi tiu mondo [77] (naskiĝi).

Introspekto: la saĝuloj, kiuj praktikas koncentriĝon kaj envidon […], tiajn […] eĉ la dioj tenas karaj [78]; mi ne havas envidon en la koron de la homoj, do mi ne povas scii, kiu estas nove naskita kaj kiu ne [79]. konscio

Adiaŭi dirante „ĝis revido“: tiuj, kiuj […] amindumas, / kiuj ĝisrevidas [80]; antaŭ unu horo proksimume ni ĝisrevidis niajn venezuelajn geamikojn [81].

Renkontiĝi kaj ekparoli kun unu aŭ pluraj personoj: ambaŭ okupiĝas pri siaj laboroj kaj intervidiĝas nur ĉiun duan tagon [82]; do ni intervidiĝis, interparolis, ŝercis [83].

(tr)

1.

Denove vidi ion aŭ iun antaŭe viditan: eble mi lin revidos neniam [84]; ne plu revidos min okulo de vidanto [85]; li ne plu revenos kaj ne revidos la landon de sia naskiĝo [86]; kelkan tempon estis tiel mallumege, ke ŝi nenion povis vidi, sed jen ekfulmis kaj [ŝi] klare revidis ĉiujn [87].

2.

(arkaismo) (evitinde) Revizii²: la reĝo baldaŭ denove sendis alian bonkoran oficiston, por revidi, kiel iras la teksado kaj ĉu la ŝtofo baldaŭ estos preta [88]; dua eldono, revidita, korektita, pliigita ^Ifigenio .

La ago ankoraŭ foje vidi, precipe vidi⁴ iun jam renkontitan: sincaran ĝojon […] kaŭzis al ŝi la revido de la amiko [89]; amikoj […] kortuŝite diris al si reciproke ĝis la revido, kaj kun ĝojo ili atendas tiun revidon [90]; ĝis revido! — li ekkriis ^Marta ; ĝis la revido en Antverpeno [91]!

Rim.: Kiel evidentas el la ekzemploj, en la adiaŭa formulo „Ĝis (la) revido“ la uzo de la artikolo dependas je tio, ĉu temas pri antaŭfiksita aŭ ajna eventuala renkontiĝo.

(tr)

Penetri per rigardo ion, kio ne malhelpas la vidon: travidi akvon, glason; la sablo travidiĝas tra la maldensaj spikoj de sekalo [92]; la silenta monaĥeja vilaĝo ricevis travidon tra la muskokovritaj arboj [93]; oni per unu ekrigardo penetras en la kapturnan profundon kaj travidas en unu sola ekfulmo de la penso la nemezureblan vojon [94]; travidigaj puntoj ^Marta ; ŝi direktis sian rigardon tra la travidan, vastan, hele lumitan fenestron ^Marta ; (figure) Dio, kiu travidas viajn korojn, ekfuriozus [95]; (figure) riĉulo estas saĝa en siaj okuloj, sed saĝa malriĉulo lin tute travidas [96]; (figure) tre klare li travidis ĉiujn faktojn kaj evitis iluziojn ^VivZam .

El tia substanco, ke oni povas vidi, kio estas trans ĝi: vitro estas rompebla kaj travidebla [97]; travidebla sukceno [98]; travidebla kiel gazo [99]; la knaboj […] kuradis sur la brilante pura glacio, kiu estis tiel travidebla, ke ili povis vidi, kiel la fiŝoj sub iliaj piedoj timiĝis [100]; ŝia haŭto estis travidebla kaj delikata, kiel folieto de rozo [101]. diafana, kristala

Bone komprenanta situaciojn: la knabineto ja rimarkis ĉion per okuletoj tre klarvidaj [102]; ĉu trompis min mia klarvidulo [103]? saĝa kaj klarvida eseisto [104].

1.

Tra kiu oni ne povas vidi; opaka: [li] havis longan, netravideblan veston, fermitan ĝis la kolo [105]; la cindro […] formis en la strato netravideblan vualon [106]. maldiafana

2.

(figure) Nekomprenebla: Eŭropa Unio […] estas tre komplika konstruaĵo kun strukturoj, kiuj por tre multaj homoj estas netravideblaj [107]; dominas netravideblaj internaciaj entreprenoj [108].

pesimisto

Ne vidi, kvankam oni povus; ne atenti, ne rimarki: oni ne pretervidu, ke Serbio havas nenian tradicion, nenian sperton pri demokratio [109]; la grandulino pretervidis la polican patrolaŭton, kiu senbrue kaj lante descendis la straton [110]; nepretervideblaj neperfektaĵoj [111].

En kontraŭa pozicio: la […] malliberuloj kaj iliaj familianoj kaŭris vidalvide [112]; vid-al-vida trafiko [113].

(prepoziciaĵo)

1.

Kontraŭ, kun vizaĝo aŭ fronto rigardanta al: la grafino sidis vidalvide al mi ĉe la tablo [114]; la loka registaro intencis vidalvide al la katolika preĝejo konstrui protestantan preĝejon [115]; vidalvide al la medreseo de Ulugbek, spegule ripetante ĝian ĉefan fasadon, altiĝas la medreseo Ŝer-Dor [116].

2.

Kontraŭ, iel reagante al la ĉeesto de: kvankam irlandanoj daŭre montras sin gastamaj, multaj lastatempe iĝas suspektemaj kaj malamikaj vid-al-vide al fremduloj [117].

Senso, per kiu oni perceptas bildojn de objektoj: la spiritlando estas ekster via vidpovo [118]; Georgo Lagranĝ’ […] estis trafita de okulmalsano, kiu tute perdigis al li la vidkapablon por unu okulo kaj la duonon de la vidkapablo por la alia [119].