^*hav/i ^UV

(tr)

1.

Esti kun io ĉe si; porti ĉe si: mi jam havas mian ĉapelon, nun serĉu vi vian [1]; kelkajn florojn […] ŝi havis en la mano ^BdV ; mi volas doni al vi tri, sed havas nur kvinkopekon ^VojaĝImp ; ili starigis du teksilojn, […] sed havis nenion sur la teksiloj [2]; [li] havis sian bastonon en la mano kaj la tornistron sur la dorso [3]; la prunelarbo havis sur si ankoraŭ fruktojn [4].

2.

Disponi pri io kiel propraĵon; posedi: mono havata estas pli grava ol havita [5]; ĉu vi havas korktirilon, por malŝtopi la botelon [6]? kiam mi havos vian respondon, mi sendos al vi la libreton ^UL ; tiam [vi] havos plenan vortaron kaj povos tute libere uzi la lingvon ^DL ; mi havas en mia plumujo du plumingojn sen plumoj ^DL ; novajn vestojn [mi] havas en sufiĉa nombro ^DL ; mi havas tro malmulte da tempo ^ADL ; vi ne havos per kio pagi [7]; mi havas (ricevis) mian bonan humoron [de mia patro] [8]; (figure) kion vi havas por diri al mi [9]? por ĉiu demando oni havas pretan respondon [10].

3.

Esti karakterizata de io konkreta, elmontri kiel propraĵo en sia konsisto: tiu libro havas sesdek paĝojn [11]; la diamanto havas belan brilon [12]; li havas belajn vangharojn ^DL ; la tuta libro havos 5-6 kajerojn ^DL ; [tie] ĉiu fenestro havas balkonon ^DL ; la klubo Aŭroro havas ankaŭ virinojn [13]; Volapük havas la rusan vorton „ibo“ [14]; ni havas konstantajn kursojn de Esperanto, ni havas belan gazeton esperantan [15]; (frazaĵo) ŝi havis du maldekstrajn piedojn (ofte stumblis) ^BdV .

4.

Esti karakterizata de io abstrakta; esti ...a; esti en ia stato; sperti iun senton: tiu ĉi rivero havas ducent naŭdek kvar kilometrojn da longo ^DL ; li havas bonan koron ^DL ; kion havis mi plej karan ― la junecon ^UL ; kian aĝon vi havas ^DL ? multaj legantoj propran juĝon ne havas ^DL ; la afero tute ne havas estontecon ^DL ; ili nur havas la celon montri al mi la erarojn ^DL ; kun kiu mi havas la honoron paroli? ^DL ; [jen] malsaĝa kredo, ke esti homo havas ian gravan signifon ^DL ; mi ne havis la intencon eldoni aŭtore plenan vortaron ^ADL ; [li] videble havis multe por fari ^BdV ; li havis nur tre malafablan opinion pri ŝia prudento ^BdV ; ŝi nenion havas kontraŭ tio ke li ŝin forgesu ^BdV ; havu ĝojon de la edzino [16]; tiu vorto havas signifon de mezuro [17]; nia kongreso havas nenion komunan kun aferoj politikaj [18].

5.

Esti en interrilato, en kunestado kun: estus por mi granda plezuro havi vin apud mi ^DL ; tian dancanton ŝi ankoraŭ neniam havis ^DL ; la virino […] havis tri malgrandajn infanojn kun si ^VojaĝImp ; vidvino havis du filinojn [19]; miaj fratoj havis hodiaŭ gastojn [20]; ni havas diversajn servantojn: kuiriston, ĉambristinon, infanistinon kaj veturigiston [21].

6.

Ĝenerale interrilati kun io: de l’ mateno ĝis la vespero oni havis tie la tutan varmegon de l’ suno ^DL ; tie ĉi havis lokon la granda batalo ^BdV ; ni ambaŭ nun la unua fojo havis okazon paroli ^VojaĝImp ; vespere ni havos balon [22]; ni havas hodiaŭ tre belan veteron [23]; (frazaĵo) kiun daton ni havas hodiaŭ [24]?

Havanta… (uzata kiel sufikso): la arboj folihavaj estis vestitaj nur en somero [25]; citrono estas frukto flava, agrabla, kvankam acidhava [26]; fremdaj barbhavaj vizaĝoj ^RBa ; ili sidiĝis sur la muskhavan deklivon ^KPr ; lin oni elpelis kiel ŝteliston, kaj devigis kuŝiĝi nokte sub la ĉielo stelhava ^KPr ; mi esperas, ke la venontan jaron mi tenos super la baptujo belan tre rozkoloran kaj tre vanghavan bubon ^ChL ; mi havis maljunan onklon, idiotan kaj manihavan ^ChL .

Rim.: Ofte sufiĉas „-a“ aŭ „-eca“: barbhava vizaĝo → barb(ec)a vizaĝo, arbo folihava → arbo folia ktp. Se la priparolata afero havas multe da io, oni prefere uzu „-riĉa“, aŭ „-plena“: sabloriĉa bordo, stelplena ĉielo. „-hava“ oni uzas precipe, se la koncerna afero havas ion, sed ne konsistas plene el ĝi, ekz-e vitrohava skatolo ja havas vitron, eble en la kovrilo, sed ne konsistas tute el vitro, kiel sugestus vitr(ec)a skatolo. Tiusence oni povas uzi ankaŭ „kun-“ prefikse: kunsufiksa vorto, kunfolia arbo, kunŝtona vojo. Vidu: kun-¹, plena, riĉa, -oz.

Tio, kion oni havas, posedas: mia filino pli volas homon sen havaĵo, ol havaĵon sen homo ^FK ; li havis vastan dometon, multon da tero, bruto kaj ĉia havo ^FK ; en tiu ĉi jaro li jam havis tempon fordrinki sian tutan havon kaj la havon de sia edzino ^FK ; havo, kiun vi rabis de malriĉuloj, estas en viaj domoj [27]; ili trovis ĉe ili multe da havaĵo, vestoj, kaj multekostaj objektoj [28]; ilia havo estis tiel granda, ke ili ne povis loĝi kune [29]; li pakis sian malgrandan havaĵon, kaŝis en sia zono sian tutan heredaĵon, kiu konsistis el kvindek spesmiloj [30]; forportu vian pakaĵon kaj havaĵon ^PrV ; malpli da havo, malpli da zorgoj ^PrV ; pri havo najbara oni estas malavara ^PrV . apartenaĵo, posedo, propraĵo, proprietaĵo

Kiun oni povas iel havi, disponebla, uzpreta: la Gazeto de Anoncoj estas havebla por ĉiuj [31]; firma ofico […] ne estas absolute nehavebla, sed ĝi ne estas ankaŭ facila ^Marta ; [tiuj] benindaj aferoj […] tiam estis haveblaj nur por la riĉuloj ^Tor ; mi serĉrigardis la gazetajn reklamojn por havebla laboro ^KrM ; ĉiuj menciitaj publikaĵoj estas ankoraŭ haveblaj [32]; mi provis esprimi la ideon per la haveblaj elementoj ^BonaLingvo .

Tre deziranta havi, avida; ĉi knabo faros ĉion, kion tiu havema virino volas ke li faru [33].

Tia, ke oni devas ĝin havi: necesaĵoj ne plu limiĝos al kion ni antaŭe nomis – domoj kaj vestaĵoj kaj ŝuoj – sed ankaŭ pentrado estos havenda, kaj brodado ^Rsp ; la libro estas nepre havenda por homoj interesiĝantaj pri la eŭropa dramverka arto [34]. bezona, necesa, nemalhaveblanepra, nemankigebla

Helpi al iu, por ke li ricevu aŭ atingu ion, alporti, doni, liveri: grenon kaj moston mi havigis al li [35]; Jozef havigis panon al sia patro [36]; [li] havigis al si (akiris) ĉaron kaj ĉevalojn kaj kvindek virojn [37]; [li] havigis al li la favoron de la estro de la malliberejo [38]; havigu al mi iom da mono, li diris [39]; li ilin poste petis, ke ili havigu (venigu) al li droŝkon [40]; ni havigos al vi konstantan oficon [41]; li volonte havigus al […] lia kamaradaro solidan vipadon ^Fab3 ; kia knabino ŝi estas! ŝi havigas al mi multe da ĝojo [42]; [tio] certe ne rehavigus al la maljunulo la sanon [43]; la fiŝkaptistojn ĉe ilia albordiĝo ili akceptas kun varma biero kaj havigas (regalas, surtabligas) al ili manĝaĵon [44]; oni min tie ne akceptis, ĉar […] mi ne havigas konfidon ^Marta ; per ĉiutaga senripoza penado sukcesis la gepatroj havigi al siaj infanoj plenan edukadon ^VivZam . disponigi, provizi¹

Subite havi; ricevi: la gepatroj ekhavis la ideon starigi la kestojn transverse [45]; febro[n…] ekhavis la infanoj [46]; kiam arboj plantitaj de mi ekhavos fruktojn kaj mi komencos ĝui la vivon, tiam mi devos morti [47]! la momento, kiam mi ekhavis pri iu supozon [48]; por ĉiu trikita ŝtrumpo mi ekhavis arĝentan monereton kaj ĉar mi trikis lerte, mi jam kolektis skatoleton plenan [49].

(tr)

1.

Havi en si: li esprimis la deziron, ke lia verko […] enhavu ankaŭ parton Esperantan ^PrV ; la kesteto […] enhavis la orajn objektojn [50]; li trovis, ke ĝi enhavas laŭpeze kikaron da oro [51]; siklo enhavas dudek gerojn [52]; niaj grenejoj estas plenaj, enhavas sufiĉe da greno de ĉiu speco [53]; viaj respondoj enhavas nur malĝustaĵojn [54]; [tiu] ideo […] krom malsaĝaĵo enhavas ja nenion ^FK ; ni ĉiuj laboros sur […] tiu fundamento enhavanta la tutan gramatikon kaj la pli grandan parton de l' vortoj, kiuj en la parolado estas renkontataj ^DL ; la kreskaĵo enhavas en si multe da amelo ^FK ; ĝia gusto enhavas la maldolĉecon […] kaj la dolĉecon ^FK . ampleksi, enfermi, enkalkuli, enteni, envolvi

2.

^MatVort (pri aro) Havi en si kiel elementon: la malplena aro enhavas neniun elementon; la aro de naturaj entjeroj ne enhavas ĉiujn diferencojn de du ajnaj elementoj de ĝi. aparteni, inkluzivi.

Enmeti kiel enhavon: kestoj sufiĉe grandaj por enhavigi ĉion [55]; kio pri la estonteco de la lingvo mem, en la senco de lingva evoluo: ĉu ni pretus enhavigi ekzemple kelkajn orient-aziajn influojn [56]?

Tio, kio estas enhavata: Jehu skribis leterojn […] kun la sekvanta enhavo […] [57]; [en] la sciigo pri la morto de la frato, estis ankaŭ komunikita la enhavo de la testamento [58]; la vorton „sola“ Gerda komprenis tro bone, kaj ĝian tutan enhavon ŝi sentis tre profunde [59]; li havas plenan ŝrankon da arĝentaĵoj, ne kalkulante la enhavon de la sekretaj fakoj [60]; tiuj lumaj bildoj […prezentas] la enhavon de tuta vivo [61]; la pli aĝaj jam postulas historiojn kun pli profunda enhavo [62]; diveni la enhavon de la interparolado [63]; tabelo de la enhavo ^FK , enhavtabelo ^EeP . enteno, esenco

Kvanto, kiun enhavas aŭ povas enhavi io: lavmaŝino kun enhaveco de ses kilogramoj [64]; viaj pulma enhaveco kaj muskola forto certe estas multe pli grandaj ol ĉe la aliaj knabinoj, kiujn li atakis ^ChM . kapacito, volumeno⁴

(tr)

1.

Havi komune: sed tiun opinion mi ne kunhavas, ĉar ĝi estas tute erara [65]; ili rediras ke ni kunhavas kun la ĉimpanzo 98,5 % de la DNA [66]. dividi⁴, partumi¹

2.

Havi preta ĉe la mano, kune kun si, sur si: kontroli, ĉu li ne kunhavas armilon [67]; mi kunhavas mian malnovan maristodokumenton [68]; ni kunhavas ĉion necesan ^InfanTorent2 ; ili kunhavis tri sklavojn firme ligitajn ^Rob ; post multaj jaroj ili atingas postenon, kiu kunhavas iom da aŭtoritateco ^KrM .

(tr)

Ne havi ion, kio kutime ĉeestas kaj kiu do mankas: paro de mizeruloj […], kiuj malhavas hejmon kaj estas pli malriĉaj ol birdoj en siaj nestoj ^VojaĝImp ; la franĝoj, kiujn malhavis la trosimpla, trosobra, purega, blanka bluzo, ŝajnis svingpendi ĉe la lango de la [lispanta] virino [69]; li restis ĉe la opinio, ke li povas perfekte malhavi virinon [70]. la homan kunecon sur la tero oni ne povas malhavi ^HsT ; tiu ĉi priskribo de Elinjo malhavas la plej minimuman kvanton de la originaleco ^LGA ; li estus punita laŭ la dramaj reguloj, por ke li malhavu emon future al similaj perfortaj agadoj ^VaK .

Stato de iu, kiu ne havas ion aŭ kiu posedas nenion: havo aŭ nehavo de longa barbo ^VivZam ; malpleniĝos la urboj pro nehavado de loĝantoj [71]; [ili] pekas […] nur pro nesufiĉa pripensado kaj pro nehavado de ia difinita programo [72]; nek malriĉeco, nek nehavado de tempo fermas al iu la orelojn por niaj paroloj [73]; kontraŭ nehavo eĉ juĝo silentas ^PrV ; malriĉigas ne nehavado, sed tro granda dezirado ^PrV ; de nehavanto eĉ reĝo nenion ricevos ^PrV . manko, malabundo, malriĉeco, mizero

Kiun oni ne povas havi, nedisponebla, neatingebla: firma ofico […] ne estas absolute nehavebla, sed ĝi ne estas ankaŭ facila ^Marta .

Treege bezonata, nepra, nemankigebla: mi min demandas, kiel la polico povis funkcii, antaŭ ol dungi virinojn, vi estas nemalhavebla ^ChC ; ili estas nemalhaveblaj por la bona funkciado de la socio [74]; li estas poeto de momentaj natureventoj, […] esprimataj en lingvo afekcie resuma, kie ĉiu vorto estas nemalhavebla ero de la mozaika tuto ^EeP ; kapvestita per sia nemalhavebla konusa ĉapelo, kamparanino […] marŝas kun vekto lokita sur ŝiaj ŝultroj [75]; la „sanga parenceco“ […] estas nemalhavebla trajto de la balkanaj kaj alilokaj naciistoj-rasistoj [76]. esenca, necesa, vivgrava

Homo sen havo, mizerulo: ne faru maljustaĵon al […] malriĉulo kaj senhavulo [77]; ni aĉetos senhavulojn per mono kaj malriĉulon per paro da ŝuoj [78]; mi preferus esti servutulo laboranta por alia senhavulo ^Rsp ; kiu scias pri li? absoluta senhavulo ^Gmn ! ŝia vizaĝo ne estis tiel pala kaj maldika kiel ĉe la plimultaj el la senhavuloj [79].

Malplena (plej ofte figursence), malgrava, sensenca, vanta: senenhava diskuto, argumento; ilia vizio estas senenhava, ilia antaŭdiro estas mensogo [80]; tiaj ideoj […] al la samtempuloj ŝajnas senenhava fantazio ^EE ; tio ĉi estas nur senenhava pseŭdo-scienca babilado ^EE ; vi atendas de mi ion oficialan, ion indiferentan, palan kaj senenhavan, kiel estas ordinare la oficialaj paroloj [81]; ofte de kaŭzo senenhava venas efiko plej grava ^PrV ; kial do vi parolas senenhavaĵo…n [82]? fantazia, iluzia, kava, malplena, sensignifa, vanta

Senigi iun de lia havo: tio estas popolo prirabita kaj senhavigita [83]; ĉu por senhavigi nin vi invitis nin ĉi tien [84]? laŭ la ordono de la cezaro ĉiuj provincoj en Azio kaj Afriko estos senhavigitaj de siaj riĉaĵoj ^QuV . ekspluati, elsuĉi, malriĉigi, perdigi, prirabi, priŝteli, ruinigi, senmonigi

Perdi sian havon: pro tiu terura brulego li tute senhaviĝis; senhaviĝos la riveroj, elĉerpiĝos kaj sekiĝos la kanaloj [85]. bankroti, ruiniĝi

(tr)

1.

Havi, porti sur si: kanapolito surhavanta molajn kusenojn kaj kovrilon el cervaj feloj ^Iŝtar ; li trovis […] kolekton da cilindroj, surhavantaj la komercan leĝaron de Ĥammu-rabi ^Iŝtar ; en neniu vazaĝo li povis ion legi, kaj ĉiuj nur surhavis iajn strangajn ridetojn ^QuV ; leteroj el eksterlando, surhavantaj glumarkojn aŭ aliajn indikojn en Esperanto, neniam atingis siajn adresatojn ^EeP .

2.

Havi kiel veston; porti^1.b: li surhavis blankan, zonitan tunikon kun mallongaj manikoj ^Iŝtar ; la preterpasanto surhavis duonmilitan, duoncivilan veston ^Metrop ; la magnetofonon li surhavis, fiksitan per rimeno ^ChV ; la unusolan ringon, kiun Krasomila surhavis, ŝi oferis por la vivtenado [86]. demeti², surmeti².

Posedanta sufiĉan havon; povanta vivi komforte: mi havis feliĉon […] mi ĉiuflanke fariĝis tre bonhava [87]; la bonhava farunkomercisto […] aranĝis al si benkon, por tie sidi kaj rigardi la platan ondiĝantan grenkampon [88]; post kelke da minutoj ŝi troviĝis en kuirejo, kiu apartenis al vasta kaj bonhava loĝejo ^Marta ; konforme al la bonhaveco de la promesinto la pastro lin taksu [89]; ĉio atestis pri bonhaveco kaj bona gusto [90]; vestoj montrantaj bonhavecon ^Marta .

1.

Stato de iu bonhava: lia ofero apartenas al la Eternulo pro lia konsekriteco, krom tio, kion permesos al li lia bonhavo [91]; industrio, ekonomio kaj registaroj (per koncernaj leĝoj) ebligis al pli kaj pli multaj homoj bonfarton kaj certan bonhavon [92].

2.

Disponebla havaĵo ĉe konto aŭ bilanco: TEĴA decidis donaci la restan bonhavon de ĉirkaŭ 2200 eŭroj al la Abonhelpa Fonduso de Monato [93]; oni elspionis iliajn kontojn kaj forĝiris la tutan bonhavon [94].