*kred/i PV

*kredi

(x)
1.
Serioze kaj firme opinii, esti certa, havi firman konvinkon, ke iu aserto estas vera: mi kredas, ke ĉiuj popoloj estas egalaj [1]; kiu eĉ malmulte konatiĝis kun lingvo arta kaj havas sufiĉe da kuraĝo por kredi tion, kion li vidas kaj ne kun fermitaj okuloj ripetadi fremdajn frazojn, tiu povas veni nur al unu konkludo […] [2]; vi ja kredas, ke Dio estas unu; vi faras bone; la demonoj ankaŭ kredas kaj tremas [3]; oni kredas, kion oni esperas.
Rim.: Ĉar multaj okcidentanoj konfuzas „kredi“ kaj „supozi“ (vidu kredi2), la PIV-oj malkonvene aldonas plurfoje en la koncerna artikolo: „ne postulante pruvon“, kaj prezentas kredon kiel nepre blindan kaj senpripensan. Tio ne estas konforma al la baza senco de la vorto, kredo povas esti intuicia, malracia kaj senpripensa — sed tute bone ĝi ankaŭ povas esti frukto de meditado aŭ konvinkado. La evangelia epizodo pri la apostolo Tomaso estas klara ekzemplo de malblinda kredo bazita sur palpebla pruvo: sed Tomaso […] ne ĉeestis kun ili, kiam Jesuo venis. La aliaj disĉiploj do diris al li: Ni vidis la Sinjoron. Sed li diris al ili: Se mi ne vidos en liaj manoj la truon de la najloj, kaj se mi ne metos mian fingron en la lokon de la najloj, kaj ne metos mian manon en lian flankon, mi tute ne kredos. […] Kaj Jesuo venis […] li diris al Tomaso: Etendu ĉi tien vian fingron kaj vidu miajn manojn […] Jesuo diris al li: Ĉar vi vidis min, vi kredas; feliĉaj estas tiuj, kiuj ne vidis, kaj tamen kredas. [4]. [S. Pokrovskij]
2.
(evitinde) Opinii, pensi2, supozi: ĉu vi kredas ke mia patrino tion rifuzos [5]? oni kredas ĉion kompreni […] [6].
3.
Opinii ke iu parolas sincere, diras veron, ke ricevita informo entenas veron: ne kredu ĝin, patro, ne kredu al li eĉ unu silabon [7]; [honestulo, homo], al kiu oni devas kredi laŭ lia vorto Marta ; se mi ne faras la farojn de mia Patro, ne kredu al mi [8]; ĉar alie, kiu en la estonteco ion kredus al ili [9]? (figure) sinjorino Anneto ne kredis al siaj propraj oreloj [10]; (figure) ne kredi al siaj propraj oreloj FK . VD:fidi, konfidi
4.
Opinii ion reala aŭ realiĝonta, ke io efektive ekzistas aŭ ekzistos, ofte kun espero aŭ timo: en mia infaneco mi kredis je Dio kaj je senmorteco de l' animo VivZam ; kredi je la tutmonda varmiĝo, je la baldaŭa mondofino; kredi je la monda revolucio, je la Fina Venko; oni parolis pri tio, kiel pri ia dolĉa fantazio, sed neniu prenis ĝin serioze, neniu kredis pri ĝi [11]; kredi je ies senkulpeco, je la fideleco de iu; mi ne kredas je viaj riĉaĵoj; al promeso oni ne kredas ‐ kredu, kiu posedas Prv ; ne kredu al iluzioj [12]; ĉu vi kredas la potencon de la egiptaj dioj? (pli bone: … je la potenco …) [13]; kredi je la sonĝoj, je la antaŭsignoj, je la dancantaj tabloj, je la fantomoj.
1. L. L. Zamenhof: Dogmoj de Hilelismo, Ruslanda esperantisto, 1906:1
2. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, ĉapitro 5a
3. La Nova Testamento, De Jakobo 19:2
4. La Nova Testamento, S. Johano 20:24–29
5. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo
6. John Collier, tr. Reto Rossetti: Sorĉita mono, Norda Prismo, 57:3
7. Ŝilero, tr. Zamenhof: La rabistoj, 1:1.
8. La Nova Testamento, Johano 10:37
9. Ŝilero, tr. Zamenhof: La rabistoj, 2:3.
10. V. Devjatnin: Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Arturo
11. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Unua Kongreso Esperantista en Boulogne sur Mer en la 5a de aŭgusto 1905
12. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro XIII
13. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XX
afrikanse:
glo
albane:
besoj
amhare:
እመን
angle:
believe
arabe:
اعتقد
armene:
հավատալ
azerbajĝane:
iman
beloruse:
верыць
bengale:
বিশ্বাস
birme:
ယုံကြည်
bosne:
vjeruju
bulgare:
вярвам
ĉeĥe:
důvěřovat, věřit
dane:
tro
estone:
usun
eŭske:
sinesten
filipine:
maniwala
france:
croire
galege:
crer
germane:
1. glauben 3. vertrauen 4. glauben
guĝarate:
માને
haitie:
kwè
haŭse:
yi ĩmãni,
hinde:
विश्वास है
hispane:
creer
hungare:
hisz, elhisz
igbe:
kwere
irlande:
creidim
islande:
trúa
japane:
信じる [しんじる]
jave:
pracaya
jide:
גלויבן
jorube:
gbagbọ
kanare:
ನಂಬಿಕೆ
kartvele:
მჯერა,
kazaĥe:
сену
kimre:
yn credu
kirgize:
ишенүү
kmere:
ជឿ
koree:
생각
korsike:
cridite
kose:
kholelwa
kroate:
vjerujem
kurde:
bawerîn
latine:
credere
latve:
tic
laŭe:
ເຊື່ອ
litove:
tikėti
makedone:
веруваат
malagase:
mino
malaje:
percaya
malajalame:
വിശ്വസിക്കുകയും
malte:
jemmnu
maorie:
te whakapono
marate:
विश्वास
monge:
ntseeg
mongole:
гэдэгт итгэдэг
nederlande:
1. geloven 3. vertrouwen 4. geloven
nepale:
विश्वास
njanĝe:
ndikukhulupirira
okcidentfrise:
leauwe
panĝabe:
ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ
paŝtue:
باور
pole:
wierzyć
portugale:
crer
ruande:
bizere
ruse:
верить
samoe:
talitonu
sinde:
ايمان
sinhale:
විශ්වාස
skotgaele:
creidsinn
slovake:
uveriť, veriť
slovene:
verjamemo
somale:
aaminsanahay
ŝone:
tenda
sote:
lumela
sunde:
percaya
svahile:
amini
taĝike:
имон
taje:
เชื่อ
tamile:
நம்பிக்கை
tatare:
ышан
telugue:
నమ్మకం
tibete:
ཏིད་ཆེས་བྱེད་
ukraine:
вважають,
urdue:
یقین
uzbeke:
iymon
vjetname:
tin
zulue:
bakholwe

kredo

1.
Akceptemo de tiu, kiu kredas3: kiu mensogis per unu vorto, ne trovos kredon ĝis la morto PrV .
2.
Certeco pri efektiva realeco nuna aŭ iama de objektoj religiaj, teoriaj, fantaziaj ktp: perdi la kredon je Dio, je la Fina Venko; ĉio tio ĉi montras al mi, ke mia profunda kredo je l' homaro min ne trompis DL . SUB:konvinko
angle:
1. belief, trust, confidence 2. belief, faith
beloruse:
вера
bulgare:
вяра
ĉeĥe:
kréda, víra, věření
france:
confiance, croyance
germane:
Glaube
hispane:
creencia
hungare:
hit
japane:
信条 [しんじょう], 信念 [しんねん], 確信 [かくしん], 信用 [しんよう], 信仰 [しんこう]
nederlande:
geloof
pole:
wiara
ruse:
вера 2. верование
slovake:
presvedčenie, viera
tibete:
ཆོས་ལུགས་
ukraine:
віра

kredanto

REL Homo, kiu kredas je religiaĵo: jenaj signoj sekvos la kredantojn: en mia nomo ili elpelos demonojn; ili parolos per lingvoj [14].
14. La Nova Testamento, S. Marko 16:17
angle:
believer
beloruse:
вернік
bulgare:
вярващ
ĉeĥe:
věřící (sub.)
france:
croyant (subst.)
hispane:
creyente
japane:
信仰者 [しんこうしゃ], 信者 [しんじゃ]
nederlande:
gelovige
pole:
wierny
ruse:
верующий (сущ.)
slovake:
veriaci
ukraine:
віруючий (ім.)

*kredebla [15]

Kiun (prudente) eblas kredi: li rakontas aferon tute ne kredeblan DL ; kredebla kialo de la populareco de tiuj filmoj estas, ke […] multiĝas solecaj mortoj [16]; nun vi ja fariĝos io […] tio estas tre kredebla, [ja] vi faris pli ol ĉiuj aliaj [17]; kredebla kialo de la populareco de tiuj filmoj estas, ke […] multiĝas solecaj mortoj [18].
15. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Universala Vortaro, kred'ebl'
16. Monato, Isikawa Takasi: Kiel fini la vivon?
17. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Filino de la marĉa reĝo
18. Monato, Isikawa Takasi: Kiel fini la vivon?
angle:
believable, credible, plausible
beloruse:
верагодны
bulgare:
правдоподобен, вероятен
ĉeĥe:
uvěřitelný
france:
croyable, vraisemblable
japane:
信じられる [しんじられる], 信用できる [しんようできる]
nederlande:
waarschijnlijk (bn.), geloofwaardig (bn.)
pole:
prawdopodobny
ruse:
вероятный, правдоподобный
slovake:
uveriteľný
ukraine:
ймовірний

*kredeble

Eble aŭ sufiĉe probable: la tablo staras malrekte kaj kredeble baldaŭ renversiĝos [19]; ili svingas per paperoj: kredeble ili vin volas vidi [20]. VD:certe, eble, probable, sendube, supozeble, verŝajne
19. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 33
20. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, akto 4a, sceno 9a
angle:
believably
beloruse:
верагодна
bulgare:
правдоподобно, вероятно
ĉeĥe:
asi, pravděpodobně
france:
plausiblement, vraisemblablement, sans doute
japane:
おそらく, 多分 [たぶん], きっと
nederlande:
waarschijnlijk (bw.), geloofwaardig (bw.)
pole:
prawdopodobnie
ruse:
вероятно, правдоподобно
slovake:
azda, hádam, možno, snáď, vari
ukraine:
ймовірно, мабуть, напевно

*kredema

Kredanta facile aŭ tro facile, ĝis eĉ naiveco: li estas tre kredema [21]; mi miras, ke vi povas esti tiel kredema Marta !
21. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 41
angle:
credulous
beloruse:
легкаверны, даверлівы
bulgare:
лековерен
ĉeĥe:
důvěřivý
france:
crédule, trop confiant
hispane:
crédulo, crédula
japane:
信じやすい [しんじやすい]
nederlande:
lichtgelovig
pole:
łatwowierny
ruse:
легковерный
slovake:
dôverčivý, ľahkoverný
tibete:
རྨོང་དད་བྱེད་
ukraine:
легковірний

kredigi

(tr)
1.
Fari, ke iu kredu: kiel mensoge kredigas niaj kontraŭuloj [22]; ili kredigis Jakobon pri la morto de Jozef; se miaj vortoj estas ne sufiĉe kredigaj DL .
2.
Fari, ke io estu kredata: kredigi ion al iu. VD:persvadi
22. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado en la Guildhall (Londono) en la 21a de aŭgusto 1907
angle:
1. to induce to believe, to persuade, to convince 2. to make credible
beloruse:
упэўніваць, пераконваць
bulgare:
уверявам
ĉeĥe:
přesvědčit
france:
faire croire (à)
germane:
einreden, weismachen, glauben machen
hispane:
hacer creer
hungare:
elhitet
japane:
信じさせる [しんじさせる], 信用させる [しんようさせる]
nederlande:
doen geloven
pole:
przekonywać
ruse:
уверять
slovake:
nahovoriť, presvedčiť
ukraine:
запевняти, вселяти віру

*kredinda

Meritanta kredon pro siaj kvalitoj: li estas homo ne kredinda [23]; mi aŭdis tion ĉi de kredindaj personoj DL ; la aŭtoroj de tiaj leteroj penas por aspektigi ilin kredindaj per mencio de detalaj informoj aŭ de (falsa) fidinda fonto [24].
23. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 41
24. Monato, Ivo Durwael: Pli da diskriminacio en Interreto
angle:
trustworthy
beloruse:
пэўны, верагодны
bulgare:
достоверен, надежден, заслужаващ доверие
ĉeĥe:
hodnověrný, spolehlivý, uvěřitelný, věrohodný
france:
crédible, digne de foi
hispane:
fidedigno
japane:
信ずべき [しんずべき]
nederlande:
geloofwaardig
pole:
wiarygodny
ruse:
достоверный, надёжный, заслуживающий доверия
slovake:
hodnoverný, spoľahlivý, vierohodný
ukraine:
достовірний

alikredanto

REL Homo, kiu malsame kredas, havas alian unuopan kredon, filozofion aŭ religion: ĝi estas preteco […] havi reciprokan estimon kaj respekton al alikredantoj [25].
25. -: Ekumeno, [vidita en 2014]
beloruse:
іншаверац
bulgare:
друговерец
ĉeĥe:
jinověrec
france:
personne d'une autre croyance
pole:
innowierca
slovake:
inoverec

malkredindigi

Senkreditigi1: la „Inteligenta Projekto“ […] celas malkredindigi darvinismon [26].
26. F. S. Wechsler: Darvinismo kaj la Inteligenta Projekto, [2005]
angle:
discredit
beloruse:
дыскрэдытаваць
bulgare:
дискредитирам
france:
discréditer
germane:
in Misskredit bringen, diskreditieren
hispane:
desacreditar
nederlande:
in discrediet brengen
pole:
dyskredytować
portugale:
desacreditar
ruse:
дискредитировать

miakrede

Laŭ kredo de la parolanto: miakrede, sinjorino, malmulte da racio troviĝas en tio, sed, verdire, racio kaj amo ne tre kompanias nuntempe [27]. VD:miaopinie, miasupoze
27. W. Shakespeare, trad. K. Kalocsay: Somermeznokta Sonĝo, 1967

miskredulo, miskredanto

Tiu, kiu ne kredas ĝuste laŭ ĝenerala opinio aŭ laŭ iu doktrino; herezulo: miskreduloj en la mister' de l' sankta triunuo [28]; la miskredantoj kaj la rifuzantoj de Niaj signoj estos loĝantoj de l' infero [29]. VD:malfidelulo2
28. I. Madách, trad. K. Kalocsay: La Tragedio de l' Homo, 1965
29. trad. I. Chiussi: La Nobla Korano, 1970
beloruse:
ерэтык
france:
mécréant (subst.)
hispane:
disidente, hereje

*nekredebla

Kiun oni ne kredas aŭ ne facile kredas, eksterordinara, malbanala: eĉ la plej nekredeblajn aferojn […] li tuj kredas [30]; li rakontas al mi historion tute nekredeblan [31].
30. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 41
31. L. Beaucaire: Kruko kaj Baniko el Bervalo, 1974
angle:
unbelievable
beloruse:
неверагодны
bulgare:
невероятно
ĉeĥe:
neuvěřitelný
france:
incroyable, inouï
hispane:
increíble, extraordinario
japane:
信じがたい [しんじがたい], 信用できない [しんようできない]
pole:
niewiarygodny
slovake:
neuveriteľný
ukraine:
неймовірний

nekredeblaĵo

Okazo, afero, diro, kiun oni ne povas kredi: li trovis sin rigardanta en tutan ĉambron plenan je trezoro — nekredeblaĵo, oro kaj juveloj [32].
32. A. C. Clarke, [trad. D. Coffin?]: Rendevuo kun Rama, ĉapitro 1a, [2001]
beloruse:
неверагодная рэч
france:
chose inouïe
pole:
bzdura (pot.)

nekredema

Kiu ne facile kredas; skeptika: Urga kuntiris siaj blankajn brovojn kaj iom nekredeme murmuris[…] [33].
33. E. de Zilah: La Princo ĉe la Hunoj, 2011
angle:
skeptical, sceptical
beloruse:
скептычны
bulgare:
недоверчив, скептичен
ĉeĥe:
malověrný
france:
sceptique
germane:
skeptisch, zweiflerisch
hispane:
incrédulo
hungare:
szkeptikus, kételkedő
nederlande:
sceptisch
pole:
sceptyczny
ruse:
скептический, скептичный
slovake:
maloverný

nekredo

Mensa stato de tiu, kiu ne kredas je io: la oficiala senreligieco miksas nekredon de dogmoj kun nepra nekredo je Dio VivZam ; la nekredantoj NT . VD:skeptiko
angle:
unbelief
beloruse:
нявера, нявер’е
bulgare:
неверие
france:
incroyance, scepticisme
germane:
Unglaube
hungare:
hitetlenség
japane:
無信仰 [むしんこう]
nederlande:
ongeloof
pole:
niewiara
ruse:
неверие

liberkredo

REL Mensa stato de tiu, kiu kredas je Dio, sed je neniu el la ekzistantaj revelaciaj religioj: mi devas […] oficiale nomi min „liberkreda“, ne identigante tamen la liberkredon speciale kun ateismo, sed rezervante al mia kredado plenan liberecon [34]; fondiĝo de tia komunumo inter liberkredanoj, kiuj ne trovis sian spiritkontentigon en preĝejoj ekzistantaj VivZam . VD:deismo, diismo, teismo
34. L. L. Zamenhof: Homaranismo, Homaranismo
angle:
creedlessness
france:
déisme
germane:
Freigläubigkeit
nederlande:
vrijzinnigheid
ruse:
деизм

samkredanto

REL Homo, kiu same kredas, havas saman unuopan kredon, filozofion aŭ religion: kredo: mi unuiĝas kun miaj amikoj, kun ĉiuj rusoj, kun ĉiuj samkredantoj [35]. VD:samkonfesanto, samreligiano
35. L. Tolstoj, trad. A. Ŝaparov: Unu animo en ĉiuj, 1912
angle:
fellow believer
beloruse:
аднаверац, адзінаверац
france:
personne de même croyance
pole:
współwierny

administraj notoj

pri ~i 4.: 
      Mi forigis el la ekz-listo la ekzemplon:
      (ekz)
        ĉar estas al vi permesite pro Kristo, ne sole ~i al li, sed
        ankaŭ suferi pro li
        (fnt NT Filipianoj 1:29 /fnt);
      (/ekz)
      ĉar ĝi estas nek lingve modela, nek klara (ĝiaj tradukoj varias
      kaj ene de la angla, kaj inter la aliaj lingvoj).
      [Sergio]