^* -il/ ^PV

I.

-il

Sufikso signifanta ĝenerale tion, kio servas por efektivigi ion kaj

1.

montranta la instrumenton, aparaton aŭ organon servantan por plenumi la agon esprimatan de la radiko: per hakilo ni hakas, per segilo ni segas, per fosilo ni fosas, per kudrilo ni kudras, per tondilo ni tondas, per sonorilo ni sonoras, per fajfilo ni fajfas [1]; kavaliro sen armiloj estas birdo sen flugiloj; lumilo ne lumigas sian bazon; buterilo, detruiloj, direktilo, fajlilo, gladilo, haltigilo, iluminilo, klakilo, ludilo, pesilo, pezilo, pendigilo, pikilo, riglilo, ŝprucigilo, ŝraŭbturnilo, viŝilo, verŝilo, ktp.

Rim.: Por kelkaj agoj taŭgas pluraj instrumentoj. La korespondaj il-vortoj montras egale ĉiujn ajn el ili, kaj havas sekve malprecizan sencon: manĝilo povas esti, laŭ Zamenhof, telero, kulero, tranĉilo, forketo, glaseto aŭ telertuketo; lumilo estas torĉo, kandelo, gasbeko aŭ elektra lampo; pafilo montras jen karabenon, jen fusilon, jen revolveron, jen pistolon; militilo estas ĉio ajn, kio servas por militi, ktp. Estas do ofte necese anstataŭigi la il-vorton per la propra nomo de la instrumento.

2.

Kiam la radiko ne allasas ideon de objekto aŭ instrumento, la sufikso il montras, pliampleksiĝe, la rimedon aŭ procedon uzatan por plenumi la agon esprimatan de la radiko: abonilo, voĉdonilo, propagandilo, kuracilo, incitilo, malpacigilo, transportiloj, komunikiloj, pruvilo, kunvokilo; la sola ebla solvilo de la problemo^Z ; al malvero ne mankas kovrilo^Z ; plendilo^Z , suferilo^Z , terurilo^Z , ktp.

Rim.: Estas ĝenerale rekomendinde ne uzi la sufikson il anstataŭ aĵ por nomi substancon, ŝtofon. Tamen tiu regulo ne estas absoluta, ekzemple: kuracilo^Z , ruĝigilo^Z , kolorigilo^Z .

1. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 34

beloruse:

афікс, які пазначае інструмэнт, сродак, у эспэранта

ide:

-il

volapuke:

-öm

II.

Samsignifa radiko:

ilo

Aĵo uzata kiel rimedo: aparato, instrumento, maŝino: ilo ne devas fariĝi celo.

afrikanse:

hulpmiddel

albane:

mjet

amhare:

መሣሪያ

angle:

tool

arabe:

أداة

armene:

գործիք

azerbajĝane:

alət

beloruse:

прылада, сродак, інструмэнт, апарат

bengale:

টুল

birme:

ဒီ tool

bosne:

alat

ĉeĥe:

nástroj, zařízení

ĉine:

具 [jù], 器具 [qìjù], 工具 [gōngjù], 仪器 [yíqì]

dane:

værktøj

estone:

tööriist

eŭske:

tresna

filipine:

kasangkapan

france:

instrument, outil

galege:

ferramenta

germane:

Werkzeug, Instrument

guĝarate:

સાધન

haitie:

zouti

haŭse:

kayan aiki

hinde:

उपकरण

hungare:

eszköz, szerszám

ide:

utensilo

igbe:

ngwá ọrụ

indonezie:

alat, instrumen, perkakas

irlande:

uirlis

islande:

tól

japane:

ツール

jave:

alat

jide:

געצייַג

jorube:

ọpa

kanare:

ಸಾಧನ

kartvele:

ინსტრუმენტი

kazaĥe:

аспап

kimre:

offeryn

kirgize:

курал

kmere:

ឧបករណ៍

koree:

도구

korsike:

cuntzertu

kose:

isixhobo

kroate:

alat

kurde:

hacet

latine:

ferramentum

latve:

rīks

laŭe:

ເຄື່ອງມື

litove:

priemonė

makedone:

алатка

malagase:

fitaovana

malaje:

alat

malajalame:

ഉപകരണം

malte:

għodda

maorie:

taputapu

marate:

साधन

monge:

cuab tam

mongole:

арга хэрэгсэл

nederlande:

werktuig, instrument, middel

nepale:

उपकरण

njanĝe:

chida

okcidentfrise:

helpmiddel

panĝabe:

ਸੰਦ ਹੈ

paŝtue:

وسیله

portugale:

instrumento, ferramenta

ruande:

igikoresho

ruse:

орудие, инструмент, средство, аппарат

samoe:

mea faigāluega

sinde:

اوزار

sinhale:

මෙවලමක්

skotgaele:

inneal

slovake:

nástroj, zaridenie

slovene:

orodje

somale:

aalad

ŝone:

turusi

sote:

sesebelisoa

sunde:

alat

svahile:

chombo

taĝike:

воситаи

taje:

เครื่องมือ

tamile:

கருவி

tatare:

корал

telugue:

సాధనం

tibete:

ལག་ཆ་

tokipone:

ilo

ukraine:

інструмент

urdue:

آلے

uzbeke:

asbob

vjetname:

công cụ

zulue:

ithuluzi

ilaro

Sortimento de iloj utilaj por iu tasko: ŝi malfermis longforman skatolon, en kiu troviĝis ilaro por desegnado ^Marta . garnituro

beloruse:

набор прыладаў, інструмэнтарый

ĉeĥe:

náčiní, nářadí

ĉine:

器具 [qìjù], 工具 [gōngjù]

france:

nécessaire (subst., ensemble d'outils), outillage

indonezie:

peralatan, perkakas

japane:

道具一式 [どうぐいっしき], 装備品 [そうびひん], ツール [つーる]

portugale:

instrumental, instrumentária

ruse:

набор инструментов, инструментарий, инвентарь

slovake:

náradie

ukraine:

збірн. знаряддя, приладдя, інструменти, апаратура, начиння, реманент і т.п.