1materi/o JED

materio

1.
FIZ Ĉio, kio okupas spacon kaj havas mason; pli speciale tio, el kio konsistas substancoj: la viva, malviva materio; flueca, solida materio; ŝnuroj, saturitaj per flamigeblaj materioj [1]; malpeza materio [2]; kio estis la materio, kiun li havis en siaj testikoj [3]; materio oni nomas ĉiujn partiklojn kun spino 1/2, t.e. kvarkoj kaj leptonoj, kaj ĉion, kion ili konsistigas, t.e. atomoj, molekuloj, solidaj, likvaj kaj gasaj substancoj.
Rim.: La terminon „materio“, oni uzas aparte en fiziko kaj ĝi estas pli ampleksa ol la nocio de ĥemia „substanco“, konsistanta precipe el atomkernoj kaj elektronoj. Kiam oni parolas pri la substancoj, kiujn oni uzas en la produktado de objektoj, el kiuj konsistas teknikaj iloj ktp. oni preferas la vorton „materialo“, kiu emfazas la teknike interesajn ecojn. [Wolfram Diestel]
SIN:materialoVD:stato de materio
2.
FIL Ĉio, kio ekzistas ekster la spirito: la mondo de la materio kaj tiu de la ideoj; la mondo materia kaj morala [4]; Herhor decidis doni al li materian pruvon de bona volo kaj por tiu celo ordonis tuj eksigi dudek mil dungitajn soldatojn [5].
angle:
matter
beloruse:
1. матэрыял, матэрыя 2. матэрыя
ĉeĥe:
hmota, hmotná podstata, materiál
ĉine:
物質 [wùzhì], 物质 [wùzhì]
france:
matière
germane:
Stoff (Materie), Materie
hispane:
materia
hungare:
anyag
japane:
物質 [ぶっしつ], 物体 [もったい], 質料 [しつりょう]
nederlande:
stof (materie), materie
pole:
materia (fizyka)
portugale:
matéria
rumane:
materie
ruse:
1. материал, материя 2. материя
slovake:
hmota, hmotná podstata, materiál
ukraine:
матерія, речовина

materia

Konsistanta el materio; koncernanta materion: spiritaj aferoj [kaj] materiaj aferoj [6]; FIZ materia punkto PIV1 (en kiu la tuta maso estas koncentrita); JUR materia pruvo.
6. La Nova Testamento, Romanoj 15:27
angle:
material
beloruse:
матэрыяльны
ĉeĥe:
hmotný (týkající se hmoty, jsoucí z hmoty), látkový, materiální
ĉine:
物質 [wùzhì], 物质 [wùzhì], 質料 [zhìliào], 质料 [zhìliào], 有形 [yǒuxíng], 实质性 [shízhìxìng], 實質性 [shízhìxìng]
france:
matériel (relatif à la matière)
germane:
stofflich, materiell
hispane:
material (relativo a la materia)
hungare:
anyagi, tárgyi ~a punkto: anyagi pont, tömegpont. ~a pruvo: tárgyi bizonyíték.
japane:
物質の [ぶっしつの], 物質的な [ぶっしつてきな], 物的な [ぶってきな]
nederlande:
materieel, stoffelijk
pole:
materialny
rumane:
material, materială
ruse:
вещественный, материальный, физический ~a punkto: материальная точка. ~a pruvo: вещественное доказательство.
slovake:
hmotný
ukraine:
матеріальний, речовинний

materiismo PIV1

FIL Doktrino, laŭ kiu materio estas la principo de ĉio en la universo, ankaŭ de la ideoj, konscio, pensado: materiismo estas, proksimume, la kredo, ke la sola realo estas tiu perceptebla tra la sensoj (ĉu aŭ ne helpe de teknologio) [7]; „fina stadio“ estas la scienca (kaj ateisma) materiismo [8]; en nia ĝenerale materiismeca tempo, la serioze celanta esploristo estas la sola profunde religia homo [9]; nia materiisma kaj egoisma epoko [10]. ANT:ideismo
7. Monato, David Kelso: Kompreno en kunteksto ..., 2009
8. Monato, D-ro Winfried Schumacher: Filozofio metio ideologio, 2012
9. Monato, Hokan Lundberg: Spirita scienco ĉu tio eblas?, 2005
10. Monato, Albisturo Kvinke: Tajg kaj Tomas, 2010
angle:
materialism
beloruse:
матэрыялізм
ĉine:
唯物主义 [wéiwùzhǔyì], 唯物主義 [wéiwùzhǔyì]
france:
matérialisme
germane:
Materialismus
hispane:
materialismo
hungare:
materializmus
japane:
唯物論 [ゆいぶつろん]
katalune:
materialisme
nederlande:
materialisme
pole:
materializm
rumane:
materialism
ruse:
материализм (филос.)
slovake:
materializmus
ukraine:
матеріалізм

materiisto

Ano de materiismo: li estas skeptikulo kaj materiisto, kiel preskaŭ ĉiuj medicinistoj Mary ; la fruaj filozofoj, laŭ Gudskov, estis iel materiistoj [11]; en la dialogo inter materiisto kaj mistikulo ambaŭ flankoj devus esti same konvinkaj kaj interesaj [12].
11. Monato, D-ro Winfried Schumacher: Filozofio metio ideologio, 2012
12. Monato, Nikolao Gudskov: Teologia utopio, 2008
angle:
materialist
beloruse:
матэрыяліст
ĉeĥe:
materialista
france:
matérialiste (phil.)
germane:
Materialist
japane:
唯物論者 [ゆいぶつろんしゃ]
pole:
materialista
rumane:
materialist
slovake:
materialista
ukraine:
матеріаліст

kontraŭmaterio

Antimaterio: Antonino Zichichi […] en 1965 estris la poresploran grupon kiu malkovris la unuan ekzemplon de kontraŭdeŭterio, nome nukleo de kontraŭmaterio [13]; anihilo de grandaj kvantoj de substanco estas do la plej efika fonto de energio imagebla en nuna nivelo de scioj pri materio, la realigo, tamen, ne eblas […] pro ekstrema malfacileco de sintezo de kontraŭmaterio kaj ĝia konservado [14].
angle:
anti matter
beloruse:
антыматэрыя
ĉine:
反物質 [fǎnwùzhì], 反物质 [fǎnwùzhì], 反物質 [fǎnwùzhí], 反物质 [fǎnwùzhí]
germane:
Antimaterie
pole:
antymateria
rumane:
antimaterie

blanka materio

FIZL Blanka substanco: hipokampo […] konsistas el griza materio, kovrita en la ventrikla surfaco de blanka materio [15].
15. R. Feldman Gonzalez, trad. N. Kalusky k. a.: La nova paradigmo en psikologio, SAT-broŝurservo, [vidita en 2008]
angle:
white matter
beloruse:
белае рэчыва
france:
matière blanche, substance blanche
germane:
weiße Masse (Gehirn)
pole:
substancja biała
rumane:
substanță albă

griza materio

FIZL Griza substanco: la interno de la cerbo konsistas el areoj de la tiel nomita griza materio, kun malhela koloro, [apartigitaj] de areoj de blanka materio, kun pli hela koloro [16].
angle:
gray matter
beloruse:
шэрае рэчыва
france:
matière grise, substance grise
germane:
graue Masse (Gehirn)
pole:
substancja szara
rumane:
materie cenusie

malhela materio

AST Supozata kvanto de kosma materio, kiu ne estas observata sed laŭ kalkuloj ekzistas: per lia teorio ne necesas revi pri malhela materio [17].
17. H. Broadbent: Subite ne malrapide Tero ŝanĝiĝas, Mirmekobo, 2008-06
angle:
dark matter
beloruse:
цёмная матэрыя
france:
matière noire
germane:
dunkle Materie
pole:
materia ciemna
rumane:
materia întunecată

historia materiismo

FILHIS Doktrino, laŭ kiu ekonomia bazo, plie ol ideoj, determinas la evoluon de la socia vivo: la loko, kiun la homa menso okupas en la historia materiismo, formas la plej multe disputatan kaj la plej malmulte komprenatan punkton en ĉi tiu doktrino [18]. TUT:markismo
18. Anton Pannekoek: La Historia Materiismo
angle:
historical materialism
beloruse:
гістарычны матэрыялізм
ĉine:
历史唯物主义 [lìshǐwéiwùzhǔyì], 歷史唯物主義 [lìshǐwéiwùzhǔyì]
france:
matérialisme historique
germane:
Historischer Materialismus
hispane:
materialismo histórico
hungare:
történelmi materializmus
japane:
史的唯物論 [してきゆいぶつろん], 唯物史観 [ゆいぶつしかん]
katalune:
materialisme històric
nederlande:
historisch materialisme
pole:
materializm historyczny
rumane:
materialism istoric
ruse:
исторический материализм
slovake:
historický materializmus

administraj notoj