*dis- PV
- I.
-
dis-
-
Prefikso esprimanta malkuniĝon, dividon, foriĝon en
diversajn direktojn:
[la tolaĵon] oni disŝiris […],
dishakis, dispremis
kaj kuiris […], fariĝis bela blanka delikata papero
[1];
mi disŝiris la leteron kaj disĵetis ĝiajn pecetojn en ĉiujn angulojn
FK
;
(figure)
[niaj] membroj estas disĵetitaj en urboj, urbetoj kaj vilaĝoj
FK
;
oni vidis olivan arbaron […] kaj ĉie dense dissemitajn daktilarbojn
[2];
cigno dispelis per la fortaj batoj de siaj flugiloj la krepuskan nebulon
[3];
vi diskurigis viajn malamikojn
[4];
la bruletantaj karboj de la fajrujo dissendis nur malfortan lumon
[5];
ni dissendos manifeston al ĉiuj
[6];
[li] disbatis la glacion per sia ligna ŝuo
[7];
[tiuj] ideoj disvastiĝos
VivZam
;
la gardisto disetendis la manojn
[8];
disdoni, disfali,
dispecigi, dispolviĝi,
disporti, disrabi,
disŝpruci,distrumpeti,
disverŝi, disrompi.
Rim.: Ĉi tiu prefikso havas kelkfoje sencon tre proksiman al tiu de mal- aŭ sen-: disvolvi (malvolvi); disfaldi (malfaldi); disrevigi (senrevigi); disharmonia.
1. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Lino
2. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro IX
3. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Cigna nesto
4. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Psalmaro 89:10
5. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Paŝtistino de anseroj apud puto
6. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Unua
7. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Malbela anasido
8. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, ĉap. 11- beloruse:
- раз-
- germane:
- auseinander-, zer-
- pole:
- roz-
- portugale:
- des-, dis- (Prefixo que indica desunião, separação, dispersão)
- ruse:
- раз-
-
Prefikso esprimanta malkuniĝon, dividon, foriĝon en
diversajn direktojn:
[la tolaĵon] oni disŝiris […],
dishakis, dispremis
kaj kuiris […], fariĝis bela blanka delikata papero
[1];
mi disŝiris la leteron kaj disĵetis ĝiajn pecetojn en ĉiujn angulojn
FK
;
(figure)
[niaj] membroj estas disĵetitaj en urboj, urbetoj kaj vilaĝoj
FK
;
oni vidis olivan arbaron […] kaj ĉie dense dissemitajn daktilarbojn
[2];
cigno dispelis per la fortaj batoj de siaj flugiloj la krepuskan nebulon
[3];
vi diskurigis viajn malamikojn
[4];
la bruletantaj karboj de la fajrujo dissendis nur malfortan lumon
[5];
ni dissendos manifeston al ĉiuj
[6];
[li] disbatis la glacion per sia ligna ŝuo
[7];
[tiuj] ideoj disvastiĝos
VivZam
;
la gardisto disetendis la manojn
[8];
disdoni, disfali,
dispecigi, dispolviĝi,
disporti, disrabi,
disŝpruci,distrumpeti,
disverŝi, disrompi.
- II.
-
Samsignifa vortero uzata memstare:
disa
- 1.
- Maldensa, dismetita, dissemita: disaj aretoj da arboj Iŝtar ; en disaj (nekoheraj) pensoj li eksidis apud la skribotablo HsT ; mi aŭdis disajn (unuopajn) frazojn diritajn inter ili, dum ili forlasis la halon KrM . distri, sporada
- 2.
- a)
- [9] (p.p. du aroj) Tiaj, ke ili ne havas komunan elementon: la paraj kaj neparaj nombroj konsistigas disajn arojn; du aroj estas disaj, se kaj nur se ilia komunaĵo estas malplena.
- b)
- PIV2 (p.p. familio) Tia, ke ĉiuj ajn du termoj de ĝi estas disaj: la kvocienta aro de ekvivalento-rilato ene de aro E konsistigas disan familion de subaroj de E; por ke familio estu disa, ne sufiĉas, ke ĝiaj termoj havu neniun komunan elementon.
- angle:
- 2.a disjoint (set) 2.b disjoint (family)
- beloruse:
- разьяднаны, раздроблены, разьмеркаваны, дыспэргіяваны
- ĉeĥe:
- disjunktivní, disjunktní
- ĉine:
- 1. 拆分 [chāifēn], 睽 [kuí]
- france:
- 1. dispersé, éparpillé 2.a (ensemble) disjoint 2.b (famille) disjointe (math.)
- germane:
- 1. auseinander, getrennt 2.a disjunkt (-e Menge) 2.b disjunkt (-e Familie)
- hispane:
- disperso, dispersa
- japane:
- ちりぢりの, ばらばらの
- pole:
- 1. oddzielny, rozrzucony 2.a (zbiór) rozłączny 2.b rozłączna (rodzina zbiorów)
- ruse:
- разъединённый, разобщённый, разрозненный, рассеянный, раздельный, распределённый 2.a непересекающееся (множество) 2.b (семейство) непересекающихся множеств
- slovake:
- riedky, rozptýlený
- ukraine:
- роз’єднаний, відділений, відокремлений
diseco
- beloruse:
- разьяднанасьць, раздробленасьць
- ĉeĥe:
- rozptyl, rozptýlenost
- ĉine:
- 区隔 [qūgé], 四散 [sìsàn], 散心 [sànxīn]
- france:
- dispersion, division (dispersion), éparpillement
- germane:
- Trennung, Zerstreutheit, Teilung
- hebree:
- פיזור
- japane:
- 散在 [さんざい], 四散した状態 [しさんしたじょうたい]
- pole:
- oddzielność, rozłączność, rozbieżność
- ruse:
- разъединённость, разрозненность, разобщённость
- slovake:
- rozptyl
- ukraine:
- роз’єднаність, відокремленість
*disigi
(tr)- Apartigi, dividi, malkunigi: kelkaj korteganoj disigas la batalantojn Hamlet ; disigitaj unu de alia per rivereto FK ; disigitaj unu de la alia per la loko kaj tempo [12]; radio de fulmo disigis la aeron [13]; vi disigis la interligon kun via sklavo [14]; disigitaj kiel ŝafoj ne havantaj paŝtiston [15]; ili malfortigis la unuecon, disigis la socion [16]; la Ĥaldeano disigis la veston sur la brusto kaj eltiris oran medalon [17]; per rapidaj paŝoj ili trairis la spacon […], kiu disigis ilin de la parka pordo IK ; longe disigita kaj nun denove kunigita familio BdV ; tiu doloro, kiu samtempe disigis kaj kunligis ilin [18]. dismeti, disĵeti, dissemi, tranĉi
12. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Dorna vojo de la honoro
13. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Cigna nesto
14. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Psalmaro 89:39
15. La Nova Testamento, Mateo 9:36
16. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Antaŭparolo
17. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XX
18. Stellan Engholm: Al Torento, ĉapitro IV, 1930- beloruse:
- разьядноўваць, разлучаць, разьдзяляць, раздрабняць, дыспэргаваць
- ĉeĥe:
- oddělit, odloučit, rozdělit, rozloučit, rozpojit, rozptýlit, rozptýlit
- ĉine:
- 頖 [pàn], 軼 [yì], 疏散 [shūsàn], 散出 [sànchū], 分佈 [fēnbù], 局部 [júbù]
- france:
- disperser, séparer, diviser (séparer), éparpiller
- germane:
- trennen, zerteilen, zerstreuen
- hebree:
- להפריד
- hispane:
- separar, apartar, desunir, dividir
- japane:
- 散らせる [ちらせる], 分割する [ぶんかつする]
- pole:
- oddzielać, rozdzielać, rozłączać, rozrzucać, rozpraszać (rozrzucać), separować
- ruse:
- разъединить, разобщить, разделить
- slovake:
- odlúčiť, rozdeliť, rozložiť, rozviesť
- ukraine:
- роз’єднувати, розлучати, розділяти
disiĝi
(ntr)- Iri al diversaj direktoj, malkuniĝi: ni disiĝis kaj iris en diversajn flankojn: mi iris dekstren, kaj li iris maldekstren [19]; la popolo disiĝis [20]; la vento malfortiĝis, la nigraj nuboj disiĝis kaj oni vidis sur la ĉielo la sangan sunon [21]; la kurtenoj […] disiĝis kaj la bela infano ekridetis al la faraono [22]; post alkutimiĝo doloras disiĝo PrV .
19. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 28
20. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 5:12
21. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XIX
22. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro VIII- beloruse:
- разьядноўвацца, разлучацца, разьдзяляцца, раздрабняцца, дыспэргавацца
- ĉine:
- 分手 [fēnshǒu], 分別 [fēnbié], 离别 [líbié], 失散 [shīsàn]
- france:
- se séparer
- germane:
- sich trennen
- hebree:
- להיפרד
- hispane:
- desunirse, separarse, dispersarse, dividirse
- japane:
- 散らばる [ちらばる], 別れる [わかれる]
- pole:
- oddzielać się, rozdzielać się, rozłączać się, rozpraszać się (rozrzucać), rozstawać się (z kimś), rozchodzić się (z kimś), separować się
- ruse:
- разъединиться, разделиться, разойтись, расстаться
- ukraine:
- роз’єднуватися, розділятися, розходитися, розлучатися
nedisigebla
- Kiun oni ne povas disigi, kiu ĉiam kunestas kun...: [ŝi] estis la bela najado de tiu fonto, kiu nedisigeble apartenis al ĝi [23]; ili sendube […] ricevis edukon en diversaj kolegioj, sed ili havas tre strangajn manierojn, kiuj kompreneble estas nedisigeblaj de scienca rango [24]; estas libroj, kiuj fariĝas niaj nedisigeblaj amikoj [25].
23. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, „Bela“
24. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto unua
25. C. Gacond: Unu el la juveloj de nia poezio : La Ezopa Saĝo de Kálmán Kalocsay, Radioprelego, 1964-09-23 kaj 26- beloruse:
- непадзельны, неразьдзельны
- ĉeĥe:
- neodlučný, nerozborný, nerozlučný
- ĉine:
- 密不可分 [mìbùkěfēn], 不能分 [bùnéngfèn], 不可分 [bùkěfēn], 形影不离 [xíngyǐngbùlí]
- france:
- inséparable
- germane:
- unzertrennlich, untrennlich verbunden
- hispane:
- inseparable
- japane:
- 分割できない [ぶんかつできない], 不可分の [ふかぶんの]
- slovake:
- nerozlučný
- ukraine:
- нероздільний, неподільний, нерозлучний
fokusdiseco
- angle:
- eccentricity
- beloruse:
- эксцэнтрысытэт
- ĉeĥe:
- excentricita, výstřednost
- ĉine:
- 离心率 [líxīnlü], 偏心率 [piānxīnlü]
- france:
- excentricité (d'une conique)
- germane:
- Exzentrizität
- pole:
- mimośród
- portugale:
- excentricidade
- ruse:
- эксцентрицитет, эксцентриситет
- slovake:
- excentricita, výstrednosť
- ukraine:
- ексцентритет
administraj notoj
fokus~eco:
Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.