^*streĉ/i ^UV

(tr)

1.

Rigidigi ŝnuron aŭ ion similan forte tirante ĝin: streĉi la muskolojn, la kolon, la brakon; knabinoj […] dancadis sub la streĉita tendo [1]; mi havis sur mi miajn plej bonajn vestojn, la ruĝa kamizolo sidis sur mi strikte kaj streĉite [2]; [li] streĉis sin kontraŭ la sakon pum! [ĝi] falis en la riveron [3]; la vento estis favora, kaj […] ili streĉis la velojn [4]; estis tia vento, ke oni vere devis sin kontraŭstreĉi al ĝi [5]; ili elstreĉis la kolojn supren, salutis gravmiene kaj levis la kapojn [6]; litoj, kiuj anstataŭ matracoj havis streĉitan tolon [7]. etendi, sterni

2.

Tiri aŭ premi elastan korpon por dumtempe ŝanĝi ĝian normalan aŭ naturan formon: streĉi pafarkon [8]; Horloĝetoj, streĉu la risortojn // Por anonci horon de l' progreso [9]; la tuta longa kompanio ekstaris kiel malstreĉiĝinta horloĝo [10]. tordi

3.

(figure) Energie uzi siajn korpajn aŭ spiritajn fortojn por atingi iun celon: streĉu la okulojn ^PrV ; ĉiuj aŭskultis kun streĉita atento kaj intereso [11]; li tenis siajn orelojn streĉite, tiel longe kiel li povis [12]; Izrael streĉis siajn fortojn kaj sidiĝis sur la lito [13]; plenumi du streĉitajn marŝojn en unu tago [14]; li streĉis siajn lastajn fortojn kaj atingis malgrandan enveturejon [15]; ĉe tiu streĉita laborado, […] ĝi rompis al si la femuron [16]; la kompatinda virino pensis, ke forte streĉita febra penegado kompensos al la cerbo la jarojn da senlaboreco ^Marta . peni

1.

Streĉita, strikta: streĉa vesto; ekvidante lian ornaman epoleton mi rigidiĝis en streĉa salutpozo ^VaK . strikta

2.

Ekstreme energia, fortopostulema: streĉa laboro ^VojaĝImp ; streĉa batalo ^BdV ; streĉa historio ^KKr ; [ŝi] aŭskultis la interparoladon kun streĉa atento ^Iŝtar ; la cirkonstancoj […] kaŭzis al li multajn horojn de malgaja kaj streĉa medito ^Iŝtar ; min ekkaptis streĉa scivolemo ^Metrop . atentokapta, spirkapta

1.

Ago streĉi kaj ties rezulta stato: la streĉo de muskoloj sur lia vizaĝo malplifortiĝas ^Metrop ; kiu transmovas ŝtonojn, tiu faras al si difekton per streĉo [17]; tiris min antaŭen subita streĉo de la ĉeno [18]; la fortoj de la salamandro faris lastan streĉon, la haŭto subite ekkrakis [19]; la streĉo de ŝia vizaĝo malgrandiĝis ^BdV ; malsana 70-jarulo, kiu per granda fortostreĉo decidas spiti sian malsanon [20]; teni la okulojn en streĉo ^PrV .

2.

(figure) Psika streĉo; animstreĉo: ŝi laboris kun granda streĉo de sia cerbo kaj de sia volo ^Marta ; la leganto pluiras facile, sen la streĉo de malfacila kompreno [21]; dum du horoj ŝi estis sensukcese serĉanta […] fine, ruĝa pro streĉo kaj honto, ŝi senpove konfesis: […] mi ne povas trovi ^Metrop ! delegitoj, kies hejmaj lingvoj ne estas oficialaj, kun tremanta voĉo rapide tralegas sian antaŭe preparitan tekston kaj post tiu streĉo trankvile eksidas kaj ne plu intervenas [22]; la triobla relparo de la oratora intelekta aktiveco […] postulas grandan intelektan streĉon [23]; ĉiu kun streĉo atendis, kiu gajnos la kokinon [24]. streso, suspenso

(ntr)

Pro forto etendiĝi trans sia normala formo, distiriĝi: lia kolo kaj kapo streĉiĝis antaŭen [25]; ĉiuj ĝermoj rapide elkreskis el la profunda grundo [kaj] streĉiĝis supren [26]; la poŝtestro, eniras streĉiĝinte, en uniformo [27]; la naĝmembrano inter la fingroj tiel streĉiĝis, ke ĝi disŝiriĝis kaj la sango komencis flui [28]; la ĉielarko elstreĉiĝis el la nigra nubo en la bluan aeron [29]; streĉiĝi el la haŭto ^PrV .

^PIV1

(p.p. angulo) Kies lateroj estas kontraŭaj: streĉita angulo egalas al du ortoj, alidire ĝia mezuro estas 180˚.

Stato streĉita: la fleksebleco de la voĉo dependas de la rapideco, laŭ kiu oni povas ŝanĝi la streĉitecon de la sonkordoj [30]; protestokrioj […] estas ne nur senkuraĝigaj por la oratoro, sed ili kreas ankaŭ nervozecon, streĉitecon en la tuta atmosfero [31]; [lia] mieno […] vidigis samtempe profundan malĝojon, malestimon kaj nervan streĉitecon [32].

tensio³

(tr)

Igi malrigida, ne tirata, pli mola, pli komforta: la rimeno de lia tornistro lin premas […], li malstreĉis ĝin, sed nenio helpis [33]; en la laringo troviĝas pluraj muskoloj, kies tasko estas streĉi aŭ malstreĉi, proksimigi aŭ malproksimigi la voĉajn kordojn ^Ret ; longa blanka tuko malstreĉe kaj malpeze kovris ŝiajn belajn membrojn [34]; la ŝipa kapelano vizitas lin konsole kaj kamarado iom malstreĉas al li la premegantajn katenojn [35].

(ntr)

1.

Elastiĝi, moliĝi, etendiĝi laŭ sia normala, ne perforte vastigita formo: miaj tendenoj malstreĉiĝas, la ponardo falas el miaj manoj [36]; li estis kiel instrumento, kies kordoj malstreĉiĝis kaj ne povas plu soni [37]; la tempo […] entenas unuecan longecon, sed en nia penso ĝi streĉiĝas kaj malstreĉiĝas laŭ nia deziro aŭ penso [38].

2.

Ripozi, trankviliĝi, forigante animajn streĉojn: estos por mi pli refreŝige […] malstreĉiĝi en via banujo ^CKv ; oni devas foje-foje senstreĉiĝi, ĉar aliokaze fariĝos idioto [39].

^PIV1 (fakula ĵargono)

(p.p. arko kaj ŝnuro de la sama kurbo) Diri, ke la ŝnuro substreĉas la arkon, signifas, ke ili havas samajn randojn: diametro substreĉas duonon de la cirklo; du egalaj ŝnuroj substreĉas egalajn arkojn.

Rim.: Travidebla metaforo: la ŝnuro streĉas la arkon de sube, kvazaŭ temus pri pafarko pafanta al flugantaj birdoj.

Psika kaj fiziologia reago al aparte postulaj eksteraj cirkonstancoj: la promenantojn ligis komuna sento de komunaj doloroj: la ĉiama animstreĉo en serĉado de eliro el tiu premanta stato de forpeliteco [40]. nervemo, streso, suspenso

Momenta peno, per kiu oni provas superi malfacilaĵon: oni sukcesis nur per lasta, granda fortostreĉo [41]; iliaj publikaĵoj […] estas pli bonaj kaj bezonas malpli da fortostreĉo [42]; hejmecaj drinkejoj igas forgesi la biciklajn fortostreĉojn dumtagajn [43]. peno, strebo

Spano¹: ili faris la surbrustaĵon duobla, manstreĉo estis ĝia longo, kaj manstreĉo ĝia larĝo [44]; en la mezo de tiu ŝtono […] estas farita truo, ulnon profunda kaj malpli ol manstreĉon larĝa [45].