^*varm/a ^PV

1.

Kaŭzante sur la haŭto agrablan senton kiel radiado de suno aŭ fajro, nek tro (ne varmega), tamen ja sufiĉe (ne malvarma): varma forno, plado, supo, suno, vetero; oni plantis ilin (abiojn) meze de la varma ĉambro kaj ornamis ilin per plej belaj objektoj, per oritaj pomoj, mielkukoj, ludiloj kaj tre multe da kandeloj! [1]; neniam antaŭe li pasigis nokton ekstere, li ĉiam en la nokto dolĉe dormadis en la varmaj folioj de la rozo [2]; la pastro konsekre aspergis la sklavojn per varma ĉevala sango [3]; en la nokto la servutuloj dormadis en la varma cindro, trempadis la fingrojn en la grasa fulgo kaj lekadis ilin [4]; estis bela stelluma nokto, la aero ankoraŭ varma kaj milda, ĉar tiam estis ankoraŭ septembro [5]; la animaloj kun varma sango;

Rim.: Probable influite de la franca lingvo, PV kaj PIV perdis la nuancon, kiun la esperantistoj rusaj kaj germanaj plu konservas (Bokarev, Krause): „varma“ estas sufiĉa kaj modera temperaturo, ne varmega: tuj post la hejto la forno estis varmega, post unu horo ĝi estis jam nur varma, post du horoj ĝi estis nur iom varmeta, kaj post tri horoj ĝi estis jam tute malvarma [6]; aŭ jen el la matura periodo: en eleganta kameneto, ĉirkaŭita de fera, arte aranĝita kradaĵo, ardis karboj en tia kvanto, ke, ne tedante per tro granda varmego, ili povu nur eligi ĉirkaŭen agrablan varmon ^Marta . [Sergio Pokrovskij]

2.

Konservanta varman senton, ŝirmante kontraŭ ekstera vetero: varma lano, vesto, kovrilo, ĉambro; Z ‐ Zibelo: Tre kara best' estas zibelo || Pro sia bela varma felo [7].

3.

Ne malvarma; kie oni ne suferas pro malvarmeco: varma klimato; post la granda ekzercado ni flugos al la varmaj landoj, malproksimen de ĉi tie, trans montojn kaj arbarojn [8].

4.

(figure) Naskanta impreson de varmeco, varmiganta la animon; afabla, amika, karesa, milda: lia manpremo estis varma kaj kora ^Marta ; ni konservas varman rememoron pri tiu homo; homo kun mola kaj varma koro ^BdV ; la varmaj tonoj de la Ticianaj pentraĵoj [9] (proksimaj al la fajrokoloroj: ruĝa, oranĝa, flava, bruna); varma tono de violonĉelo; Mi, el malluma misa pado, Per varma vorto de persvado, Vin savis el demona sin' [10]; varma sento, konsolvorto; nun li denove fariĝis tre varma amiko de nia lingvo en ĝia nuna formo ^LR ; varma akcepto, gratulo, danko.

Rim.: PV kaj PIV ne distingas gradojn en la metafora varmo same kiel ili malatentas tiun nuancon en la rekta senco: „Metanta fervoron, pasion en siaj agoj“ ‐ t.e. varmega². Por mi la PIV-ekzemplo varma batalo aspektas kiel groteska ŝerco (= afabla, milda batalo). [Sergio Pokrovskij]

kora.

1.

En varma maniero aŭ cirkonstancoj: la poeto sidis varme kaj komforte ĉe sia kahela forno [11]; se du kuŝiĝas, estas al ili varme [12]; ĉie estas varme, sed hejme plej ĉarme ^PrV .

2.

Kaŭzante varman senton: la suno tiel varme brilis sur nin [13]; ĉu hodiaŭ estas varme aŭ malvarme [14]? kiam fariĝis varme kaj la kuloj dancis en la varma aero kaj la nuboj ruĝe ardis […] [15].

1.

Milda sentumaĵo, kian kaŭzas, interalie, elmeto al sunradioj, restado ĉe fajro ktp: abunda fajro brulis sur la kameno, plenigante la ĉambron per vigliga varmo ^Marta ; dum du horoj ili sidis babilante en la agrabla varmo de la fajro ^InfanTorent2 ; la animala varmo (produktata en vivantaj korpoj per interna brulado).

Rim.: Pli intensa, malagrabla aŭ eĉ brulvunda sentumaĵo similkaŭza estas varmego.

2.

Energiformo rilata al la kineta energio de molekuloj en substanco, rilata al ĝia entropio: la varmo estas ondforma, laŭlonga vibrado de la molekuloj de korpo^B .

1.

Kiu havas altan temperaturon, malagrable tro altan aŭ eĉ brulvundan: la fera bastono, kiu kuŝis en la forno, nun estas brule varmega [17]; tuj post la hejto la forno estis varmega, post unu horo ĝi estis jam nur varma, post du horoj ĝi estis nur iom varmeta, kaj post tri horoj ĝi estis jam tute malvarma [18]; ah! kiun brogis varmega lakto, tiu blovas sur la malvarman [19]; trinkante oni tenas la subtason sed ne la tason kun varmega teo [20]; tie dum vizito al kafejo por varmega teo ni decidis ke tempo por ni ege mankas [21]; alttemperatura, arda

2.

(figure) Tre pasia, fervora, arda: varmega amo; tiu ĉi patrino varmege amis sian pli maljunan filinon [22]; levante la okulojn, en kiuj oni povis vidi varmegan dankecon, ŝi etendis ambaŭ manojn al la bona virino ^Marta ; la dolĉaj kisoj de la infana buŝo bruligis ŝin, kvazaŭ inferaj serpentoj rampus sur ŝia korpo, la varmega amo de tiu malgranda estaĵo […] ŝiris al ŝi la koron ^Marta ; li falis sur la vizaĝon kaj varmege preĝis, petante kompaton kaj pardonon [23]. arda, flama, vigla.

1.

Tro alta temperaturo.

a)

Pri vetero: li sidis ĉe la pordo de la tendo dum la varmego de la tago [24]; dum la tago min konsumis la varmego, kaj dum la nokto la malvarmo [25]; ĉirkaŭ la tagmezo, dum la plej granda varmego aperis la asiria sekvantaro [26].

b)

Pri malnormale alta, malsaneca temperaturo de organismo: sur la vangoj de la infano troviĝis ruĝaj makuloj de varmego ^Marta ; febra varmego de la korpo ^Marta .

2.

(figure) ardo, entuziasmo, fajro², fervoro, flamo², pasio: montri varmegon en disputo. ekzalteco, febro, vervo, vigleco

Fari ion varmega: „Antaŭe ni bakos panon,“ diris la maljunulino, „mi jam varmegigis la fornon kaj knedis la paston“ [27]; „Belaj piedoj,“ pensis ŝi, malrapide kaj facile surirante la ŝtonajn ŝtupojn de la teraso, varmegigitajn de la suno [28]; (figure) ve al tiuj, kiuj sidas malfrue nokte por varmegigi sin per vino [29].

Neŭtrale varma, kiu nek varmigas, nek malvarmigas: lavi vundon per varmeta akvo^B ; tuj post la hejto la forno estis varmega, post unu horo ĝi estis jam nur varma, post du horoj ĝi estis nur iom varmeta, kaj post tri horoj ĝi estis jam tute malvarma [30]; mi scias viajn farojn, ke vi estas nek malvarma, nek varmega; mi volus, ke vi estu aŭ malvarma aŭ varmega. Tial, ĉar vi estas varmeta, kaj nek malvarma nek varmega, mi elsputos vin el mia buŝo [31].

(tr)

1.

Fari varma; komuniki varmon: varmigi al si la piedojn frapante la teron; la fajro brulis tiel bele kaj varmigis tiel agrable! [32]; ekfroti alumeton kaj varmigi al si sur ĝi la fingrojn [33]; la limako ricevis la permeson sidi sur la muro […] kaj varmigi sin en la suno [34]; varmigi akvon (ekz-e por bano; kp „boligi akvon“ por infuzi teon);

2.

Konservi varmon, impresi kiel varma: eniris malriĉa maljuna homo, kiu estis envolvita en granda ĉevalkovrilo, ĉar tio varmigas, kaj varmon li bezonis, ĉar ekstere regis malvarma vintro [35]; ĉu li ne estis varmigata per la lano de miaj ŝafoj? [36].

1.

Produktanta sur la palporganojn la karakterizan sentumon, kiun kaŭzas glacio: malvarma marmoro, ĉambrego, lando; en la malvarma matena horo [37]; estis terure malvarme [38].

2.

Senvarma, nevarmigita, ne produktanta aŭ ne entenanta varmon, havanta tro malaltan temperaturon: tuj post la hejto la forno estis varmega, post unu horo ĝi estis jam nur varma, post du horoj ĝi estis nur iom varmeta, kaj post tri horoj ĝi estis jam tute malvarma [39]; la rano ektuŝis lin per sia malvarma malseka mano [40] la malvarma radio de la suno (de la aŭtuna suno, kiu ne varmigas) [41] malvarma frunto; malvarmiĝi pro tro longa atendo en la strato.

3.

(figure) Senemocia, senpasia, senpartia: kiel malvarma tiu vorto, kiam ĝi rilatas al tia beleco! malvarma rezonado, diskutado[42], prudento, stilo; malvarma oratoro;

4.

(figure) Ne montranta fervoron, favoron al iu aŭ io: malvarma protektanto, akcepto; lia amo malvarmiĝis. indiferenta, neafabla, malarda.

1.

En malvarma maniero aŭ cirkonstanco: malvarme kaj trafe juĝi aferon; li tamen sidis tute silente, rigide kaj malvarme [43].

2.

Kaŭzante malvarman senton: ĉu hodiaŭ estas varme aŭ malvarme? [44]; glacie malvarme [45]; se neĝas sur la monto, estas malvarme en la valo ^PrV .

1.

Stato karakterizata per malalta temperaturo, malpli granda ol estas normale aŭ agrable aŭ tolereble: en la kastelo la nobelaj filinoj pro la malvarmo kuŝis en la lito [46]; dum la tago min konsumis la varmego kaj dum la nokto la malvarmo [47]; malvarmujo (fridujo) [48]. malvarmo kaŝas sin en fendoj [49]. frido, frosto

2.

Sentumaĵo, kiun kaŭzas tiu fenomeno: ŝiaj dentoj frapadis pro malvarmo [50]; sentante malvarmon en la koro [51]; malvarmo trakuris lin de la piedoj ĝis la kapo [52].

3.

(figure) Senkompateco, senemocieco: kvar sinjoroj ŝtelrigardis min kun certa malvarmo, kaj estiĝis paŭzo [53]; la poeto ankaŭ meditas pri la propra intimeco – soleco, animaj malvarmoj [54]; el la sama buŝo li blovas varmon kaj malvarmon ^PrV .

(tr)

1.

Fari malvarma; malgrandigi varmegon aŭ varmecon: malvarmigi trinkaĵon per pecetoj da glacio; (Clemency) blovis sian teon, por ĝin iom malvarmigi [55]; ŝi ofte devis naĝi sub la akvon, por iom malvarmigi sian brule varmegan vizaĝon [56].

2.

(figure) Senfervorigi, malentuziasmigi: kiam post kelka tempo ili vidis, ke la mondo estas ankoraŭ trankvila, […] ili tute malvarmiĝis por la afero ^DL ; [la falo de Volapuko] por longa tempo malvarmigis la mondon por ĉia arta lingvo [57]; okazis io, kio malvarmigis iom la kredon […] al la verdiremo de la pastroj [58].

1.

Forta malvarmo karakterizata per tre malalta temperaturo: la malvarmego lin frostvundis; la malvarmego de la kosma spaco; kriogena motoro estas motoro, kiu povas funkcii en malvarmego [59]

2.

Frosto, malvarma vetero, kiam la akvo glaciiĝas: De la tago, kiam okazis la unua Diposedo, Fondintino komencis surverŝi sur sin sitelojn da akvo ĉe puto en severa malvarmego [60]; siberia malvarmego [61].

Modere malvarma, kiu iom malvarmigas: li fumis cigaredon sur la nefermita teraso, kie la malvarmeta aero estis plena de la odoro de oranĝoj kaj kariofiloj [62]; la vintro relative mildas en la golfo de Sanfrancisko, sed kiam en novembro fariĝis pli malvarmete, li surmetis T-ĉemizon, poste puloveron, kaj daŭre promenis nuda sub la talio [63]; tie estas pli malvarmete ol ĉi tie [64]; malvarmeta blovo de la zefiro ^PIV2 .

Loko aŭ medio malvarmeta, stato de io malvarmeta: [li] marŝis en la ĝardeno dum la malvarmeto de la tago [65]; en somero ni trovas malvarmeton en densaj arbaroj [66].

(ntr)

Fariĝi malsana pro malvarmo; ricevi kataron: en malbona vetero oni povas facile malvarmumi [67]; elirinte el varma ĉambro sur la malvarman korton, ŝi malvarmumis kaj malsaniĝis ^DL .

Ofta nedanĝera griposimila virusa malsano karakterizita de simptomoj kiel nazkataro, koldoloroj, tusado, foje febro: [li] devis kanti, sed […] senkulpigis sin per malvarmumo [68]; li havis kataron, teruran kataron […], li diris, la malvarmumo jam pasos, kiam li komencos haki lignon [69].

(pri materialo, aparato ktp) Kiu ne difektiĝas ĉe tre altaj temperaturoj: la varmegimunaj molibdenaj alojoj eltenas temperaturojn ĝis 1200°C.