*kondamn/i UV

*kondamni

(tr)
1.
JUR
a)
(iun) Per juĝo pruvi puninda kaj difini la merititan punon: ili kondamnu lin al punpago de cent arĝentaj moneroj [1]; kondamni al morto [2]; unu atestanto ne sufiĉas, por kondamni homon al morto [3]; mi kondamnis kelkajn kulpajn [sakrilegiulojn] al la sufoko, multajn en la minejojn (al punlaboro en minejoj), ĉiujn al la bastonado [4]. VD:verdikti
Rim.: La subjekto de la verbo ofte indikas juĝanton, tribunalon aŭ leĝon, sed povas montri ankaŭ la verdikton ( mi ne opinias, ke li havas la rajton elparoli verdikton, kiu kondamnas milojn da malfeliĉaj estaĵoj Marta ) aŭ (metafore kaj malofte) la faktojn, kiuj pruvas la kulpon ( vin kondamnas via buŝo (viaj diroj), ne mi [5] ).
b)
(ion) Deklari puninda: estas agoj, kiujn la moralo kondamnas, sed kiujn ne kondamnas la leĝo; la tuta instruado de Jesuo ja plene kondamnas la korstaton, kiu okazigas duelojn [6]; ĉiu vivoformo havas sian perfektecon, kiun kondamni estus stulte [7].
c)
(figure) Nepre devigi (iun); neflekseble destini (ion): mi estas kondamnita longan tempon vagadi en la nokto [8]; malsaĝuloj kondamnitaj al eterna blindeco [9]; mi estis kondamnita de la malsano resti du semajnojn en la lito; [tia] memstara agado […] estas anticipe kondamnita je kompleta fiasko pro amatoreco, ignorado de faktoj kaj eblecoj [10]; simpla tajperaro sufiĉas por kondamni vian komputilon per la virusoj, kiuj svarmas tra Interreto [11]; la estontaj generacioj […] neniel devus esti kondamnitaj al mankoj de energio [12].
2.
Deklari iun malprava, ion riproĉinda: kondamni projekton, parolon malican; ni ne kondamnas tian laŭtan legadon, eĉ kontraŭe, ĝi taŭgas por bone lerni prononcadon [13]; pasie li kondamnas la militon, la maljustecon, kaj iliajn sekvojn [14]; Stalin, tute neatendite, kondamnis la teoriojn de Marr [15]; ne aŭskultinte, ne kondamnu PrV . VD:mallaŭdi
1. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Readmono 22:19
2. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 35:30
3. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 35:30
4. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, ĉap. 23
5. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 15:6
6. H. A. Luyken: Mirinda Amo, Ĉapitro XVI
7. Santayana: Observo, Literatura Mondo, 9-10, p. 158
8. William Shakespeare, trad. L. L. Zamenhof: Hamleto, Reĝido de Danujo, Hamleto
9. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Kvina
10. Ivo Lapenna, Tazio Carlevaro kaj Ulrich Lins: Esperanto en Perspektivo, Kvara Parto
11. Diversaj aŭtoroj: Kontakto 2011-2019, Barato postulos „panikbutonon“ en novaj poŝtelefonoj
12. Monato, Evgeni Georgiev: La prienergiaj Oscar-premioj, 2003
13. Diversaj aŭtoroj: Kontakto 2011-2019, Ĉefartikolo
14. Ivo Lapenna, Tazio Carlevaro kaj Ulrich Lins: Esperanto en Perspektivo, Dua Parto
15. Ivo Lapenna, Tazio Carlevaro kaj Ulrich Lins: Esperanto en Perspektivo, Kvina Parto
angle:
condemn 1. convict, sentence, issue judgement against (p.p. nekrima procedo), find guilty
beloruse:
асуджваць, прысуджваць
ĉeĥe:
odsoudit (k něčemu), odsuzovat, zatracovat, zatratit, zavrhnout
ĉine:
譴責 [qiǎnzé], 責備 [zébèi], 判处 [pànchǔ], 問罪 [wènzuì], 处刑 [chǔxíng], 斗 [dòu]
france:
1.a condamner (qn par jugement), accabler (prouver la culpabilité), convaincre (prouver coupable), déclarer coupable, punir ~i al morto: condamner à mort, condamner à la peine capitale. 1.b condamner (déclarer illégal), censurer, défendre (interdire), interdire, prohiber, proscrire, punir, réprimer (prohiber) 1.c condamner (contraindre, vouer), destiner, astreindre, contraindre, forcer, obliger (contraindre), vouer (destiner) 2. condamner (réprouver), anathématiser, blâmer, critiquer, désapprouver, désavouer, réprouver, stigmatiser
germane:
1.b verdammen 1. verurteilen 2. ablehnen
hispane:
1.a condenar 1.b sentenciar
hungare:
1.a ítél, elítél (jogilag) ~i al morto: halálra ítél. 1.b elítél (erkölcsileg), megbélyegez 1.c kárhoztat (vmire), (vmire) van ítélve 2. elítél (helytelenít)
japane:
刑を宣告する [けいをせんこくする], 有罪とする [ゆうざいとする], 非難する [ひなんする], とがめる
nederlande:
veroordelen 1.a veroordelen (schuldig verklaren), schuldig verklaren 1.b verdoemen, verwerpen, vervloeken 1.c veroordelen
pole:
potępiać, skazywać, zasądzać
portugale:
condenar 1.a condenar, sentenciar ~i al morto: condenar. 2. condenar, repreender
rumane:
condamnarea, judecarea
ruse:
осудить, приговорить, обречь (f)
slovake:
odsudzovať, odsúdiť

kondamno

Ago kondamni:
1.a:
kondamno al morto; li ricevis kondamnon pro trafik-akcidento kun vunditoj [16];
1.b:
malgraŭ la papa kondamno de 1759, la presado de la enciklopedio atingis la finon en 1772 [17];
1.c:
[la fakto, ke la indiĝenoj devas asimili la nacian kulturon] estas indikilo de la kondamno al malapero kiun la moderneco dekretis kontraŭ la indiĝenaj kulturoj [18];
2:
mi prenis krajonon en la manon por noti multajn punktojn de kritiko kaj kondamno [19].
16. Deck Dorval: Urd Hadda murdita!, p. 16
17. E. Pauli: Franca Enciklopedio, http://www.cfh.ufsc.br/~simpozio/Esperanto/ENCIKLOPEDIO.html
18. Elpaŝi en la defendo de la lingvaj rajtoj, http://www.esperantomex.org/esperanto/red/rajtoj.html
19. Boris Kolker: Vojaĝo en Esperanto-lando, L. Friis: Kiel mi fariĝis Esperantisto, leciono 8a
angle:
condemnation, conviction (condemnation), punishment
beloruse:
асуджэньне, прысуд
ĉeĥe:
kondemnace, odsouzení
ĉine:
被罚下地狱 [bèifáxiàdìyù], 非难 [fēinàn]
france:
1.a condamnation (à une peine), peine, punition, sanction ~o al morto: condamnation à mort, peine capitale. 1.b condamnation (interdiction), anathémisation, censure, défense (interdiction), interdiction, prohibition 1.c condamnation (à un destin, obligation), obligation 1.d condamnation (désapprobation), blâme, critique, désapprobation, réprobation
hungare:
1.a ítélet, elítélés ~o al morto: halálos ítélet. 1.b elítélés (erkölcsi), megbélyegzés 1.c kárhoztatás, kényszerülés 1.d elítélés, helytelenítés
japane:
刑の宣告 [けいのせんこく], 有罪判決 [ゆうざいはんけつ], 非難 [ひなん], 糾弾 [きゅうだん]
nederlande:
veroordeling
pole:
potępienie
portugale:
condenação
rumane:
condamnare
ruse:
осуждение, приговор
slovake:
odsúdenie

kondamna

Rilata al kondamno; kondamnanta: tiu kondamna verdikto, kiu pendas super li, anstataŭ ŝin malinklinigi de li, pro la nura kompato faras lin al ŝi ankoraŭ pli kara [20]; la ŝtato faris akuzojn tiom kondamnajn, ke nenia defendo iel ajn povus respondi [21]; mi aŭdis mian kondamnan [verdikton], ne suspektante, ke mi posedas preskaŭ nerefuteblan pruvon [22].
20. H. Sienkiewicz trad. L. Zamenhof: Quo vadis?, ĉap. 27
21. Harry Harrison, trad. Reinhard Fössmeier k.a.: Naskiĝo de la rustimuna ŝtalrato, ĉap. 10
22. H. Vallienne: Ĉu li?, ĉap. 13
angle:
guilty (of a verdict), condemnatory
beloruse:
асуджальны
france:
condamnatoire, de condamnation, qui condamne
germane:
Urteils-
hungare:
elmarasztaló, elítélő, ítélet-, ítélkező
nederlande:
veroordelend
pole:
potępieńcza
portugale:
condenatório
rumane:
judecata de apoi
ruse:
осуждающий, осудительный

kondamniĝi

Iĝi kondamnita: [ili] sufiĉe bone konspiris inter si por konfuzi la aferojn, tiel ke ili evitis kondamniĝon kaj konservis siajn postenojn [23].
23. Johán Valano: Ĉu ni kunvenis vane?, 15
angle:
be condemned
beloruse:
быць асуджаным
germane:
verurteilt werden
hungare:
elítélődik, elítéltetik
nederlande:
veroordeeld worden
pole:
potępić
portugale:
ficar condenado
rumane:
pentru a condamna

kondamninda

Inda je kondamno: al morto estas kondamninda ĉi tiu homo, ĉar li profetis kontraŭ ĉi tiu urbo [24]; la ambasadoro de la plej potenca reĝo Assar havas aferojn kun Fenicianoj, kaj, tio estas ankoraŭ pli kondamninda, vizitas ilin sola [25].
24. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeremia 26:11
25. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, ĉap. 11
angle:
condemnable
beloruse:
варты асуджэньня, ганебны
ĉeĥe:
zavrženíhodný
france:
condamnable, blâmable, criticable, défendu (interdit), délictueux, interdit, fautif, prohibé, proscrit (adj.), répréhensible
germane:
verurteilenswert
hungare:
elítélendő
japane:
処罰すべき [しょばつすべき], 非難すべき [ひなんすべき]
nederlande:
te veroordelen, verwerpelijk
pole:
potępialny
portugale:
condenável
rumane:
secătură
ruse:
достойный осуждения, достойный порицания
slovake:
zavrhnutiahodný

kondamnito

Iu, kiun oni kondamnis: se ia timo kaptis la korojn (de la spektantoj en la areno), ĝi estis nur la timo, ĉu la turmentoj egalos la krimojn de tiuj malhumanaj kondamnitoj [26]; la vorto juĝistaro estis vorto, kiun la ekskondamnito (persono kondamnita kaj poste malkondamnita aŭ plenuminta sian punon) ne povis aŭdi sen impreso de timado [27]; (malofte) kiam mi pensas, ke [...] tiu krimulo estas honorita de la tuta societo, mi trovas, ke la kondamnitejoj estas loĝataj de honestaj homoj [28].
26. H. Sienkiewicz trad. L. Zamenhof: Quo vadis?, ĉap. 56
27. H. Vallienne: Kastelo de Prelongo, ĉap. 11
28. H. Vallienne: Kastelo de Prelongo, ĉap. 16
angle:
condemned (person)
beloruse:
асуджаны (наз.), прысуджаны (наз.)
ĉeĥe:
odsouzenec, odsouzený čl., trestanec
ĉine:
犯人 [fànrén], 赭衣 [zhěyī]
france:
condamné (subst.) eks~ito: ex-condamné, ancien condamné.
germane:
Verdammter
hungare:
elítélt eks~ito: volt elítélt.
japane:
受刑者 [じゅけいしゃ], 既決囚 [きけつしゅう]
nederlande:
veroordeelde
pole:
skazaniec
portugale:
condenado
rumane:
pușcăriaș
ruse:
осуждённый (сущ.), приговорённый (сущ.)
slovake:
odsúdenec, trestanec

malkondamni

JUR
Juĝe deklari iun senkulpa: tial ke la junulo estis kondamnita laŭ regula juĝo, nur dua juĝo povis lin malkondamni [29]; Kozumi kaj Perlamoto estos malkondamnitaj antaŭ tribunalo, sed la popolo opinios ilin kulpaj; se li povas prezenti kiel pruvon de sia senkulpeco nur tiujn iom abstraktajn konsiderojn, [...] nenio estas pli necerta ol lia malkondamno [30]. VD:senkulpigi
29. H. Vallienne: Ĉu li?, ĉap. 13
30. H. Vallienne: Ĉu li?, ĉap. 15
angle:
acquit, find not guilty, issue judgement for (p.p. nekrima procedo) acquit, find not guilty, issue judgement for (p.p. nekrima procedo)
beloruse:
апраўдваць, апраўдаць
ĉeĥe:
prominout, vzít na milost
france:
absoudre (jur.), acquitter (jur.), blanchir (jur.), disculper (jur.), innocenter (jur.) mal~o: absolution (jur.), acquittement (jur.), disculpation (jur.), innocentement (jur.).
germane:
freisprechen, entlasten
hungare:
felment (ítélet alól) mal~o: felmentés.
japane:
無罪を宣告する [むざいをせんこくする]
nederlande:
onschuldig verklaren mal~o: vrijspraak.
pole:
darować winę, rozgrzeszać, ułaskawić, uniewinnić
portugale:
absolver
rumane:
să dau vina, să absolvi, să iertați, să-l achitați
ruse:
оправдать
slovake:
oslobodiť, vziať za milosť

memkondamnita

Sin kondamninta: tia homo perversiĝis kaj pekas, estante memkondamnita [31].
31. La Nova Testamento, Al Tito 13:1
angle:
self-condemned
beloruse:
які прызнаў сваю віну, які асудзіў сам сябе
france:
condamné (adj.) par ses actes
germane:
selbstverdammt
pole:
potępiony przez swoje czyny
portugale:
auto-condenado
rumane:
condamnat de acțiunile sale

mortkondamni, mortokondamni

(tr)
Kondamni al morto: se la enketo pruvas, ke la gardisto estis mortigita, [la akuzito] estos mortkondamnita kaj fatale ekzekutita [32]; tute ne kompreninte kiel prava Sokrato estas, la juĝistoj mortkondamnis lin [33]; (figure) oni ne povas rigore kaj drakone mortkondamni ĉiun novan vorton [34]; pro la mortkondamno de la kvarcent sklavoj de la prefekto Pedanius Secundus, preskaŭ eksplodis ribelo kaj civila milito [35].
32. H. Vallienne: Ĉu li?, ĉap. 5
33. I. Kellerman: A complete grammar of Esperanto, https://www.gutenberg.org/dirs/etext05/esper10h.htm
34. E. UrbanovA?: Kiel vera paĉjo, Nica Literatura Revuo
35. H. Sienkiewicz trad. L. Zamenhof: Quo vadis?, ĉap. 43
angle:
condemn to death, give the death penalty
beloruse:
асуджваць на сьмерць
france:
condamner à mort, condamner à la peine capitale mort~o: condamnation à mort, peine capitale.
germane:
zum Tode verurteilen
hungare:
halálra ítél mort~o: halálos ítélet.
nederlande:
ter dood veroordelen
pole:
skazywać na śmierć
portugale:
condenar à morte
rumane:
condamnat la moarte
ruse:
приговорить к смерти

sin kondamni

1.
Iĝi kondamnita de si mem, aŭ de aliaj pro pruvo donita de si mem: vi kondamnas vin mem per tiu konfeso; la supera organo de UEA ne kondamnis [la naŭzajn nigrigojn de mia nomo] – kaj kun tia plimulto evidente ne povis kondamni sen kondamni sin mem [36]; la viro kondamnas sin, ke li lasis ŝin morti [37]; [suferanto, kiu] estis certa, ke li trovos en morto forgeson kaj ripozon, kaj kiu tamen sin kondamnis al vivo pro devo kaj pro elpago [38].
2.
Destini sin al io per siaj decidoj, konduto ks: demokratio, kiu ne kritikas sin mem, kondamnas sin al paralizo [39]; sen uzadi raciajn kapablojn oni memvole kondamnus sin resti blindiĝema malprogresulo [40].
36. I. Lapenna: Esencaj kaŭzoj de mia eksiĝo, Libera Folio
37. D. Broadribb: Ne al ĉiuj plaĉos ĉi literatura gemeto, Monato
38. H. Vallienne: Ĉu li?, ĉap. 14
39. trad J. Hasbun: Le Monde Diplomatique en Esperanto, 2004-08
40. Valdemar Vinař: La skandalo pro Jozefo, Plendoj de Jozefo arestita
angle:
1. condemn oneself
beloruse:
1. асуджваць самога сябе, прызнаваць віну
france:
1. se condamner, se punir, s'astreindre, se contraindre, se forcer, s'obliger (se contraindre)
germane:
1. sich verurteilen, sich belasten 2. sich verdammen
hungare:
1. ítéletet mond magáról
nederlande:
1. zich veroordelen
pole:
1. potępiać siebie
portugale:
1. condenar-se
rumane:
1. pentru a te condamna

administraj notoj

pri ~i 1.a: 
        Necesas trovi pli konvinkajn ekz-ojn de okazo, kiam la subjekto
        montras pruvojn de la kulpo, de la tipo: "jen la pruvoj, kiuj
        vin ~as", aux forigi la koncernan parton de la rimarko.
        [MB]
pri mal~i: 
    * La indiko pri Zamenhofeco malaperis en eldonoj post PV kaj mi
    ne trovis spuron de tio en mia tekstaro. Gxi do sxajnas
    dubinda.
    * Mi iom hezitis, cxu "mal~i" ne havu la signifon "deklari
    senkulpa post ~o" (kio respondas al la situacio en la ekz-oj
    de Vallienne), sed sxajnas, ke la senco estas pli vasta.
    [MB]