^*mem

I.

mem

(adverbo)

1.  ↝

Ne alia, la sama, ja la koncernataj persono aŭ afero: mi eĉ mem uzas tiujn vortojn ^PV ; lasi la akceptadon […] al la decido de la esperantistoj mem [1]; fiziko estas la nomo de la scienco mem [2]; tio ĉi estas jam tute alia demando, kiu la lingvon mem tute ne tuŝas: ĝi estas ne demando de lingvo, sed nur demando de oportuneco de la skribado [3]; mi parolas ne pri la ago de la ekokupo mem, sed pri la stato, en kiu mi troviĝas [4]; tion ĉi garantias al ni […] la karaktero mem de ilia lando [5]; mi deziras paroli al li mem; li amas sin mem [6]; mi vin amas, kiel min mem [7]; akceptu lin tiel same, kiel min mem [8]; la komitato […] ne riskos preni sur sin mem la kreadon de tute nova lingvo [9]; prenu (sk: vi) mem akvon, se vi volas trinki [10]; ĉiun demandu, sed (sk: vi) mem al vi komandu ^PrV ; kiu kritikas kuraĝe, (sk: tiu) mem agas malsaĝe ^PrV .

Rim.: Oni kutime metas la tiusencan vorton „mem“ senpere post la vorto, kiun oni volas emfazi.

2.

Nur per si, sen helpo aŭ iniciato de iu alia; fare kaj vole de si sendepende de iu alia; spontanee, propramove kaj propraforte: malsaĝuloj kreskas mem, sen plugo kaj sem' ^PrV ; kio mem ne venas, li per la dentoj ĝin prenas ^PrV ; ne venas rato mem al kato ^PrV ; ĉiu el vi post kelka meditado facile mem trovos la respondojn [11]; tio por ĉiu estis komprenebla per si mem [12]; la vivo mem jam longe solvis tiun ĉi demandon ^EE .

1. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Sesa Kongreso Esperantista en Washington en la 15a de aŭgusto 1910
2. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 32
3. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, 1. Alfabeto
4. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, 11. Verboj
5. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Tria Kongreso Esperantista en Cambridge en la 12a de aŭgusto 1907
6. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 18
7. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Unua
8. La Nova Testamento, Filemon 1:17
9. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Sesa Kongreso Esperantista en Washington en la 15a de aŭgusto 1910
10. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 19
11. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Sesa Kongreso Esperantista en Washington en la 15a de aŭgusto 1910
12. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Oka Kongreso Esperantista en Krakow en la 11a de aŭgusto 1912

beloruse:

сам

ĉeĥe:

sám (osobně)

finne:

1. itse per si ~: itsestään 2. itse, omin avuin

france:

même (soi-même), soi-même

germane:

selbst 1. eigen

hispane:

mismo (sí mismo), sí mismo, uno mismo

hungare:

1. maga 2. magától

portugale:

1. mesmo, próprio 2. mesmo, próprio

ruse:

сам

slovake:

osobne, sám

svede:

själv

II.

mem-  ↝

Prefikso uzata samsence

1.

kiel mem²: memmova; memstara ^EE ; memvole ^MT ; meminstruito; memlerninto; memfarita homo ^FK ; memestimo [13]; memdisciplino; memelektita rolo [14]; memsemiĝinta greno [15]; memkomprenebla; memevidenta; memsekva.

2.  ↝

Signifanta „koncerne sin mem“ kaj uzata samsence kiel mem¹ por insisti pri la nealieco kaj identeco de la koncernata persono en la apartaj okazoj, kie la sama persono estas samtempe faranto (subjekto) kaj suferanto (komplemento) de la ago: memamo ^VivZam ; memkonservo ^Marta ; memdefendo; memmortigo ^FK ; memkono; memkontenta ^BdV ; [tio] ne estas aŭtora memfido [16]; memfidema [17]; li reakiris la memregadon [18]; ne perdi la memregecon^PV .

Rim.: En ĉi tiu uzado oni ofte anstataŭigas mem- per sin-, kiu pli klare esprimas refleksivecon: „la ago farata speciale al si“ („li sin mortigis“), ne la pli ĝenerala „la ago farata sen ies helpo“ („li mem mortigis [iun]“); ekz‑e sinamo ^BdV , sinhelpi, sinregi, sinmortigo, sindefendo, sinforgesado ^Hamlet , sindona [19], sindoneco [20], singarda [21]. Vidu jenan klarigon.

13. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro V
14. Monato, Paul Gubbins: Nur ses el dek, 2014
15. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Reĝoj 19:29
16. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Sesa Kongreso Esperantista en Washington en la 15a de aŭgusto 1910
17. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 14:16
18. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro XIV
19. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. reĝoj 8:61
20. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Tria Kongreso Esperantista en Cambridge en la 12a de aŭgusto 1907
21. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ezra 4:22

angle:

~farita homo: self-made man

beloruse:

сама- ~stara: самастойны ~vole: самавольна ~instruito: самавук ~lerninto: самавук ~estimo: самапавага ~disciplino: самадысцыпліна ~amo: самалюбства ~konservo: самазахаваньне ~defendo: самаабарона ~mortigo: самазабойства ~kontenta: самазадаволена ~fido: самаўпэўненасьць ~fidema: самаўпэўнены ~regeco: самавалоданьне

finne:

itse- ~stara: itsenäinen ~vole: vapaaehtoisesti, omasta tahdostaan ~instruito: itseoppinut ~lerninto: itseoppinut ~disciplino: itsekuri ~komprenebla: itsestään ymmärrettävä, luonnollinen ~evidenta: itsestään selvä ~konservo: itsesäilytys ~defendo: itsepuolustus ~kontenta: itseensä tyytyväisenä, omahyväisesti ~regeco: itsehillintä, maltti

france:

auto-

hispane:

auto- ~mova: automotriz, semoviente ~stara: autónomo ~vole: autocráticamente ~instruito: autodidacta ~lerninto: autodidacta ~farita homo: persona hecha a sí misma ~estimo: autoestima ~disciplino: autodisciplina ~komprenebla: autocomprensible, comprensible por sí mismo ~evidenta: evidente por sí mismo ~amo: egotismo ~konservo: autoconservación ~defendo: autodefensa, defensa propia ~mortigo: suicidio ~kono: autoconocimiento ~kontenta: engreídamente, presumidamente ~fido: autoconfianza ~fidema: seguridad en sí mismo ~regeco: autocontrol

hungare:

ön- ~mova: önmozgó ~stara: önálló ~vole: önként, saját akaratából ~instruito: autodidakta ~farita homo: self-made man, önerőből felemelkedett ember ~estimo: önbecsülés ~disciplino: önfegyelem ~komprenebla: magától értetődő, természetes ~evidenta: magától értetődő ~amo: önzés ~konservo: önfenntartás ~defendo: önvédelem ~mortigo: öngyilkosság ~kono: onismeret ~kontenta: önelégülten ~fido: önbizalom ~fidema: magabiztos ~regeco: önuralom

nederlande:

~stara: zelfstandig ~instruito: autodidact ~lerninto: autodidact ~estimo: zelfrespect ~disciplino: zelfdiscipline ~komprenebla: vanzelfsprekend ~evidenta: vanzelfsprekend ~konservo: zelfbehoud ~defendo: zelfverdediging ~mortigo: zelfmoord

ruse:

само- ~mova: самодвижущийся ~stara: самостоятельный ~vole: самовольно, по собственной воле ~instruito: самоучка ~lerninto: самоучка ~farita homo: человек, сделавший себя сам ~estimo: самоуважение ~disciplino: самодисциплина ~komprenebla: само собой разумеющийся ~evidenta: самоочевидный ~amo: самолюбие, себялюбие ~konservo: самосохранение ~defendo: самозащита ~mortigo: самоубийство ~kontenta: самодовольно ~fido: самоуверенность ~fidema: самоуверенный

svede:

själv- ~stara: självständig ~instruito: självlärd ~lerninto: självlärd ~estimo: självaktning ~disciplino: självdisciplin ~komprenebla: självklar ~evidenta: självklar ~konservo: självbevarelse ~defendo: självförsvar ~mortigo: självmord ~kono: självkännedom ~kontenta: självbelåtet ~fido: självförtroende ~fidema: självsäker ~regeco: självkontroll

III.

Vortero samsignifa kiel mem¹:

mema  ↝

1.

Individua, originala, karakteriza por ies memo: ankaŭ ĉe Mallia legeblas poemoj esperantismaj kun „aliro tro patosa kaj maltro originala kaj mema“, laŭ la vortoj de Neves en la enkonduko [22].

2.  ↝

(evitinde) La sama, pri kiu temas aŭ kiun koncernas la afero; identa¹.

Rim.: Tian uzon oni efektive trovas en la Reto, sed mi ne konas ĝin ĉe la bonaj aŭtoroj. Ĝi ŝajnas al mi evitinda francaĵo, kiu ne rilatas logike al la senco de la partikulo mem. En PIV2 ĝi ne aperas. [S. Pokrovskij]

22. J. Camacho: Oazoj kaj kompasoMonato

beloruse:

сам

finne:

1. ominainen, luonteenomainen

germane:

selbst

hispane:

mismo/a

hungare:

ugyanaz

nederlande:

zelf

ruse:

1. самобытный

slovake:

totožný s predmetom

memo

Subjekto, portanto de propra menso kaj personeco, individua aŭ kolektiva.

a)

Individuo: io, lia pli bona memo, instigis lin, kontraŭe, paroli pri la maltrankviligaj aferoj [23].

b)

Kolektivo: dum jarcentoj ĉi tiu popolo batalis por konservi sian nacian memon; la literaturo iĝis ligilo por miloj da esperantistoj kaj rimarkinde kontribuis al la formiĝo de nia „verda“ memo en ĉi mondo skuata kaj kruele disŝirata per militoj, naciaj malamoj, rasaj konfliktoj kaj lingvaj baroj [24].

23. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉapitro 2a
24. T. Chmielik: La plej indaj verkoj de nia literaturo, La Ondo de Esperanto, ; 2000:2 (64)

finne:

minä (subst.), olemus, identiteetti

france:

identité, soi (identité)

germane:

Selbst 1.a Selbst

hispane:

identidad, sí (identidad)

hungare:

1.a ego, én

nederlande:

1.a het ik

ruse:

1.a личность, эго, я (в значении существительного) 1.b самобытность

slovake:

ja (moje dobré ja)

svede:

jag (subst.), identitet 1.a själv (subst.), jag (subst.)

memeco  ↝

personeco, identeco²

finne:

ominaislaatu, yksilöllisyys

france:

identité

hispane:

personalidad, identidad

hungare:

azonosság

ruse:

самость, личность

svede:

personlighet, identitet

memismo  ↝

Granda interesiĝo pri sia memo, pri siaj personaj ecoj kaj inklinoj: senbrida memismo kaj avido [25]; venis suicidismo, nomata ankaŭ memismo [26]. egoismo, narcisismo

25. N. Klein: ; La decido kapitalismo aŭ klimato, 2016
26. Stanislav Lem: Surloka esploro. IV. La surloka esploro

france:

égoïsme, égotisme

germane:

Selbstsucht

hispane:

egoísmo

enmemiĝi  ↝

Sin turni al interna penso, forgesante la ĉirkaŭan mondon kaj cirkonstancojn: ankaŭ mi morgaŭ posttagmeze enmemiĝos en preĝado [27]; foliumado de la paĝoj ebligas pli facile al homoj enmemiĝi en roloj, encerbigi informojn, kompreni detalojn de la teksto [28]. absorbiĝi, enpensiĝi, mediti

27. Benedikto la 16a: ; Gustumi la ĝojon... , 2005-11-01
28. Monato, Roberto Pigro: Cifereca eldono komprenigas nur onon, 2015

finne:

uppoutua, syventyä

france:

se perdre dans ses pensées, se recueillir

germane:

in sich hineinhorchen, sich in Gedanken verlieren, meditieren

hispane:

abstraerse

svede:

gå in i sig själv