^*juĝ/i ^UV

1.

(tr)
Laŭleĝe kaj jure decidi, ĉu iu estas kulpa aŭ ne, prava aŭ ne: homo, kiun oni devas juĝi estas juĝoto [1]; ili ne venis, kaj ĉiu pensis, ke oni juĝos ilin en foresto, kiam subite Chassié aperis kiel ilia defendanto [2]; ne juĝu, por ke vi ne estu juĝataj [3]; la reĝo kunvokis dudek konsilistojn por juĝi la marŝalon, ili kondamnis lin [4]; jam tri tagojn oni lin juĝis, kaj ni nenion aŭdis [5]; kiu kutimis ĉion juĝi, nenie povas rifuĝi ^PrV ; ebriulon kaj malsaĝulon oni ne juĝas ^PrV . arbitracii, verdikti

2.

(x)
Esplori aferon, libron ktp, kaj esprimi sian opinion pri tio; prijuĝi: oni juĝu ne l' aŭtoron, sed la verkon [6]; [ili] juĝas pri ĉio supraĵe kaj sen ia logika pripenso kaj mezuras ĉion per mezurilo de la modo [7]; ni volas ĉion juĝi nur laŭ niaj kutimoj [8]; oni prezentis al vi la aferon kiel ion teruran, [sed] estu paciencaj, aŭskultu kaj juĝu [9]; ni memoru, ke pri niaj agoj la estonteco severe nin juĝos [10]; la libristo […] juĝis la literaturan laboron de Marta ^Marta ; juĝu mem, mia kara, kiel do [11]? per unu rigardo, la praktikisto juĝis la staton de la malsanulo [12]; Viktoro haltis momente por juĝi la efekton faritan [13]; ŝajnon ne fidu, juĝi ne rapidu ^PrV ; ne juĝu pri afero laŭ ĝia ekstero ^PrV ; pri propra afero neniu juĝas libere ^PrV . kritiki, rezoni, taksi, trovi

1.

Ago juĝi, juĝado: [tiu ideo devas] trairi la juĝon de la publiko ^DL ; homo klera, kiu kuraĝas havi propran juĝon, scias ja tre bone, ke […] [14]; fripona atestanto mokas juĝon [15]; jen mi jam estas transdonita al la juĝo [16]! la dua juĝo devis esti simpla formulaĵo [17]; mondfina, lasta juĝo [18]; kiu komencas juĝon (proceson) iras sub jugon ^PrV ; juĝo komencita paciĝon ne malhelpas ^PrV .

2.

Rezulto de la ago juĝi, juĝaĵo: la juĝo kondamnis lin al morto [19]; ellabori al si tute klaran juĝon pri io [20]; mi petis ĉiujn amikojn […] esprimi ilian juĝon ^DL ; elparoli juĝon pri ŝia estont[eco] ^Marta ; kompetentaj homoj estis donontaj sian juĝon pri la grado de la artistaj kapabloj de Marta ^Marta ; propran juĝon en la kapo tenu ^Hamlet ; kiom da juĝantoj, tiom da juĝoj ^PrV . verdikto

Jura, koncernanta procesojn kaj juĝojn: juĝa disputo [21]; la juĝisto […] diros al vi la juĝan decidon [22]; mi faru juĝan analizon koncerne vin [23]; juĝe batali kun iu [24]; ĉu tio estas juĝa esploro [25]? juĝa aŭskultado [26]; mi mem vidis juĝan proceson, kiam [li] estis akuzita [27]; pli valoras interkonsento, ol juĝa dokumento ^PrV .

Loko kaj tie funkcianta administro por juĝado; tribunalo: mi plendos al la juĝejo [28]; ili estis invititaj al la juĝejo, por pravigi sin kontraŭ la plendoj [29].; la juĝejo estis jam plena, kaj oni enkondukis la juĝoton [30]; distrikta juĝejo [31]; juĝeja servisto [32].

Homo, kies oficiala ofico estas juĝi: mi havas la honoron prezenti min: juĝisto de la ĉi tiea juĝejo [33]; se la juĝistoj postulas vian ateston, vi estos sciigita [34]; la registaroj de la du landoj, ne povante interkonsenti, transdonis la problemon al neŭtrala arbitracia juĝistaro (vd arbitracianto) [35]; esplorjuĝisto [36]; pacjuĝisto [37]; (vd mediaciisto); venos ŝtelisto al la juĝisto ^PrV .

(tr)

Asigni al iu ion (per juĝo): mi aljuĝis la unuan premion al la leporo kaj la duan al la limako [38]; la kvar aliajn Nobel-premiojn […] aljuĝas svedaj akademioj [39]; [vi] devus almenaŭ aljuĝi honoron al mi [40]; la Internacia Mona Fonduso […] aljuĝis prunton je 4 miliardoj da eŭroj al la islanda ŝtato [41]; la rezultato de l’ proceso […] dependas, grandaparte, de […] neprecizaj dokumentoj aŭ, pliĝuste, de la senco kaj signifo, kiujn la juĝistaro aljuĝos rilate al iuj geografiaj detaloj en ili [42]; al la bretona reĝo Salomon oni aljuĝas la fondon de gimnazio por kanonikoj [43]. aldifini, alskribi, atribui, imputi

(tr)

Anticipe juĝi sen sufiĉa informiĝo: ne antaŭjuĝu, patrino, mi petegas vin [44]; ni ne antaŭjuĝu, oni devas antaŭe sondi la princon [45]; mi jam antaŭjuĝis lin venkita ­ [46]; la polico notis tiujn faktojn, […] sen antaŭjuĝi, ĉu utilos aŭ ne [47].

Tro frua juĝo, opinio farita sen kono de la afero: zorgu pri tiuj aferoj sen antaŭjuĝo, farante nenion pro partieco [48]; (figure) glacia tavolo da antaŭjuĝoj [49]; mi estis certa, ke vi estas super ĉiuj antaŭjuĝoj [50]. opinio, supozo

(tr)

Malĝuste, maltrafe juĝi: Dio pardonu min, se mi ŝin misjuĝas [51]; Reĝo Karlo ankaŭ informiĝas, ke li misjuĝis la senkulpan Elegaston [52]; se li misjuĝas la alton de la pilko, lia antaŭen-svingo estos aŭ tro alta aŭ tro malalta [53].

(tr)

Juĝi²: ili […] tute ne volis prijuĝi la naskiĝantajn novajn aperojn ^EE ; tion ĉi ni povos prijuĝi, akcepti aŭ ne akcepti, sed ni neniam devos ĝin blinde forĵeti antaŭe [54]; la knabo havas talenton, kvankam mi ne povas prijuĝi, ĉu ĝi estas vere granda [55].

Kiu ne havas antaŭjuĝon, kiu juĝas neŭtrale, post senpartia ekkono de la afero: senantaŭjuĝa homo ^EE ; senantaŭjuĝa ekzameno montras, ke... [56]; liaj propra fantaziemo kaj scivolemo pri misteraj aferoj inklinigis lin aŭskulti […] kun senantaŭjuĝa atento [57]. objektiva, senpartia²

La leĝe difinitaj kostoj de iu proceso: kondamni iun al la juĝokostoj ^PV .

Proceso¹: la Luksemburga juĝistaro oficiale konfesis la ekzistadon de la grafologio […] en unu juĝa afero [58]; en mia juĝa afero mi estas refutata [59]; ne forklinu la rajton de via malriĉulo en lia juĝa afero [60].