^*sur^PV

I.

^*sur

1.

Prepozicio; uzate kun nominativo indikas fizikan aŭ metaforan pozicion, karakterizatan per kontakto de ekstere, kaj precipe de supre; pli speciale:

a)

(Kun nominativo:) Prepozicio indikanta pozicion de aĵo aŭ ulo rilate al iu alia (kiun la prepozicio enkondukas), kiu estas pli malalte kaj ĝin tuŝas: sur la tero kuŝas ŝtono [1]; sidi sur seĝo, sur altaĵo^Z ; ripozi sur kuŝejo^Z ; teni la piedojn sur benketo^Z ; meti la botelojn prete sur la tablo^Z ; sur ĉevalo de najbaro la ŝarĝo ne pezas^Z ; bastoneto, sur kiu oni tenas plumon por skribado estas plumingo^Z ; havi sur si ĉifonaĵojn^Z ; eĉ unu polveron vi ne trovos sur lia vesto^Z ; la pordo turniĝas sur sia hoko^Z ; sur la sojlo; vi estas la plej feliĉa homo sur la tero; pakaĵo mia estas sur la ŝipo^Z ; la pastro bruligu tion sur la altaro^Z ; spikoj rostitaj sur fajro^Z ; sur kruta ŝtuparo li levis sin al la tegmento^Z ; kiu estis sur la fundo de tiu koro?^B ; (figure) mizero sur (aldone al) mizero ^PrV .

b)

(Kun nominativo:) Prepozicio indikanta surfacon (supran aŭ alian) de objekto, realan aŭ ŝajnan, kiu estas loko kie io aperas, videblas aŭ okazas: sur la ĉielo staras la bela suno^Z ; la suno hele lumis sur la serena ĉielo^Z ; sur la horizonto; sur lia vizaĝo mi vidis ĝojan rideton^Z ; ankoraŭ ĉiam nuboj sur la frunto^Z ; pentraĵo pendas sur muro^B ; sur salikoj ni pendigis niajn harpojn^Z ; skribi sur papero; floroj broditaj sur glata fono.

c)

(Kun nominativo:) Prepozicio indikanta supraĵon de loko nefermita, senkonstrua aŭ senkovra, kie okazas la priparolata ago: pasi sur la placo^Z ; sur tiuj herboriĉaj kampoj paŝtas sin brutaroj^Z ; sur la korto staras koko^Z ; Knut staris sur la bazaro kun la tornistro sur la dorso [2]; promenante sur la strato mi falis^Z ; sur la bordo de la maro staris amaso da homoj^Z ; ili loĝas, vojaĝas sur la kamparo; mi ĉesigos en la urboj de Judujo kaj sur la stratoj de Jeruzalem la sonojn de ĝojo^Z ; mi loĝas sur (en) la strato X; mi irigos vin sur rekta vojstreko^Z ; (figure) tiuj provoj estis fonditaj sur naiva espero^Z .

d)

(Kun nominativo:) Prepozicio, indikanta lokon de io ĝenerale: sur la dekstra flanko; sur la flanko de sunleviĝo^Z ; li tie falis kaj mortis sur la sama loko^Z ; se mi estus sur ŝia loko, mi ne farus tion^Z ; li havas la kapon sur ĝusta loko ^PrV ; sur ĉiu loko estas la okuloj de Dio^Z ; sur ĉiu paŝo ni renkontis barojn^Z ; la vorto estis preta sur miaj lipoj^Z ; bonkora instruo estas sur ŝia lango^Z .

e)

(figure) (Kun nominativo:) Prepozicio, enkondukanta komplementon kiu indikas portanton, posedanton aŭ suferanton de efiko, influo aŭ eco: beno estas sur lia kapo^Z ; Mia spirito estas sur vi^Z ; li portis sur si la pekon de multaj^Z .

2.

Prepozicio; uzate kun akuzativo, indikas direkton per finpozicio, t.e. fizikan aŭ metaforan supraĵon, kien io moviĝas, celas, strebas, efikas:

a)

(Kun akuzativo:) Indikas lokon, sur^1.a kiu situas la celo aŭ finpozicio de la movo: ŝi ĵetis en la koton la panon por paŝi sur ĝin kaj transiri kun sekaj piedoj [3]; aliaj funebrantaj gastoj ... prenis ilin sur sian veturilon [4]; malsupreniri sur la korton^Z ; tra la fenestro la vaporo iras sur la korton^Z ; senviva li falis sur la teron^Z ; meti sin sur la genuojn^Z ; ŝia kapo tiel flamis kaj la brusto tiel doloris, ke ŝi falis sur seĝon, ĉirkaŭprenis per la manplatoj la frunton kaj diris al si: mi ne povas! ^Marta ; li ... rigardis la pepantajn birdojn, kiuj vigle saltadis de branĉo sur branĉon [5].

b)

(Kun akuzativo:) Indikas tion, sur^1.b kion efikas, celas, trafas la ago: al Dio plaĉu, sed sur diablon ne kraĉu ^PrV ; trafis falĉilo sur ŝtonon ^PrV ; brogita eĉ sur akvon blovas ^PrV ; li rigardis sur mian vizaĝon^Z ; direkti sian rigardon sur iun^Z ; la forĝisto blovas fajron sur karboj^Z ; mi metos sur min zibelan pelton^Z ; verŝi akvon sur florojn; li rigardas malsupren sur la kampon^Z ; rigardi sur la maron kaj sur la multajn ŝipojn^Z ; ili sin ĵetis kvinope sur min^Z ; ĵeti sin sur la kolon de iu^Z ; la malamiko etendis siajn manojn sur ĉiujn ŝiajn grandvaloraĵojn^Z ; Inger metis sur sin sian plej bonan veston kaj siajn novajn ŝuojn [6].

c)

(Kun akuzativo:) Prepozicio indikanta movon kies celo estas loko nefermita, senkonstrua aŭ senkovra (kp sur^1.c): fine li tamen rimarkis nefermitan pordeton kaj venis tra ĝi sur nian Novan Bazaron [7]; bela dometo kun ses frontaj fenestroj, elirantaj sur rondoforman herbotapiŝe kovritan korton ^Marta .

d)

(figure) (Kun akuzativo:) Prepozicio, enkondukanta komplementon kiu indikas ricevanton, trafaton, akceptanton de efiko, influo aŭ ago: nenia homo per siaj privataj falsaj paŝoj povas havi ian influon sur ĝian sorton [8]; honestaj homoj, kiuj ... prenis sur sin la malgrandan laboron efektive konatiĝi kun ĝi [9]; sur vin falas la malbeno^Z ; mi prenus sur min la respondecon^Z ; ŝi prenis sur sin la formon de malriĉa virino^Z ; havi influon sur iun, sur ion (influi); sur la danan tronon mi havas rajton^Z ; la reĝo ne metis atenton sur la raporton de la komisio^Z .

1. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 6
2. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Sub la saliko
3. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Knabino, kiu paŝis sur panon
4. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Historio el la dunoj
5. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Galoŝoj de feliĉo
6. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Knabino, kiu paŝis sur panon
7. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Galoŝoj de feliĉo
8. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, ĉap. 8a
9. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, ĉap. 5a

afrikanse:

 op

albane:

 në

amhare:

 ላይ

angle:

1. on 2. onto

arabe:

 في

armene:

 – ին

beloruse:

 на

bengale:

 উপর

birme:

 အပေါ်

bosne:

 na

ĉeĥe:

 na

dane:

 på

estone:

 kohta

eŭske:

 an

filipine:

 sa

france:

 sur

galege:

 en

germane:

 auf

guĝarate:

 પર

haitie:

 sou

haŭse:

 a kan

hinde:

 पर

hispane:

 sobre

hungare:

1. -on, -en, -ön 2. -ra, -re

igbe:

 ụfọdụ

indonezie:

 ke atas 1. di atas

irlande:

 ar

islande:

 á

itale:

 su

japane:

 上の

jave:

 ing

jide:

 אויף

jorube:

 lori

kanare:

 ಮೇಲೆ

kartvele:

 წელი

katalune:

2. sobre [en, a]

kazaĥe:

 бойынша

kimre:

 ar

kirgize:

 боюнча

kmere:

 នៅលើ

koree:

 에

korsike:

 nantu

kose:

 phezu

kroate:

 na

kurde:

 li

latine:

 in

latve:

 gada

laŭe:

 ສຸດ

litove:

 nuo

makedone:

 на

malagase:

 amin’ny

malaje:

 pada

malajalame:

 മേല്

malte:

 fuq

maorie:

 runga i

marate:

 वर

mongole:

 дээр

nederlande:

 op

nepale:

 मा

njanĝe:

 pa

okcidentfrise:

 binne

panĝabe:

 ‘ਤੇ

paŝtue:

 په

ruande:

 ku

ruse:

 на

samoe:

 i

sinde:

 تي

sinhale:

 මත

skotgaele:

 air

slovake:

 na

slovene:

 o

ŝone:

 pamusoro

sote:

 ka

sunde:

 dina

svahile:

 juu ya

svede:

 på

taĝike:

 ба

taje:

 บน

tamile:

 ம்

tatare:

 өстендә

telugue:

 న

tibete:

 སྒང་ལ་

tokipone:

 lon

ukraine:

 на

urdue:

 پر

uzbeke:

 bo’yicha

vjetname:

 trên

volapuke:

 su

al sur

(malofte)

Al loko situanta sur^1.a.

Rim.: Pri la prepoziciaj kunaĵoj kun al, vidu rimarkon sub al ĉe.

indonezie:

 ke atas

de sur, desur

De ¹,² loko situanta sur: ekstermi ilin de sur la tero [10]; kia fulmado kaj krakado desur la remparoj de Antverpeno [11].

10. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 32:12
11. W. Raabe, trad. F. Wicke: La Nigra Galero, 2a eld., 1922

ĉeĥe:

 s povrchu

france:

 de dessus

hispane:

 encima de

hungare:

 -ról (felületről), -ről (felületről)

indonezie:

 dari atas

slovake:

 z povrchu

II.

Prefikso samsignifa: surflugi sur tegmenton^Z; suriri monton^Z; surmeti veston; surverŝi oleon sur altaron^Z.

hungare:

 rá-