^*sur ^UV

I.

^*sur

1.

Prepozicio; uzate kun nominativo indikas fizikan aŭ metaforan pozicion, karakterizatan per kontakto de ekstere, kaj precipe de supre; pli speciale:

a)

Prepozicio indikanta pozicion de aĵo aŭ ulo rilate al iu alia (kiun la prepozicio enkondukas), kiu estas pli malalte kaj ĝin tuŝas: sur la tero kuŝas ŝtono [1]; mi sidas sur seĝo kaj tenas la piedojn sur benketo [2]; ĉio staris sur la kapo [3]; tiu konstruaĵo staris sur altaĵo ekster la urbo [4]; sur kruta ŝtuparo li levis sin al la tegmento de la domo [5]; dormi sur seĝo [6]; sidi sur seĝo de ministro ^Marta ; [li] ripozas sur sia kuŝejo [7]; sur la sojlo [8]; pordo turniĝas sur sia hoko, kaj maldiligentulo sur sia lito [9]; spikoj rostitaj sur fajro [10]; mi ja estos la plej feliĉa homo sur la tero [11]; pakaĵo mia estas sur la ŝipo [12]; kio estis sur la fundo de ĉi tiu koro [13]? sur ĉeval' de najbaro la ŝarĝo ne pezas ^PrV ; (figure) mizero sur (aldone al) mizero ^PrV .

b)

Prepozicio indikanta surfacon (supran aŭ alian) de objekto, realan aŭ ŝajnan, kiu estas loko kie io aperas, videblas aŭ okazas: eĉ unu polveron vi ne trovos sur lia vesto [14]; sur lia vizaĝo mi vidis ĝojan rideton [15]; sur la ĉielo staras la bela suno [16]; [la] dormemulo havos sur si ĉifonaĵojn [17]; ŝajnis al li, ke […] io aperos sur la horizonto [18]; la suno […] hele lumis sur la serena ĉielo ^Marta ; [ĉu] ankoraŭ ĉiam nuboj sur la frunto [19]? sur la fronta muro estis pentraĵoj [20]; sur la salikoj tie ni pendigis niajn harpojn [21]; klara kaj bone legebla skribo sur paperaj folioj [22].

c)

Prepozicio indikanta supraĵon de loko nefermita, senkonstrua aŭ senkovra, kie okazas la priparolata ago: [li] pasis sur la placo preter ŝia angulo [23]; la pastro bruligu tion sur la altaro [24]; sur tiuj ĉi vastaj kaj herboriĉaj kampoj paŝtas sin grandaj brutaroj [25]; sur la korto staras koko kun tri kokinoj [26]; Knut staris sur la bazaro kun la tornistro sur la dorso [27]; promenante sur la strato mi falis [28]; sur la bordo de la maro staris amaso da homoj [29]; iri al la laboro sur la kampoj [30]; mi ĉesigos en la urboj de Judujo kaj sur la stratoj de Jeruzalem la sonojn de ĝojo [31]; li loĝas sur la unua etaĝo [32]; mi irigos vin sur rekta vojstreko [33]; (figure) ni ĉiuj laboros sur unu fundamento [34]; (figure) tiuj ĉi provoj estis fonditaj sur la naiva espero, ke la mondo renkontos ilin kun ĝojo [35].

d)

Prepozicio, indikanta lokon de io ĝenerale: sur la dekstra flanko [36]; li tie falis kaj mortis sur la sama loko [37]; se mi estus sur ŝia loko, mi ne longe marĉandus [38]; mi loĝas sur la Suna Flanko [39]; sur la flanko de sunleviĝo [40]; sur ĉiu loko estas la okuloj de la Eternulo [41]; sur ĉiu paŝo ni renkontas […] grandegajn malfacilaĵojn [42]; la vorto jam balanciĝis sur miaj lipoj por korekti lian eraron [43]; bonkora instruo estas sur ŝia lango [44]; li havas la kapon sur ĝusta loko ^PrV .

e)

(figure) Prepozicio, enkondukanta komplementon kiu indikas portanton, posedanton aŭ suferanton de efiko, influo aŭ eco: Mia spirito […] estas sur vi [45]; konsekro al lia Dio estas sur lia kapo [46]; li portis sur si la pekon de multaj [47]; Dio severa […] la malbonagon de la patroj punas sur la idoj en la tria kaj kvara generacioj [48].

2.

Prepozicio; uzate kun akuzativo, indikas direkton per finpozicio, t.e. fizikan aŭ metaforan supraĵon, kien io moviĝas, celas, strebas, efikas:

a)

Indikas lokon, sur^1.a kiu situas la celo aŭ finpozicio de la movo: [ŝi] malsupreniris sur la korton ^Marta ; ŝi ĵetis en la koton la panon por paŝi sur ĝin [49]; aliaj funebrantaj gastoj […] prenis ilin sur sian veturilon [50]; tra la fenestro […] apud la pordo, la vaporo iras sur la korton [51]; li falis sur la teron kaj preĝis [52]; li en angulo metas sin sur la genuojn [53]; la brusto tiel doloris, ke ŝi falis sur seĝon, […] kaj diris al si: mi ne povas ^Marta ! li […] rigardis la pepantajn birdojn, kiuj vigle saltadis de branĉo sur branĉon [54].

b)

Indikas tion, sur^1.b kion efikas, celas, trafas la ago: [li] rigardas malsupren sur la kampon [55]; kvinope ili sin ĵetis sur min [56]; ĉerpi akvon kaj verŝi ĝin sur kampojn [57]; mi metos sur min zibelan pelton [58]; direktante sian rigardon sur la kamaradinon ^Marta ; [ili] ne timas kraĉi sur mian vizaĝon [59]; sed tio estis verŝi akvon sur anason [60]; la suno tre afable enlumis tra la malgranda fenestro sur la plankon [61]; [ni] rigardas sur la maron, sur la multajn ŝipojn [62]; li ĵetis sin sur la kolon de sia frato [63]; la malamiko etendis siajn manojn sur ĉiujn ŝiajn grandvaloraĵojn [64]; Inger metis sur sin sian plej bonan veston kaj siajn novajn ŝuojn [65]; al Dio plaĉu, sed sur diablon ne kraĉu ^PrV ; trafis falĉilo sur ŝtonon ^PrV ; brogita eĉ sur akvon blovas ^PrV .

c)

Prepozicio indikanta movon kies celo estas loko nefermita, senkonstrua aŭ senkovra (kp sur^1.c): fine li tamen rimarkis nefermitan pordeton kaj venis tra ĝi sur nian Novan Bazaron [66]; bela dometo kun ses frontaj fenestroj, elirantaj sur rondoforman herbotapiŝe kovritan korton ^Marta .

d)

(figure) Prepozicio, enkondukanta komplementon kiu indikas ricevanton, trafaton, akceptanton de efiko, influo aŭ ago: nenia homo per siaj privataj falsaj paŝoj povas havi ian influon sur ĝian sorton [67]; honestaj homoj, kiuj […] prenis sur sin la malgrandan laboron efektive konatiĝi kun ĝi [68]; sur vin falos la malbeno de la kondamno [69]; mi prenos sur min la respondecon [70]; [ŝi] prenis sur sin la formon de malriĉa vilaĝa virino [71]; [tio ne] povus havi influon sur mia sorto ^Marta ; sur la danan tronon mi havas rajton [72]; ne metinte atenton sur la raporton de la komisio [73].

1. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 6
2. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 26
3. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Najbaraj familioj
4. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro V
5. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 34
6. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Malgranda Niko kaj granda Niko
7. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jesaja 57:2
8. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 19:27
9. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 26:14
10. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Levidoj 2:14
11. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Feliĉa Joĉjo
12. William Shakespeare, trad. L. L. Zamenhof: Hamleto, Reĝido de Danujo, Hamleto
13. I. S. Turgenjev, trad. Kazimierz Bein: Patroj kaj filoj, VII
14. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 41
15. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 38
16. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 10
17. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 23:21
18. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XXIV
19. William Shakespeare, trad. L. L. Zamenhof: Hamleto, Reĝido de Danujo, Hamleto
20. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XIX
21. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Psalmaro 137:2
22. L. L. Zamenhof: Homaranismo, El la mondo homarana (hilelista).
23. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 7:8
24. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Levidoj 3:11
25. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 34
26. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 33
27. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Sub la saliko
28. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 22
29. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 32
30. Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Kvina Parto
31. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeremia 7:34
32. H. A. Luyken: Mirinda Amo, Ĉapitro XV
33. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 4:11
34. L. L. Zamenhof: Dua Libro de l’ lingvo Internacia, Dua Libro de l' Lingvo Internacia
35. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
36. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ii. kroniko 4:10
37. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ii. samuel 2:23
38. Molière, trad. D-ro L. L. Zamenhof: Georgo Dandin, Akto Unua
39. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, La ombro
40. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 34:15
41. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 15:3
42. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, V
43. Sándor Szathmári: Vojaĝo al Kazohinio, Dekunua Ĉapitro
44. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 31:26
45. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jesaja 59:21
46. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 6:7
47. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jesaja 53:12
48. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 20:5
49. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Knabino, kiu paŝis sur panon
50. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Historio el la dunoj
51. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 25
52. La Nova Testamento, Marko 14:35
53. William Shakespeare, trad. L. L. Zamenhof: Hamleto, Reĝido de Danujo, Hamleto
54. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Galoŝoj de feliĉo
55. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 33
56. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 14
57. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Antaŭparolo
58. William Shakespeare, trad. L. L. Zamenhof: Hamleto, Reĝido de Danujo, Hamleto
59. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 30:10
60. Stellan Engholm: Homoj sur la tero, Feliĉa homo
61. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Kvin en unu silikvo
62. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Bildo el kastelremparo
63. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 45:14
64. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Plorkanto 1:10
65. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Knabino, kiu paŝis sur panon
66. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Galoŝoj de feliĉo
67. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, ĉap. 8a
68. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, ĉap. 5a
69. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Unua
70. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Tria
71. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 15
72. William Shakespeare, trad. L. L. Zamenhof: Hamleto, Reĝido de Danujo, Hamleto
73. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto

afrikanse:

op

albane:

në

amhare:

ላይ

angle:

1. on 2. onto

arabe:

في

armene:

– ին

beloruse:

на

bengale:

উপর

birme:

အပေါ်

bosne:

na

ĉeĥe:

na

ĉine:

上面 [shàngmian]

dane:

på

estone:

kohta

eŭske:

an

filipine:

sa

france:

sur

galege:

en

germane:

auf

guĝarate:

પર

haitie:

sou

haŭse:

a kan

hinde:

पर

hispane:

sobre

hungare:

1. -on, -en, -ön 2. -ra, -re

igbe:

ụfọdụ

indonezie:

ke atas 1. di atas

irlande:

ar

islande:

á

itale:

su

japane:

上の [うえの]

jave:

ing

jide:

אויף

jorube:

lori

kanare:

ಮೇಲೆ

kartvele:

წელი

katalune:

2. sobre [en, a]

kazaĥe:

бойынша

kimre:

ar

kirgize:

боюнча

kmere:

នៅលើ

koree:

에

korsike:

nantu

kose:

phezu

kroate:

na

kurde:

li

latine:

in

latve:

gada

laŭe:

ສຸດ

litove:

nuo

makedone:

на

malagase:

amin’ny

malaje:

pada

malajalame:

മേല്

malte:

fuq

maorie:

runga i

marate:

वर

mongole:

дээр

nederlande:

op

nepale:

मा

njanĝe:

pa

okcidentfrise:

binne

panĝabe:

‘ਤੇ

paŝtue:

په

pole:

na

ruande:

ku

ruse:

на

samoe:

i

sinde:

تي

sinhale:

මත

skotgaele:

air

slovake:

na

slovene:

o

ŝone:

pamusoro

sote:

ka

sunde:

dina

svahile:

juu ya

svede:

på

taĝike:

ба

taje:

บน

tamile:

ம்

tatare:

өстендә

telugue:

న

tibete:

སྒང་ལ་

tokipone:

lon

ukraine:

на

urdue:

پر

uzbeke:

bo’yicha

vjetname:

trên

volapuke:

su

al sur

(malofte)

Al loko situanta sur^1.a.

Rim.: Pri la prepoziciaj kunaĵoj kun al, vidu rimarkon sub al ĉe.

beloruse:

на, угору

ĉine:

攲 [qī], 往上 [wǎngshàng]

germane:

hinauf

indonezie:

ke atas

pole:

do góry

de sur, desur

De ¹,² loko situanta sur: ekstermi ilin de sur la tero [74]; kia fulmado kaj krakado desur la remparoj de Antverpeno [75].

74. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 32:12
75. W. Raabe, trad. F. Wicke: La Nigra Galero, 2a eld., 1922

beloruse:

з

ĉeĥe:

s povrchu

france:

de dessus

hispane:

encima de

hungare:

-ról (felületről), -ről (felületről)

indonezie:

dari atas

japane:

～の上から [～のうえから]

pole:

z na, ze

slovake:

z povrchu

II.

Prefikso samsignifa: la birdo […] surflugis sur la tegmenton [76]; ni do suriris la monton, de kiu oni povas pli facile vidi la signalon [77]; [li] bandaĝis liajn vundojn, kaj surverŝis oleon kaj vinon [78]; viroj el la kontraŭspiona servo alvenis surloke, prepare al longa pacienca atendo [79]. surbendigi, surĉevaliĝi, surgenui, surhavi, surmeti, surskribo, surŝultrigi, surtera, survojiĝi

76. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 31
77. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XI
78. La Nova Testamento, Luko 10:34
79. Johán Valano: Ĉu li venis trakosme?, 8

hungare:

rá- ~verŝi: ráönt.

pole:

~verŝi: polewać.

ruse:

~verŝi: налить (на что-л.).