^*sang/o ^UV

1.

Likva histo fluanta en la angioj (arterioj, vejnoj) de animaloj, ruĝa ĉe la vertebruloj, portanta la nutrajn substancojn en la tutan korpon.

2.

Idaro, rasa deveno: la sango de Davido; sango komuna reciproke sin altiras ^PrV ; samsanga (samfamilia, samrasa).

(ntr)

1.

Ellasi sangon: sangadi el la nazo.

2.

(figure) Esti ruĝa kiel sango: ĉe la horizonto la suno sangadis sur la maro.

3.

(figure) Kruele suferi kvazaŭ pro sangadanta vundo: pro tio sangas mia koro^Z .

Elfluo de sango pro difekto de histo: la sangumo (ankaŭ hematomo aŭ sangoelfluo) ŝveligas la histon ĉirkaŭ la okulo kaj aperas blua-lila-nigra koloriĝo [1]; sangumo en certa cerboparto [2].

1.

(pri besto) Kies korpotemperaturo laŭas la temperaturon de la ĉirkaŭa medio: la fiŝoj kaj la nuntempaj reptilioj estas malvarmsangaj animaloj.

2.

Senpasia, indiferenta, senemocia, flegma: lia damo, kontraŭe, estis malvarmsanga, kvazaŭ frostigita viando ^Metrop ; „Kaj krome,“ daŭrigis li, „mi estas malvarmsanga; neniu pasio tiras min kun si.“ [3].

(malofte) (evitinde) Memregado³, trankvilo de iu senkonsterna kaj memrega: „Li estas sur nia spuro.“ ‐ „Des pli gravas gardi vian malvarmsangon.“ [4] (pli bone: „Des pli gravas ne perdi la kapon“).

Rim.: Ĉi tiu idiomaĵo estas nelogika kaj fiziologie malĝusta: ĝuste la paraliza timo kaŭzas la impreson, ke „la sango glaciiĝis en la vejnoj“. Ĝian sencon pli ĝuste esprimas „ne perdi la kapon“, „konservi la menson klara“. La idiomaĵo probable estiĝis el konfuzo inter la francaj „sens-froid“ (malvarma menso, memregado) kaj „sang-froid“ (malvarma sango; la du kombinoj sonas egale en la franca). La idiomaĵo estas konsiderinde internacia, tamen kun gravaj esceptoj; anglalingve oni ĝin lasas en la franca formo ‐ aŭ tradukas per pli trafaj voroj anglaj. Feliĉe, ĝi estas malofta en Esperanto. [Sergio Pokrovskij]

1.

(komune) Havo de komunaj prauloj: estas Li Tiu, kiu kreis la homon el akvo kaj donis al li samsangecon kaj parencecon [5].

2.

Naskiteco el gepatroj kun komunaj prauloj: vizaĝoj kaj korpoj ruinigitaj pro malriĉeco, alkoholo, samsangeco [6].

1.

Igi sensanga.

2.

(figure) Tute senfortigi: la milito sensangigis la popolon.

1.

(pri besto) Tenanta pli-malpli konstantan temperaturon de la korpo, malmulte dependanta de la temperraturŝanĝoj de la medio: la mamuloj kaj la birdoj estas varmsangaj animaloj; dum kristnaska fasta tago oni malpermesadis manĝi viandon de varmsangaj bestoj [7].

2.

(evitinde) varmegsanga

Varmega², pasiiĝema: „Tiam mi estis juna, sovaĝa kaj varmegsanga, tamen honesta, tion mi kuraĝe povas aserti antaŭ la vizaĝo de Dio!“ diris la lavistino [8]; kontraŭe, mi estas varmegsanga, kaj fajro degeligas glacion [9].

Ĉelo³ ajnspeca normale trovebla en la sango: blanka sangoĉelo; ruĝa sangoĉelo; oni uzas gin (...) por kompreni la genojn kiuj partoprenas en la formiĝo de la koro, de la sangoĉeloj, de la muskoloj, de la renoj (...) [10].

Arkaika maniero kuraci per ellaso de sango tra tranĉo de vejno: Oni venigis barbiron, por fari al ŝi sangellason [11].

(ntr)

Kuraci per eltiro de sango.