^*ŝir/i ^UV

(tr)

1.

Disigi en partojn ion per forta tirado: fera stango ŝiras al ni la haŭton [1]; li preskaŭ falis sur la pladon, […] ŝiris la panon, la molan freŝan panon kaj manĝis ĝin avide [2]; ŝia piedo […] ŝiris la tro malfortikan ŝu-materialon [3]; [li] ŝiris la ĵurnalon kaj ĝin perdigis neceseje [4]; ŝiru vin en du partojn, la mondo trian postulos ^PrV ; spesmilo superflua poŝon ne ŝiras ^PrV .

2.

Forigi forte tirante: [li] ŝiris al ili la harojn [5]; neniu ŝiras pecon el nova vesto kaj alkudras ĝin sur malnovan veston [6]; per siaj delikataj manoj ŝi komencis ŝiri la abomenindan urtikon [7]; la linon oni ŝiris kaj rompis, sekigis kaj preparis [8]; la vento furioze ŝiris vilojn de la nigra fumo ^Metrop ; de mia kolo la vestaĵon mi ŝiris per unu tiro [9]; (figure) neatendita morto ŝiris (rabis) lin el nia rondo; ŝiru rozojn en somero, ĉar en vintro ili ne estos ^PrV .

3.

Malfacile tiri, por liberigi k.a.: la ĉevaloj […] sin ŝiris el la manoj de la ĉevalistoj [10]; mi luktis kontraŭ la monstro […], ŝiris per la dentoj, frakasis per la kapo ^FdO ; (figure) Ĉiutage dum noktmezo ⫽ Brute sen kompato ⫽ Ŝiras min el sana dormo ⫽ Bruo sur la strato [11].

4.

(figure) Kaŭzi akran doloron: akraj kriadoj ŝiris la orelon [12]; kolero kaj maltrankvilo ŝiris la koron de la faraono [13]; turmenta ploro videble ŝiris la internon de ĉi tiu virino ^Marta ; malsato ŝiris iliajn stomakojn [14]. dolorigi

1.

Disiĝi pro forta tirado: liaj fingroj nur prenis la noktan veston el maldika tolaĵo, kiu ŝiriĝis [15]; la veloj ŝiriĝis, la ŝnuroj implikiĝis, la ferdekoj pleniĝis per akvo [16]; (figure) de tempo al tempo ŝiriĝis la akorda akompano, malklariĝis […] kaj diskuris [17]; (figure) bravege li ligis la fadenon! mensogas, mensogas ― kaj nenie ĝi ŝiriĝas [18]! ŝiriĝis fadeno sur la bobeno ^PrV ; de fremda groŝo ŝiriĝas la poŝo ^PrV .

2.

Forte tiriĝi: la vagono akre ŝiriĝis for de la loko ^Metrop ; (figure) je la oka oni ŝiriĝas el la dormo: „matenmanĝo!“ [19].

3.

(figure) Akre dolori: ŝia koro ŝiriĝis de maltrankvilo [20].

Kiu facile ŝiriĝas, ne firme rezistas eltiradon: araneaĵ' […] ŝiriĝema [21].

(tr)

Ŝire depreni, disigi de tuto: oni ja por tio vivas, ke oni deŝiru por si la florojn de la plezuro [22]; vi povas deŝiri spikojn per viaj manoj [23]; unu el la armitaj viroj deŝiris la tukon de liaj okuloj [24]; li deŝiris de l' frunto la bandaĝon [25]; (figure) murmureto sin deŝiris de iliaj paliĝintaj lipoj [26]; (figure) la bela trankvila vizaĝo de Emil logis ŝin kaj Ros ne povis deŝiri rigardon de li [27]; de unu bovo oni du felojn ne deŝiras ^PrV . pluki

(tr)

Disrompi, difekti per multaj ŝiroj: mi disŝiris la leteron kaj disĵetis ĝiajn pecetojn en ĉiujn angulojn de la ĉambro [28]; la virŝafojn […] sovaĝaj bestoj disŝiris [29]; la uragano disŝiradis la ĝardenon [30]; la dornoj disŝiris al li la vestojn [31]; li trastrekis kaj disŝiris, ― tamen ĝis la mateno li elverkis leteron [32]. taŭzi ^1.a

(tr)

1.

Ŝire eligi, elpreni: elŝiri malsanan denton [33]; kiam mi aŭdis tion, […] mi elŝiris harojn de mia kapo [34]; [li] elŝiris la lancon el la mano de la Egipto, kaj mortigis lin per lia propra lanco [35]; mi elŝiros ĉiujn viajn florojn [36]; elŝiri al ili la okulojn estas por ili plezuro [37]; (figure) el la malagrablaj meditoj elŝiris lin la voĉo de la ĉefpastro [38]; (figure) en tiu momento el ŝiaj revoj elŝiris ŝin granda bruo [39]; (figure) ŝanĝiĝintaj kondiĉoj de la vivo elŝiros tiun idealon el ilia brusto [40]. ekradikigi

2.

(figure) Pene liberigi: ŝi ĉirkaŭpremis liajn piedojn, li sin elŝiris, forkuris kelke da paŝoj [41]; batita, mi min elŝiris el iliaj manoj [42]; tiuj homoj […] ne povis elŝiri sin el la malfacilaĵoj [43]; el la turmentitaj koroj sin elŝiris petega, saturita de larmoj kanto [44]; ĉu ĝi elŝiros nin el tiu ĉi malbenita situacio, tio, kion vi volas riski [45]?

(tr)

1.

Perforte, rabe, ŝire preni de iu aŭ io: li forŝiris ĝin el miaj manoj kaj forkuris [46]; Mi forŝiros de vi la regnon kaj donos ĝin al via servanto [47]; la vento forŝiris la pontojn […] tiel, ke ili flugadis tra la aero [48]; ĉiu tenis siajn vestojn alpremite ĉirkaŭ ĝi, sed la aliaj forŝiris ilin kaj kriis [49]; la kamparanon […] ne povante forŝiri […] de la piedoj de l' ministro, [li] alvokis soldatojn [50]; la princo penis sin forŝiri de la virinoj, kiuj ĉirkaŭprenis liajn manojn [51]; (figure) la ribelo forŝiras la homojn de la laboro [52]; [li] forŝiris la bandaĝon de ŝia frunto [53]; amase falanta akvo forŝiris la supran tavolon de l’ tero [54]; brilantaj perspektivoj kreiĝis antaŭ ŝiaj okuloj, ŝi ne povis forŝiri de ili sian rigardon ^Marta .

2.

(figure) Dolorige senigi: mi esprimas funebran saluton al […] niaj karaj kamaradoj, kiujn […] forŝiris de ni la morto [55]; celado tro granda povas forŝiri de ni la celon pli malgrandan [56]; ŝi ne forŝiris do de mi ĉiun esperon! ho, bela ĉarma, ora, brilianta sinjorino Karonjo ^Marta .

(frazaĵo)

Laŭtega, surdiga: eligi orelŝirajn kriojn de teruro [57]; el inter la grizverdaj stretaj lipoj […] elsiblis orelŝira melodio [58]; nun en la arbustar' orelŝire ĉirpas cikadoj [59]; ni verŝajne ne konas la sonobtuzigajn potojn, kiuj eĉ la plej orelŝiran bruegon mallaŭtigas ĝis tolerebla [60]; orelŝira vekriado de la torturata sklavo regas nun la tutan spacon [61].