^*si^PV

Resenda pronomo de la tria persono, uzata kiam ĝi rilatas al la subjekto de la propozicio atentante tamen, ke, en dependaj partoj de propozicio ne havantaj gramatikan subjekton, oni devas konsideri kiel subjekton ne la gramatikan subjekton de la dependiga propozicio, sed la logikan subjekton de la dependa parto: kvinope ili sin ĵetis sur min [1]; ŝi mem tute ne zorgas pri si kaj tute sin ne gardas [2]; li mem lavas sin [3]; ŝi faris sin per tio pli rimarkebla [4]; ili sentas sin tre malfeliĉaj [5]; sian lingvon ĉiu uzu nur por si kaj ne altrudu ĝin al aliaj [6]; ŝi sidigis lin en la glitveturilo apud si [7]; post la falo oni fariĝas singarda ^PrV .

Rim.: „la refleksivaj pronomoj (serio “si/sia”) rilatas nur la 3-an personon kaj resendas al la plej proksima subjekto, aŭ singulara aŭ plurala“ [8].

Rim. 1: La akuzativa sin estas ofte uzata kiel prefikso samsignifa kiel mem: sindefendo [9], sinregado [10], singarda [11], sindona [12], sintrotakseco [13]. La sin-kunmetoj (sinmortiga, sinfida) pli kaj pli ekradikis anstataŭ la originaj mem-kunmetoj (memmortiga, memfida). Nome, oni sentis la bezonon distingi inter la aktiva kaj pasiva formoj de „mem“. La ĝusta formo estus propre „si“ (*simortigo*, *sifido*); sed sendube la sin-formo estas pli belsona en kunmetoj kaj ankaŭ pli klara. Cetere, „sin“ en tiu ĉi funkcio tute perdis sian originan sencon kaj akiris la sencon de aktiva „mem“. En tia okazo „sin“ perdas ĉian ligitecon kun la tria persono: (mia sinfido, via fratina sindonemo [14] estas senfina).

mem-

1.

Poseda adjektivo resendanta al la gramatika subjekto de la propozicio aŭ al la logika subjekto de la dependa propoziciparto en samaj okazoj kaj laŭ samaj reguloj, kiel la pronomo si: timulo timas eĉ sian propran ombron [16]; el ĉiuj siaj fratoj Antono estas la malplej saĝa [17]; [tiuj] konsideroj […] igis [lin] eldoni sian grandiozan pazigrafian provon [18]; ili donadis al li okazon montri siajn novajn vestojn [19]; li ekvidis la anĝelon […] starantan sur la vojo kun elingigita glavo en sia mano [20]; prudentaj komitatanoj nur simple esprimus sian opinion […] kaj lasus la akceptadon aŭ neakceptadon al la decido de la esperantistoj mem [21]; la juna artisto […] per sia unua publika ludado komencis sian muzikan karieron [22]; ĉiu besto zorgas pri sia nesto ^PrV .

2.

Kvalifika adjektivo samsignifa kiel propra¹: [li] al ĉiu ordonis ripeti lian rakonton, ili ripetis fidele ĉiu la sian [23]; amo al sia […] hejmo estas afero tute natura [24]; al ĉiu lian siaĵon (donu) [25]; ĉio sur sian ĝustan lokon ^Fab3 ! ĉiu afero havas sian tempon [26]; sia estas kara pli ol la najbara ^PrV ; ĉio sia estas plej ĉarma (vosto, nesto) ^PrV .

Rim. 1: Pri la uzado de si kaj sia, vd la raporton oficialan de W. Lippmann al la Edinburga kongreso (1926).

Rim. 2: En la esprimo siatempe, la pronomo sia, preskaŭ tute perdinte sian originan signifon, ricevas jen la sencon de konvena, ĝusta, taŭga: vi ne kredis miajn vortojn, kiuj plenumiĝos siatempe (kiam ilia tempo alvenis) [27]; siatempe estas dirate […] al Izrael, kion faras Dio [28]; jen simple la sencon de antaŭa, pasinta, tiu (Ev.): La grandan miron, ⫽ Kun kiu mi rigardis siatempe (tiutempe, tiam) ⫽ Tiujn heroojn [29]; mi volis siatempe (tiam) eĉ proponi komunan regulon [30]; per poŝta karto mi siatempe (tiam) respondis al vi je via letero^PV . La regulaj sia-kunmetoj koncernas nur la trian personon (miaflanke, viaflanke, siaflanke).

(malofte)

Familiano, gentano, proksimulo, kontraste al fremdulo: li pledis por la vivo de siauloj [31].

Iuj kun aliaj, reciproke: du tute malsamaj objektoj, kiujn miksi inter si (reciproke) oni neniel devas [32]; [ili] dividu inter si egalparte la monon [33]; du viroj kverelas inter si [34]; libere komunikiĝadi inter si [35].

Rim.: Ĉar la esprimo inter si havas apartan propran sencon, ĝi estas konsiderata kaj uzata kiel unuvorta adverbo kaj ne obeas la regulojn pri uzado de si.

Proprakulpe, proprakaŭze, propraefike, propraforte, propramove: Volapük ne estis venkita de Esperanto, […] ĝi pereis per si mem [36]; [tiu] aranĝo […] per si mem ne ŝanĝos la iradon de la afero [37]; ili vidu, ke ili estas bruto per si mem [38]; la piedoj moviĝadis per si mem [39]; tiaj fabeloj […] venas tute per si mem, ili frapetas al mi sur la frunto kaj diras: jen mi estas [40]! ĉiuj prepozicioj per si mem postulas ĉiam nur la nominativon [41]; la unua bato […], negrava per si mem, […] havis nemezureblajn sekvojn [42]. izolite, mem, memstare, senhelpe, sole²

Rim.: Ĉar la esprimo per si mem havas apartan propran sencon, ĝi estas konsiderata kaj uzata kiel unuvorta adverbo kaj ne obeas la regulojn pri uzado de si.