*bol/i
*boli
(ntr)
- 1.
-
(Pri fluaĵo) Esti en stato de gasiĝo,
svarma formiĝo de vaporaj veziketoj, krevantaj ĉe
la supraĵo:
sub atmosfera premo pura akvo bolas je 100°C;
li blovis sur la flamojn kaj baldaŭ la akvo komencis boli
[1];
(metonimie)
[dum] la tuta tago la poto devis boli
[2];
jam bolis la samovaro
[3].
ŝaŭmi,
vapori - 2.
- (figure)
Esti en stato de forta malkvieto kaj ekscitiĝo:
la akvo muĝis, bolis kaj batis la bordojn
[4];
ĉiu homo estis por li frunto, en kiu io bolis
[5];
bolis terura tumulto
[6];
ĉirkaŭ Babilono kaj Ninivo bolas movado, kiun oni sentas en la tuta
Mezopotamio
[7];
Ramzes bolis de malpacienco
[8];
tia estis la batalo, kiu bolis en la animo de l' princo
[9];
li bolas pro retenata kolero
[10];
sango bolas, juneco petolas
PrV
.
ardi,
fulmi,
eksplodi
- 3.
- (figure)
Esti tre vigla, fervori:
ŝi sentis bezonon iri, kuri, paroli, eligi la troon da vivo, kiu bolis en ŝi
[11];
la granda urbo aperis [kiel] abelujo, en kiu moviĝis, bolis per
vivo kaj pelado, multo da homaj ekzistaĵoj
Marta
;
ĉe la alproksimiĝado de la nova jaro la homaro bolis de deziroj, sentoj,
esperoj
Marta
;
Vi kaj ŝi ekscite bolas ⫽ Kiel par' dum am-prelud'
[12];
antaŭnelonge ja en la vilaĝo bolis la vivo – oni ĝojis kaj tristis, naskiĝis
kaj mortis, laboris kaj festenis
[13].
ŝaŭmi2
1.
B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro XI
2. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Paŝtisto de porkoj
3. I. S. Turgenjev, trad. Kazimierz Bein: Patroj kaj filoj, V
4. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Fiŝkaptisto kaj lia edzino
5. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Ŝtono de la saĝuloj
6. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, ĉap. 18
7. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro III
8. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro VIII
9. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro III
10. Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Dua Parto
11. Eliza Orzeszko, trad. Kazimierz Bein: La Interrompita Kanto, Ĉaptiro IV
12. Raymond Schwartz: La Stranga Butiko, Brumm Kaj Pipenbek
13. Julij Muraŝkovskij: Kien fluas roj’ Castalie, V. Pri unueco kaj lukto, kaj ankaŭ pri “tipeco de l’ disdivido”
2. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Paŝtisto de porkoj
3. I. S. Turgenjev, trad. Kazimierz Bein: Patroj kaj filoj, V
4. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Fiŝkaptisto kaj lia edzino
5. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Ŝtono de la saĝuloj
6. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, ĉap. 18
7. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro III
8. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro VIII
9. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro III
10. Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Dua Parto
11. Eliza Orzeszko, trad. Kazimierz Bein: La Interrompita Kanto, Ĉaptiro IV
12. Raymond Schwartz: La Stranga Butiko, Brumm Kaj Pipenbek
13. Julij Muraŝkovskij: Kien fluas roj’ Castalie, V. Pri unueco kaj lukto, kaj ankaŭ pri “tipeco de l’ disdivido”
- angle:
- boil
- beloruse:
- кіпець
- bretone:
- birviñ (v.g.)
- bulgare:
- вря, кипя
- ĉeĥe:
- vřít, vařit se
- ĉine:
- 1. 烀 [hū], 煲 [bāo], 起泡沫 [qǐpàomò] 3. 沸腾 [fèiténg]
- france:
- 1. bouillir (intr.), bouillonner 2. bouillir (piaffer), piaffer 3. bouillonner (fig.)
- germane:
- sieden, kochen (sieden)
- hebree:
- לרתוח
- hispane:
- hervir
- hungare:
- forr
- japane:
- 沸騰する [ふっとうする], 煮えたぎる [にえたぎる], 荒れ狂う [あれくるう], 激高する [げきこうする]
- nederlande:
- koken, zieden
- pole:
- 1. wrzeć, gotować się 2. wrzeć, kipieć 3. wrzeć, kipieć, tryskać energią
- portugale:
- 1. ferver
- ruse:
- кипеть
- slovake:
- variť sa, vrieť
- svede:
- koka
- tibete:
- འཁོལ་
- ukraine:
- кипіти
bolo, bolado
- Ago boli: ĉe la unua ekbolo sur la akvo eknaĝas vezikoj kiel fiŝokuloj [14]; la samovaro […] povas kanti nur en stato de bolado [15]; (figure) ĉu lian sanktecon ne maltrankviligas la bolado de Asirio [16]? kiam vi kuiras rizon, vi reŝargas akumulatoron post 7 aŭ 8 minutoj de la bolo [17].
14.
Spomenka Štimec: Ombro sur interna pejzaĝo, Ombro sur interna pejzaĝo
15. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Fluganta kofro
16. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro X
17. Elektroŝparaj lertecoj
15. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Fluganta kofro
16. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro X
17. Elektroŝparaj lertecoj
- angle:
- boil, boiling
- beloruse:
- кіпеньне
- bulgare:
- варене, кипене
- ĉeĥe:
- var, vření
- france:
- ébullition
- germane:
- Sieden, Kochen (Sieden)
- japane:
- 沸騰 [ふっとう]
- pole:
- wrzenie
- slovake:
- var, vrenie
boligi
- 1.
- Varmigi fluaĵon ĝis boliĝo (ekboligi): faru fajron kaj boligu la akvon [18]; ŝi nun boligas iom da lakto por doni al la knabeto, kiam li vekiĝos [19]; (figure) forte vi boligas mian sangon [20].
- 2.
- Teni fluaĵon bolanta: boligu bone, ke ankaŭ la ostoj kuiriĝu [21]; oni boligos bulbojn kaj aliajn kreskaĵojn, legomojn [22]; (figure) oni malrapide boligas min super fajro [23].
bolkuiri,
friti18.
H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Supo el kolbasaj bastonetoj
19. Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Dua Parto
20. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XIII
21. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 24:5
22. Platono: La Respubliko (πολιτεια), Parto Du
23. Anna Löwenstein: La ŝtona urbo, Al Romo
19. Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Dua Parto
20. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XIII
21. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 24:5
22. Platono: La Respubliko (πολιτεια), Parto Du
23. Anna Löwenstein: La ŝtona urbo, Al Romo
- angle:
- 1. to boil, bring to boil 2. to boil, simmer (boletigi)
- beloruse:
- кіпяціць
- bretone:
- birviñ (v.k.)
- bulgare:
- варя, кипвам
- ĉeĥe:
- přivést do varu
- ĉine:
- 2. 煮熟 [zhǔshóu], 煮沸 [zhǔfèi], 蒸煮 [zhēngzhǔ]
- france:
- faire bouillir, bouillir (tr.)
- germane:
- aufkochen, zum sieden bringen 1. aufkochen, zum sieden bringen 2. kochen, garen
- hebree:
- להרתיח
- hispane:
- hervir
- hungare:
- forral
- japane:
- 沸騰させる [ふっとうさせる], ゆでる, 煮る [にる]
- nederlande:
- 1. (doen) koken 2. aan de kook houden
- pole:
- gotować, doprowadzać do wrzenia
- rumane:
- fierbe
- ruse:
- 1. вскипятить 2. кипятить
- slovake:
- dať nechať zovrieť (tekutinu)
- svede:
- koka (något)
- ukraine:
- кип’ятити, (про молоко ще) парити
bolilo PIV1
(evitinde)
Rim.:
La formo „bolilo“ estas evitinda pro pluraj
kaŭzoj. Unue, ĉar ĝi estas misgramatika: temas pri ilo por
boligi, ne pri ilo por boli. Kaj normale oni ne bolkuiras en
„bolilo“, sed malŝaltas ĝin tuj post ekbolo.
Due, la formo „bolkruĉo“ estas multe pli klara, dum la
formoj similaj al „bol(ig)ilo“ havas pli abstraktan sencon
en diversaj lingvoj (ekz-e angla, germana, rusa), kaj tiu pli
abstrakta senco kongruas ankaŭ kun la esperanta vortfarado
(tial la formo „boligilo“ ricevas tian ĝeneralan sencon en
diversaj verkoj, ekz-e ĉe Bokarev kaj Eichholz). Eĉ pli ol
tio, ankaŭ en la franca simila formo, sed kun virgenra
sufiksvarianto (bouilleur) havas la pli ĝeneralan sencon
„boligilo“!
[Sergio Pokrovskij]
- japane:
- 湯わかし [ゆわかし], やかん
boligilo
-
Ĉia ilo por boligi:
bolkruĉo,
bolkaldrono,
samovaro:
mergobolilo EBV
.
Mergoboligilo
- angle:
- boiler
- beloruse:
- кіпяцільнік, бойлер, чайнік, самавар
- bulgare:
- самовар, бързовар, чайник бойлер
- ĉeĥe:
- varná nádoba boiler, varný kotel, varný kotlík, vařák, vyvařovák
- france:
- bouilleur
- germane:
- Kocher, Wasserkocher, Sieder
- hebree:
- קומקום
- nederlande:
- koker, waterkoker Mergo~igilo: dompelaar.
- pole:
- bojler, kocher, grzałka, wyparka Mergo~igilo: grzałkaelektryczna.
- ruse:
- кипятильник
- slovake:
- varná nádoba
- ukraine:
- кип’ятильник
bolkruĉo
-
Vazo por boligi akvon, kutime kun tenilo, kovrilo kaj
verŝilo:
elektra bolkruĉo kun aŭtomata malŝaltilo;
gasfornela bolkruĉo kun fajfilo.
Tradicia bolkruĉo
Elektra bolkruĉo
- angle:
- kettle
- beloruse:
- чайнік
- bretone:
- pod-berver, kitell
- bulgare:
- чайник
- france:
- bouilloire
- germane:
- Kessel, Wasserkessel, Kanne, Wasserkanne
- hebree:
- קוּמקוּם
- japane:
- やかん
- nederlande:
- waterketel, waterkoker
- pole:
- czajnik
- ruse:
- чайник
- tibete:
- ཁོག་ལྟིར་