^*vertikal/a

^*vertikala ↝

1.: (rilate al iu loko de la tersurfaco) Rilata al la vertikalo de la loko; direktita laŭ tiu vertikalo: vertikala pozicio de objekto (mezurebla ekz-e per ĝia distanco al la centro de Tero); la tera gravito kreas vertikalan forton; vertikala muro, fosto, turo (kies unu ĉefa dimensio estas vertikala); kontrolu la vertikalecon de la ŝranko; [li] sidis en vertikala pozicio kaj multe pensis [1]; [li] estis tedata de la fiksrigardado al ebena, blanka plafono kaj vertikaligis sian sidan pozicion [2].
2.: Apartenanta al tiu direkto en la teksto, kiu estas vertikala se la tuta tekstosurfaco estas vertikala: en la ĉina skribosistemo la linioj ofte estas vertikalaj; vertikala formato de libro.

horizontala, oblikva.

1. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Flikilo
2. Deck Dorval: Urd Hadda murdita!, p. 5

beloruse:: вэртыкальны
france:: vertical (adj.) ~eco: verticalité
germane:: vertikal
hungare:: függőleges
katalune:: vertical (adj.)
nederlande:: verticaal
portugale:: vertical
ruse:: вертикальный
svede:: vertikal, lodrät

vertikalo

1. ↝

(de iu loko de la tersurfaco) Direkto de rekto trairanta la koncernan lokon kaj la centron de Tero; ĉiu rekto kun tia direkto: se la koncerna loko estas sufiĉe malgranda, eblas konsideri, ke ĉiuj ĝiaj vertikaloj estas paralelaj.

2. ↝

Vico de elementoj de teksto, matrico, ŝaktabulo, kies aranĝo estas vertikala ²: movi la turon sur la reĝan vertikalon.

3.

a) ↝: (elementa geometrio) Rekto kun konvencie elektita direkto (ofte tiu de la „lasta“ kartezia akso): la ekvacio de la vertikalo trairanta punkton `(5,7)` estas `x=5`.
b) ↝: [3] (de (n,p)-matrico) Ĉiu el ĝiaj `p` `(n,1)`-submatricoj.
c) ↝: Ĉiu (n,1)-matrico: vertikalo kun `n` horizontaloj ekvivalentas al `n`-opo.

4. ↝

(arkaismo) Vertikalilo: la Sinjoro staris sur murego vertikala, kaj vertikalon Li tenis en Sia mano [4].

Rim.: Preskaŭ ĉiuj Bibliaj ekzemploj havas metaforan sencon de severa dia kontrolo.

3. R. Hilgers: Yashovardhan: k.a.: EK-Vortaro de matematikaj terminoj, §270
4. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Amos 7:7

angle:: 3.a vertical line 3.b column (of a matrix), vertical row (of a matrix) 3.c column matrix
beloruse:: вэртыкаль
france:: 1. verticale (d'un lieu) 2. rangée verticale (dans un tableau), colonne (dans un tableau) 3.a verticale (math., droite) 3.b colonne (d'une matrice), rangée verticale (d'une matrice) 3.c matrice-colonne
germane:: 3.a Senkrechte, Vertikale 3.b Spalte (einer Matrix), Vertikalreihe (einer Matrix) 3.c Spaltenmatrix
katalune:: vertical (subst.)
pole:: 3.b kolumna (macierzy), linia pionowa (macierzy) 3.c macierz [jedno]kolumnowa
portugale:: 1. vertical 2. coluna 3.a vertical 3.b coluna 3.c matriz coluna
ruse:: 1. вертикаль 2. вертикаль 3.a вертикаль 3.b столбец (матрицы), вертикальный ряд (матрицы) 3.c матрица-столбец

vertikalilo ↝

^PIV1

: Ŝnuro, ĉe kies ekstremo pendas peza objekto, uzata por tiri vertikalojn kaj kontroli vertikalecon. vertikalo ⁴, plumbofadeno.

france:: fil à plomb
hungare:: függőón
katalune:: plom
nederlande:: schietlood
portugale:: fio de prumo
ruse:: отвес

administraj notoj

pri ~a 1.:

    "La ebeno de la horizonto" en PV-a kaj PIV1-a difinoj ne estis
    tre klara nocio (precipe en urbo aux en montara valo).
    [MB]

pri ~o 3.c:

      Mi ne trovis fonton por tiu termino.[MB]

pri ~ilo :

  Ne ekzistas senca diferenco inter ~ilo kaj plumbofadeno. Cxi-lasta
  aspektas pauxsajxo de la franca kaj eble tial PIV1 enkondukis
  ~ilo, kiu pli proksimigxas al la Biblia uzo.
  PV donis "rektosxnuro" kiel kvazauxsinonimon, kio estas malgxusta.
  Indas rimarki, ke malgraux la simetrio, neniu proponas "horizontalilo"
  anstataux "nivelilo"...
  [MB]

~ilo : Mankas dua fontindiko.
~ilo : Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.