*vertikal/a

*vertikala

1.
FIZTEK (rilate al iu loko de la tersurfaco) Rilata al la vertikalo de la loko; direktita laŭ tiu vertikalo: vertikala pozicio de objekto (mezurebla ekz-e per ĝia distanco al la centro de Tero); la tera gravito kreas vertikalan forton; vertikala muro, fosto, turo (kies unu ĉefa dimensio estas vertikala); kontrolu la vertikalecon de la ŝranko; [li] sidis en vertikala pozicio kaj multe pensis [1]; [li] estis tedata de la fiksrigardado al ebena, blanka plafono kaj vertikaligis sian sidan pozicion [2].
2.
TIP Apartenanta al tiu direkto en la teksto, kiu estas vertikala se la tuta tekstosurfaco estas vertikala: en la ĉina skribosistemo la linioj ofte estas vertikalaj; vertikala formato de libro.
VD:horizontala, oblikva.
1. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Flikilo
2. Deck Dorval: Urd Hadda murdita!, p. 5
beloruse:
вэртыкальны
france:
vertical (adj.) ~eco: verticalité
germane:
vertikal
hungare:
függőleges
katalune:
vertical (adj.)
nederlande:
verticaal
portugale:
vertical
ruse:
вертикальный
svede:
vertikal, lodrät

vertikalo

1.
FIZ (de iu loko de la tersurfaco) Direkto de rekto trairanta la koncernan lokon kaj la centron de Tero; ĉiu rekto kun tia direkto: se la koncerna loko estas sufiĉe malgranda, eblas konsideri, ke ĉiuj ĝiaj vertikaloj estas paralelaj.
2.
TIPKOMPSPO Vico de elementoj de teksto, matrico, ŝaktabulo, kies aranĝo estas vertikala 2: movi la turon sur la reĝan vertikalon.
3.
MAT
a)
(elementa geometrio) Rekto kun konvencie elektita direkto (ofte tiu de la „lasta“ kartezia akso): la ekvacio de la vertikalo trairanta punkton `(5,7)` estas `x=5`.
b)
[3] (de (n,p)-matrico) Ĉiu el ĝiaj `p` `(n,1)`-submatricoj.
c)
Ĉiu (n,1)-matrico: vertikalo kun `n` horizontaloj ekvivalentas al `n`-opo.
4.
(arkaismo) Vertikalilo: la Sinjoro staris sur murego vertikala, kaj vertikalon Li tenis en Sia mano [4].
Rim.: Preskaŭ ĉiuj Bibliaj ekzemploj havas metaforan sencon de severa dia kontrolo.
3. R. Hilgers: Yashovardhan: k.a.: EK-Vortaro de matematikaj terminoj, §270
4. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Amos 7:7
angle:
3.a vertical line 3.b column (of a matrix), vertical row (of a matrix) 3.c column matrix
beloruse:
вэртыкаль
france:
1. verticale (d'un lieu) 2. rangée verticale (dans un tableau), colonne (dans un tableau) 3.a verticale (math., droite) 3.b colonne (d'une matrice), rangée verticale (d'une matrice) 3.c matrice-colonne
germane:
3.a Senkrechte, Vertikale 3.b Spalte (einer Matrix), Vertikalreihe (einer Matrix) 3.c Spaltenmatrix
katalune:
vertical (subst.)
pole:
3.b kolumna (macierzy), linia pionowa (macierzy) 3.c macierz [jedno]kolumnowa
portugale:
1. vertical 2. coluna 3.a vertical 3.b coluna 3.c matriz coluna
ruse:
1. вертикаль 2. вертикаль 3.a вертикаль 3.b столбец (матрицы), вертикальный ряд (матрицы) 3.c матрица-столбец

vertikalilo

TEKPIV1
Ŝnuro, ĉe kies ekstremo pendas peza objekto, uzata por tiri vertikalojn kaj kontroli vertikalecon. SIN:vertikalo 4, plumbofadeno.
beloruse:
грунтвага, проставес, вэртыкаль (інструмэнт)
france:
fil à plomb
hungare:
függőón
katalune:
plom
nederlande:
schietlood
portugale:
fio de prumo
ruse:
отвес

administraj notoj

pri ~a 1.: 
    "La ebeno de la horizonto" en PV-a kaj PIV1-a difinoj ne estis
    tre klara nocio (precipe en urbo aux en montara valo).
    [MB]
pri ~o 3.c: 
      Mi ne trovis fonton por tiu termino.[MB]
pri ~ilo : 
  Ne ekzistas senca diferenco inter ~ilo kaj plumbofadeno. Cxi-lasta
  aspektas pauxsajxo de la franca kaj eble tial PIV1 enkondukis
  ~ilo, kiu pli proksimigxas al la Biblia uzo.
  PV donis "rektosxnuro" kiel kvazauxsinonimon, kio estas malgxusta.
  Indas rimarki, ke malgraux la simetrio, neniu proponas "horizontalilo"
  anstataux "nivelilo"...
  [MB]
~ilo : Mankas dua fontindiko.
~ilo : Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.