*stel/o

stelo

1.
AST Memlumanta astro, kiu, pro malproksimegeco, aperas kiel brila surĉiela punkto kaj nia suno: en la nokto ni vidas la palan lunon kaj la belajn stelojn [1]; Li kreis la Grandan Ursinon, Orionon kaj Plejadojn kaj la stelojn de la sudo [2]; rigardu al la ĉielo kaj kalkulu la stelojn, se vi povas ilin kalkuli [3]; la steloj estas korpoj de universo [4]; oni povis fari instrumentojn kaj esplori per ili la stelojn kaj planedojn FK ; la suno estas stelo FK ; polusa stelo, tio estas ĝi, kiu nokte gvidas sur la maro la feniciajn ŝipojn [5]; supre brilis la sep steloj de la Granda Ursino [6]; la suno aperas sub la stelo Sirius, kaj komencas malleviĝi, kiam la suno proksimiĝas al la stelaro de Pesilo [7]; stelluma, stelklara, stelplena nokto.
2.
(arkaismo) (evitinde) Alia lumanta ĉielkorpo, t.e. planedo, aparte Venuso, kometo, meteoro: la stelo Venus ekbrulis per envio — pro tio ŝi lumas pli forte ol multaj aliaj FK ; tra la palruĝa aero lumis la stelo de la vespero FK ; steloj kun teruraj fajraj vostoj Hamlet ; oni diras, ke kiam stelo falas, oni devas antaŭ ĝia estingiĝo esprimi deziron kaj ĉi tiu deziro plenumiĝos IK .
3.
Simboligo, kondukanto de la sorto, de la feliĉo: festoj kaj baloj sekvis unu post la alia, kaj ŝajnis, ke la stelo de la imperiestro brilas la plej hele, antaŭ ol ĝi por ĉiam estingiĝos FK ; Marion estas mia stelo de feliĉo BdV ; konduku nin, komencu la batalon sub bona stelo, en feliĉa horo [8]; leviĝas lia stelo en la politika firmamento [9].
Rim.: Tia uzo estiĝis el la praa kredo, ke la steloj influas la homan sorton, sed nuntempe ankaŭ estas metafora.
4.
(figure) Stelulo: Sylvie Vartan, stelo de la franca kanzono [10].
5.
Figuro kun kvin aŭ pli da pintoj, ofte uzata kiel simbolo kaj emblemo: stelo el orsimila papero [11]; ESP ni forĵetos malproksimen la verdan stelon, kiu sidas sur nia brusto VivZam ; verdaj flagoj kun la stelo de l' espero VivZam ; verdaj roboj surŝutitaj per oraj steloj [12]; kun stelo sur la brusto kaj sabro ĉe la flanko [13]; milionoj da stelformaj flokoj (neĝo) [14]; tristela hotelo [15].
6.
ESP Esperanta monunuo iniciatinta je 1959: oni iniciatis internacian monunuon stelo [16].
afrikanse:
ster
albane:
yll
amhare:
ኮከብ
angle:
star
arabe:
نجمة
armene:
աստղ
beloruse:
зорка
bengale:
তারা
birme:
ကြယ်
bulgare:
звезда 1. звезда
ĉeĥe:
hvězda, hvězdice
dane:
stjerne
estone:
star
eŭske:
izarra
filipine:
star
france:
1. étoile 5. étoile
galege:
estrela
germane:
Stern 1. Stern 3. Schicksal (Stern) 5. Stern 6. Stelo (Währung)
guĝarate:
સ્ટાર
haitie:
etwal
hebree:
כוכב
hinde:
सितारा
hispane:
1. estrella 5. estrella
hungare:
csillag
igbe:
kpakpando
indonezie:
bintang
irlande:
réalta
islande:
stjörnu
itale:
stella 4. star, stella (del cinema)
japane:
[ほし]
jave:
lintang
jide:
שטערן
kanare:
ನಕ್ಷತ್ರ
kartvele:
ვარსკვლავი
kazaĥe:
жұлдыз
kimre:
seren
kirgize:
жылдыз
kmere:
តារា
koree:
스타
korsike:
stella
kose:
inkwenkwezi
kroate:
zvijezda
kurde:
stêrk
latine:
stella
latve:
zvaigzne
laŭe:
ດາວ
litove:
žvaigždė
makedone:
ѕвезда
malagase:
kintana
malaje:
bintang
malajalame:
നക്ഷത്ര
malte:
stilla
maorie:
whetu
marate:
स्टार
monge:
lub hnub qub
mongole:
од
nederlande:
ster
nepale:
तारा
njanĝe:
nyenyezi
okcidentfrise:
stjer
panĝabe:
ਸਿਤਾਰਾ
paŝtue:
ستوري
pole:
gwiazda 1. gwiazda
portugale:
1. estrela 5. estrela
ruande:
inyenyeri
ruse:
звезда
samoe:
fetū
sinde:
تارو
sinhale:
තරු
slovake:
hviezda
slovene:
zvezda
somale:
xiddiga
ŝone:
nyeredzi
sote:
naleli
sunde:
bentang
svahile:
nyota
svede:
stjärna
taĝike:
ситора
taje:
ดาว
tamile:
நட்சத்திர
tatare:
йолдыз
telugue:
స్టార్
tibete:
སྐར་མ་
ukraine:
зірка
urdue:
ستارہ
uzbeke:
yulduz
vjetname:
sao
volapuke:
1. stel
zulue:
ikhwezi

stelaro

AST Ŝajna grupo da steloj apartenantaj al unu aŭ pluraj konstelacioj, kiu apartiĝas sur la ĉielsfero por desegni arbitran figuron (stelfiguron). Ĝenerale, tiuj steloj ne estas gravite kunligitaj, nek havas komunan originon, diference de stelamasoj: la Ĉaro estas fama stelaro, kiu apartenas al la konstelacio Granda Ursino; oni vidis la stelaron de Leono en kies mezo brilis la stelo de Regulus [17]; al la suno, al la luno, al la stelaroj kaj al la tuta armeo de la ĉielo [18]; astronomia kalendaro por la dua jarduono 2000 kaj listo de la nomoj de la stelaroj en la latina kaj esperanta lingvoj [19]; la zodiakaj stelaroj [20]. VD:stelfiguro, konstelacio
Rim.: Vidu la rimarkon ĉe konstelacio.
angle:
asterism
beloruse:
сузор'е
bulgare:
съзвездие
ĉeĥe:
souhvězdí
france:
astérisme
germane:
Sternbild
hebree:
קבוצת כוכבים
hispane:
asterismo
hungare:
csillagzat
japane:
星座 [せいざ]
nederlande:
sterrenbeeld
pole:
gwiazdozbiór
ruse:
созвездие
slovake:
súhvezdie
ukraine:
сузір’я

steleto

1.
Malgranda stelo5: ĉapo kun steleto IK ; [la] simboloj necesaj por ĉiuj eŭro-moneroj – 12 steletoj kaj la dato de stampado [21]; okuloj — brilantaj steletoj FK .
2.
TIP Asterisko: en la suba tabelo steleto montras la arĥaikajn literojn [22]; steleto (*) signifas, ke la lingvo estis unika kaj ne havas rektajn pralingvojn [23].
ĉeĥe:
hvězdička (symbol)
france:
astérisque
germane:
Sternchen
hispane:
asterisco
indonezie:
asterisk
japane:
星印 [ほしじるし], アステリスク
pole:
gwiazdka, znak *
slovake:
hviezdička (symbol)
ukraine:
зірочка

stelulo

BELA Fama, elstara artisto: televidaj kaj radiaj steluloj kuniĝu por koncerte kunfesti la datrevenon [24]; manko de mono kaj steluloj kondukis la ĉinajn filmojn en embarason [25]; programo kun politikistoj kaj aliaj steluloj pliriĉigis la foiron [26]; tiuj aktoroj mem, nomataj „steluloj“, estis same naive diigataj, kiel sportistoj [27].
24. Gianfranco Cazzaro: Morale aĉeti, konscie subteni, Monato, 1994/06, p. 9
25. Monato, MU Binghua: Filmomerkato stagnas
26. Monato, Franz-Georg Rössler: Fiere foire
27. I. Efremov, trad. J. Finkel: Horo de Bovo, ĉapitro 3a
angle:
star
beloruse:
зорка (вядомы чалавек)
bulgare:
звезда
ĉeĥe:
filmová hvězda
france:
star, vedette (star)
germane:
Star
hispane:
estrella, artista famoso
hungare:
csillag, sztár
indonezie:
artis, bintang film, selebritas
itale:
star, stella (del cinema)
japane:
スター [すたー]
nederlande:
ster
pole:
gwiazda, gwiazdor, celebryta
portugale:
estrela
ruse:
звезда (о человеке)
slovake:
filmová hviezda
ukraine:
зірка (кіноактор)

falstelo

AST Brila meteoro, kiu ŝajnas kvazaŭ defalanta stelo: falis falstelo kaj la pensoj de la knabo leviĝis supren al la brilanta meteoro [28]; falstelo traflugis la ĉielon [29]; pri kio vi petus la falantan stelon IK ? SIN:meteoroVD:aerolito
beloruse:
мэтэарыт
ĉeĥe:
meteorit, padající hvězda
france:
étoile filante
germane:
Sternschnuppe
hebree:
כוכב נופל
hispane:
estrella fugaz
hungare:
hullócsilllag
indonezie:
bintang jatuh
japane:
流星 [りゅうせい], 流れ星 [ながれぼし]
pole:
spadająca gwiazda, meteoryt
portugale:
estrela cadente
ruse:
метеорит
slovake:
lietavica, meteor
ukraine:
падаюча зірка

marstelo

(komune)
ZOO Stelforma besto vivanta en maro, genro el eĥinodermoj (Asterias): branĉobrakaj ofiuroj (alinome meduzaj marsteloj) [30]; se la marstelo estas eligita el la sistemo, tiam la kalifornia mitulo forpremas la postrestantajn speciojn, kaj la biodiverseco malgrandiĝas [31]. SIN:asterio
angle:
starfish
beloruse:
астэрыя, марская зорка
ĉeĥe:
mořská hvězda, mořská hvězdice
france:
astérie, étoile de mer
germane:
Seestern
hebree:
כוכב-ים
hispane:
estrella de mar
hungare:
tengeri csillag, csillagállatka
indonezie:
bintang laut
itale:
stella marina
japane:
ヒトデ
latinece:
Asterias
nederlande:
zeester
pole:
gwiazda morska (rzadkie), rozgwiazda
portugale:
estrela do mar
ruse:
астерия, морская звезда
slovake:
morská hviezdica
ukraine:
морська зірка

matenstelo

(komune)
AST La planedo Venuso vidata je frua mateno: ektagiĝos kaj la matenstelo ekleviĝos [32]. la aztekoj adoris multajn aliajn diojn, la plej fama el kiuj estis Kecalkoatlo, la Serpento de Plumoj, kiu estis […] la matenstelo (Venuso) [33].
ĉeĥe:
Jitřenka
france:
étoile du berger, étoile du matin
germane:
Morgenstern
hispane:
lucero del alba, estrella del alba
indonezie:
bintang fajar
itale:
stella del mattino
japane:
明けの明星 [あけのみょうじょう]
nederlande:
morgenster
pole:
gwiazda poranna, gwiazda zaranna
slovake:
Zornička
ukraine:
ранкова зоря/зірка, Венера

Polusa Stelo

AST Stelo en la stelaro Malgranda Ursino, el la helaj steloj la plej proksima al la ĉiela nordpoluso (je proksimume 1˚) (α Ursae Minoris): la Polusa Stelo, gvidanto de navigantoj, faras angulon je 25 gradoj al la horizonto [34]; la Polusa Stelo ne estis videbla, sed mi pli-malpli divenis, kie ĝi troviĝis, kaj decidis sekvi ĝin ien ajn [35].
34. trad. J. R. Piton, E. Cid k. a.: Karamuru, 2009
35. Monato, Albisturo Kvinke: Tenebro
angle:
North star, polestar, Cynosura, Polaris
beloruse:
Палярная зорка
bulgare:
Полярна звезда
france:
étoile polaire
germane:
Nordstern, Polarstern
hispane:
estrella polar
hungare:
Sarkcsillag, Polaris
katalune:
Estel Polar
latinece:
α Ursae Minoris
nederlande:
Poolster
pole:
Gwiazda Polarna
ruse:
Полярная звезда

pulsostelo

PIV2
AST Kolapsinta stelo tre rapide turniĝanta, elsendante radiondojn je ĉiu turniĝo: [en] la kazo de pulsostelo, la disperso fare de tiuj elektronoj kreas, depende de la ondolongoj, malfruon inter la impulsoj, kiu estas mezurata laŭ la elektronodenso [36].
angle:
pulsar
beloruse:
пульсар
france:
pulsar
germane:
Pulsar
hispane:
púlsar
indonezie:
pulsar
itale:
pulsar
pole:
pulsar
portugale:
pulsar
ukraine:
пульсар

verda stelo

ESP Figuro de verda, kvinpinta stelo, tradicia emblemo de Esperantismo: la verda stelo ĉesos esti malkuraĝa signo de silento, ĝi fariĝos signo de laboro [37]; la flago de la Civito estas verda, kun blanka kvadrato en la ĉestanga supra angulo, kie situas simetria kvinpinta verda stelo, konforme al la modelo adoptita de la unua Universala Kongreso en Bulonjo-ĉe-Maro, 1905 [38].
37. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Tria Kongreso Esperantista en Cambridge en la 12a de aŭgusto 1907
38. Esperanta Civito: Konstitucio, 2001-06-02
beloruse:
зялёная зорка
france:
étoile verte
germane:
Grüner Stern
hispane:
estrella verde, estrella de esperanto
japane:
緑の星 [みどりのほし]
pole:
zielona gwiazda

vesperstelo

(komune)
AST La planedo Venuso vidata je sunsubiro: Venuso estas ankaŭ nomata la matenstelo aŭ vesperstelo, ĉar ĝi ofte aperas kiel brila stelo de la krepusko kaj ne povas aperi je mezo de nokto [39]; Hespero ― estas ankaŭ nomata Vesperstelo, se li leviĝis vespere, lia alia nomo estas Lucifero. [40].
ĉeĥe:
večernice
france:
étoile du berger, étoile du soir
germane:
Abendstern
hispane:
lucero vespertino, estrella de la tarde
indonezie:
bintang senja
itale:
stella della sera
japane:
宵の明星 [よいのみょうじょう]
pole:
gwiazda wieczorna
slovake:
večernica
ukraine:
вечірня зоря/зірка, Венера

stelamaso

AST Grupo de multaj steloj, gravite kunligitaj: globa stelamaso aŭ malferma stelamasoPIV1 ; la Plejadoj estas malfermita stelamaso en la konstelacio Taŭro, ĝi estas unu el la plej apudaj stelamasoj al la Tero, kaj estas videbla per nuda okulo [41]; M2 estas globa stelamaso en konstelacio Akvisto [42].
angle:
star cluster malfermita ~amaso: open cluster. globa ~amaso: globular cluster.
beloruse:
скупнасьць зорак
ĉeĥe:
hvězdokupa malfermita ~amaso: otevřená hvězdokupa. globa ~amaso: kulová hvězdokupa.
france:
amas d'étoiles malfermita ~amaso: amas ouvert. globa ~amaso: amas globulaire.
germane:
Sternhaufen malfermita ~amaso: offener Sternhaufen. globa ~amaso: Kugelsternhaufen.
hispane:
cúmulo estelar malfermita ~amaso: cúmulo abierto. globa ~amaso: cúmulo globular.
pole:
gromada gwiazd malfermita ~amaso: gromada otwarta gwiazd. globa ~amaso: gromada kulista gwiazd.
slovake:
hviezdokopa malfermita ~amaso: otvorená hviezdokopa. globa ~amaso: guľová hviezdokopa.
ukraine:
зоряне скупчення, скупчення зірок

stelfiguro

AST Figuro image desegnita de stelaro: la steloj de la ĉielo kaj ĝiaj stelfiguroj ne donas sian lumon [43]. mi ne kredas je influo de planedoj, steloj, stelfiguroj al la homaro [44]; steloj kaj stelfiguroj, kiuj ŝajne tiom silente brilas en la firmamento [45]. stelfigurojVD:stelaro, konstelacio
Rim.: Vidu la rimarkon ĉe konstelacio.
angle:
constellation figure, asterism figure
beloruse:
сузор’е
ĉeĥe:
souhvězdí
france:
figure de constellation, figure d'astérisme
germane:
Sternbild
hispane:
figura de una constelación, figura de un asterismo
hungare:
csillagkép
japane:
星座 [せいざ]
nederlande:
sterrenbeeld
pole:
gwiazdozbiór
ruse:
созвездие
slovake:
súhvezdie
ukraine:
сузір’я

administraj notoj