^*nokt/o

1.

Tiu parto de la diurno, dum kiu la suno estas sub horizonto kaj ne lumas al ni: en la nokto ni vidas la palan lunon kaj la belajn stelojn [1]; la nokto estis tiel malluma, ke ni nenion povis vidi eĉ antaŭ nia nazo [2]; post la nokto venas mateno ^EE ; dek horojn en la tago ŝi kudradis, naŭ horojn en la nokto ŝi skribadis, unu horon ŝi pasigadis en interparolado kun la infano, kvar horojn ŝi dormadis ^Marta ; Dio nomis la lumon Tago, kaj la mallumon Li nomis Nokto [3]; estis pluvo sur la tero dum kvardek tagoj kaj kvardek noktoj [4]; la nokto proksimiĝis [5]; la nokto estis luma, ĉar leviĝis la luno [6]; senluna nokto [7]; regas ankoraŭ nokto sen luno, la mondo dormas [8]; post la mezo de la nokto [9]; la tutan nokton li ne povis dormi [10]; pasis la nokto [11]; la nokto jam finiĝas, kaj la tago alproksimiĝas [12]; ili trinkis ĝis malfrue en la nokto [13]; li nur pasigos tie tri noktojn [14]; surprizis min ĉi tie la nokto [15]; falis (komenciĝis) la nokto [16]; la apero de la nokto ^Hamlet ; kiam nokto vualas, ĉiuj koloroj egalas ^PrV ; Mil kaj unu noktoj – la fama kolekto de arabaj fabeloj [17]; Bonan nokton al vi, sinjoro ^IK ; en nokto Kristonaska, ^Hamlet ; la tago de la somera tagnoktegaleco [18]; noktoĉapo [19]; nokton post nokto [li] laboradis sub la lampo pacience ^VivZam .

Rim.: Atentu, ke laŭ kulturo kaj geografia situo la longeco de nokto povas esti diversa: en iuj kulturoj oni ekzemple inkluzivas la vesperon; ĉe la polusoj, la polusa nokto daŭras ses monatojn. Kiam la taga ritmo ne plu koincidas kun la suna ritmo pro proksimeco al la polusoj, oni nomas nokto la tempon, kiam homoj kutime dormas. En polusproksima somero la tiel nomataj blankaj noktoj estas grandparte helaj. [Wolfram Diestel]

2.

(figure) Mallumo materia aŭ spirita: la nokto de la tombo; blindeco estas senfina nokto; nokto fariĝis en ŝia koro ^IK ; transe de l’ nokto eterna (post la morto) ^Ifigenio ; la nokto de la morto [20].

Dum nokto: iri tage kaj nokte [21]; mi timus hodiaŭ nokte dormi sola [22]; leviĝis kontraŭ min la loĝantoj de Gibea, kaj ĉirkaŭis pro mi la domon nokte [23]; mi leviĝis nokte [24]; post la dekunua horo nokte [25]; oni invitas vin por hodiaŭ nokte [26]; li vivis gaje, li iradis ĉiunokte al maskobaloj [27]; ŝi ĝuis trankvilon nek tage, nek nokte [28]; antaŭ ili tage kaj nokte brulas seninterrompe dekoj kaj centoj da multekostaj lampionoj [29]; (figure) brilplenaj bildoj sur nokte malluma fono [30]; noktenigra densa kurteno [31].

1.

(sensubjekta)
Esti tempo de nokto: mi ekveturas vespere dum jam noktas [32]; atendas min esperantista gastiganto dum jam noktas [33].

2.

(arkaismo) Tranokti: en la vojo fariĝis nokto, kaj ili restis sur la kampo nokti [34]; la komercistoj kaj vendistoj de ĉiaspeca vendeblaĵo noktis ekstere de Jerusalem [35]; ne noktis fremdulo sur la strato [36]; ĉu bubalo volos servi al vi, ĉu ĝi volos nokti ĉe via manĝujo [37]?

(sensubjekta)
Ekesti nokto: noktiĝis, ŝi ekvidis malgrandan dometon kaj eniris por ripozi [38]; jam noktiĝis, la bela florĝardeno ŝajnis nun griza ^IK ; ĉe la noktiĝo.

(ntr)

Pasigi la nokton, loĝi dum nokto: tranokti en hotelo, sub tendo; ili venis en la tendaron kaj tranoktis en la tendaro [39]; ili manĝis kaj trinkis kaj tranoktis tie [40]; li perdis la vojon, kaj petis la permeson tranokti ĉe li [41]; du migraj komizoj […] devas noktumi en la sama hotelo […] [42]; tiu delira konstruaĵo de Herodo […] min frenezigas, mi ne povas en ĝi noktumi [43]; mia amiko kaj mi tranoktis en hamakoj, ligitaj inter arbotrunkoj [44]; tranokti en polica arestejo [45].

Loko, kie oni povas tranokti: [ili ĉi tie] gastigemaj kaj espereble mi sukcesos akiri tranoktejon [46]; la katolika eklezio prizorgas la manifestaciantojn, kaj kelkaj akceptis loĝi en provizoraj tranoktejoj [47]; vizito de la lernejoj kaj ties tranoktejoj [48]; facile oni trovos senpagan tranoktejon ĉe esperantistoj de Francio [49]. gastejo, hotelo, kampadejo, kvartiro, pensiono¹, tendumejo

Diurno: kun ili mi eniros Labirinton en tagnokto antaŭ la atako [50]; la kvarpiedulo estis ŝlosita sen nutraĵo kaj akvo dum 17 tagnoktoj kaj tamen restis viva [51]; tri tagnoktojn oni bezonis, ĝis finfine la aviadilon oni trovis [52]; la batalo daŭris ankoraŭ du tagonoktojn [53]. daŭro

La mezo inter sunsubiro kaj sunleviĝo, je la nula (dudek kvara) horo: Ŝimŝon kuŝis ĝis noktomezo, je noktomezo li leviĝis [54]; la horloĝo sonis noktomezon [55]; ne estas ankoraŭ noktomezo, respondis la knabino, sed jam pasis la dek unua horo [56]; je noktomezo oni okazigis artfajraĵon, kia ĝi […] estis ankoraŭ neniam vidita [57].

La someraj noktoj okazantaj inter poluso kaj 56° latitudo, kiam la suno nur mallonge aŭ eĉ tute ne malaperas sub la horizonton: por sudeŭropano la plej speciala sensacio estas la helaj, blankaj noktoj de la nordo [58].