*kial UV

I.

*kial

1.
(adv.)
Demanda adverbo signifanta „pro kia kaŭzo?“: kial vi ne respondas al mi ― ĉu vi estas surda aŭ muta? [1]; kial vi tion faris [2]? kial vi koleras [3]? kial vi ne diris al mi, ke ŝi estas via edzino [4]? kial ŝi ne decidiĝas paroli FK ? ĉiu tial havas sian kial PrV .
2.
(konjunkcio)
Demanda dependiga konjunkcio, kun sama signifo: li diris al mi, kial li tiam ne volis respondi; la kaŭzo, kial mi faris tion, estas...; ŝia patrino insultis ŝin, (demandante) kial ŝi revenis tiel malfrue de la fonto [5]; jen kial li denove venas Lisabonon […] FK VD:ĉar
1. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 20
2. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 3:13
3. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 4:6
4. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 12:18
5. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 17
afrikanse:
hoekom
albane:
pse
amhare:
ለምን
arabe:
لماذا
armene:
ինչու
azerbajĝane:
niyə
beloruse:
чаму, навошта
bengale:
কেন
birme:
အဘယ်ကြောင့်
bosne:
zašto
ĉeĥe:
proč
ĉine:
何故 [hégù], 何以 [héyǐ], 怎的 [zěnde], 緣何 [yuánhé], 为何 [wèihé], 怎 [zěn], 为什么 [wèishénme]
dane:
hvorfor
estone:
miks
eŭske:
zergatik
filipine:
bakit
france:
pourquoi, pour quelle raison
galege:
por que
germane:
warum, wieso, weshalb
guĝarate:
શા માટે
haitie:
poukisa
haŭse:
dalilin da ya sa
hebree:
1. למה, מדוע
hinde:
क्यों
hispane:
¿por qué?
hungare:
1. miért 2. miért, amiért
igbe:
ya mere
indonezie:
mengapa, kenapa
internaci-signolingve:
1. 
irlande:
cén fáth
islande:
hvers vegna
japane:
なぜ
jave:
kok
jide:
פארוואס
jorube:
idi
kanare:
ಏಕೆ
kartvele:
რატომ
kazaĥe:
неге
kimre:
pam
kirgize:
неге
kmere:
ហេតុអ្វីបានជា
koree:
이유
korsike:
perchè
kose:
ngoba
kroate:
zašto
kurde:
çima
latine:
quid
latve:
kāpēc
laŭe:
ເປັນຫຍັງ
litove:
kodėl
makedone:
зошто
malagase:
antony
malaje:
mengapa
malajalame:
എന്തുകൊണ്ട്
malte:
għaliex
maorie:
he aha
marate:
का
monge:
yog vim li cas
mongole:
яагаад
nederlande:
waarom
nepale:
किन
njanĝe:
chifukwa
okcidentfrise:
wêrom
panĝabe:
ਇਸੇ
paŝtue:
ولې
pole:
1. dlaczego, czemu, po co 2. dlaczego, czemu, po co
portugale:
Por que?
ruande:
kubera iki
rumane:
de ce
ruse:
почему, отчего, зачем
samoe:
aisea
signune:
x@44
sinde:
ڇو
sinhale:
ඇයි
skotgaele:
carson
slovake:
prečo
slovene:
zakaj
somale:
sababta
ŝone:
sei
sote:
ke hobane’ng ha
sunde:
kunaon
svahile:
kwa nini
svede:
varför
taĝike:
чаро
taje:
ทำไม
tamile:
ஏன்
tatare:
нигә
telugue:
ఎందుకు
ukraine:
чому
urdue:
کیوں
uzbeke:
nima uchun
vjetname:
lý do tại sao
volapuke:
1. kikod 2. kikod
zulue:
kungani
II.
Radiko kun la signifo „kial“.

kialo

Kaŭzo: jen la kialo de tiu decido; en ĉi tiu kialo kuŝas ĉiuj aliaj; doni al iu evitkialojn; akvo minacas fariĝi kialo de konfliktoj [6]; foje iuj malabonas sen indiki kialon aŭ motivon [7]; loĝantoj de Sarajevo havas multajn bonajn kialojn por interesiĝi pri mondpolitiko nun [8];
6. Evgeni Georgiev: La blua „oro” ĉiam malsufiĉos, Monato, 2000/03, p. 20
7. Stefan Maul: Estimataj gelegantoj,, Monato, 2000/02, p. 3
8. Hamza Baksić: La fino de la mondo komenciĝas en Sarajevo, Monato, 1993/10, p. 8
afrikanse:
rede
albane:
arsyeja
amhare:
ምክንያት
arabe:
سبب
armene:
պատճառ
azerbajĝane:
səbəb
beloruse:
прычына
bengale:
কারণ
birme:
အကွောငျးရငျး
bosne:
razlog
ĉeĥe:
důvod, motiv, příčina
ĉine:
緣故 [yuángù], 來由 [láiyóu], 原因 [yuányīn], 因 [yīn], 由 [yóu], 緣 [yuán]
dane:
årsag
estone:
põhjus
eŭske:
arrazoia
filipine:
dahilan
france:
raison, pourquoi (subst.)
galege:
razón
germane:
Grund
guĝarate:
કારણ
haitie:
rezon
haŭse:
dalilin
hebree:
סיבה, עילה
hinde:
कारण
hispane:
causa, motivo
hungare:
ok, (a) miért
igbe:
ihe
indonezie:
alasan, motif
irlande:
chúis
islande:
ástæða
japane:
理由 [りゆう]
jave:
alesan
jide:
סיבה
jorube:
idi
kanare:
ಕಾರಣ
kartvele:
მიზეზი
kazaĥe:
себеп
kimre:
rheswm
kirgize:
акыл
kmere:
មូលហេតុ
koree:
이유
korsike:
raghjoni
kose:
isizathu
kroate:
razlog
kurde:
semed
latine:
ideo
latve:
iemesls
laŭe:
ເຫດຜົນ
litove:
priežastis
makedone:
причина
malagase:
antony
malaje:
sebab
malajalame:
കാരണം
malte:
raġuni
maorie:
take
marate:
कारण
monge:
yog vim li cas
mongole:
шалтгаан нь
nederlande:
reden
njanĝe:
chifukwa
okcidentfrise:
reden
panĝabe:
ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ
paŝtue:
دلیل
pole:
powód, motyw, przyczyna
portugale:
causa, motivo
ruande:
impamvu
rumane:
temă, cauza
ruse:
причина
samoe:
mafuaaga
sinde:
سبب
sinhale:
හේතුව
skotgaele:
adhbhar
slovake:
dôvod, príčina
slovene:
razlog
somale:
sababta
ŝone:
chikonzero
sote:
lebaka la
sunde:
alesan
svahile:
sababu
svede:
skäl, orsak
taĝike:
сабаб
taje:
เหตุผล
tamile:
காரணம்
tatare:
сәбәп
telugue:
కారణం
ukraine:
Причина
urdue:
وجہ
uzbeke:
sabab
vjetname:
lý do
zulue:
isizathu

kialigi

Komprenigi ion montrante ĝiajn kialojn: estis akceptita propono de la unujara volontulo trinki laŭ la alfabeto, kion li kialigis tiel, ke tio estas jam certa antaŭdestino, kian nomon ĉiu el ili havas [9]; via egoisma naturo kialigis ke mi amu vin eĉ plie [10].
9. Aventuroj de la brava soldato Švejk dum la mondmilito - šek Jaroslav...
10. Sitio multilingüe para el aprendizaje del idioma internacional Esperanto
beloruse:
растлумачыць , вытлумачыць
ĉeĥe:
zdůvodnit
ĉine:
說明理由 [shuōmínglǐyóu], 陈述理由 [chénshùlǐyóu], 分訴 [fēnsù]
france:
donner les raisons (de), expliquer (donner les raisons de), motiver (donner les raisons de)
germane:
begründen
hebree:
לנמק
hispane:
explicar, motivar
hungare:
megindokol, megokol
indonezie:
memberi alasan
japane:
釈明する [しゃくめいする], 理由づける [りゆうづける]
pole:
uzasadniać, dawać powód, dawać przyczynę, tłumaczyć, wyjaśniać, objaśniać
ruse:
объяснить
slovake:
zdôvodniť

senkiala

Ne havanta kialon, ne havanta pravigon: vivi en angoro kun teruroj senkialaj [11]; senkiala timo [12]; senkiala alarmo [13]; la karmoprincipo […] certigas, ke nenio okazas senkiale [14].
11. C. Piron: Tien, 1997
12. Monato, Roberto Pigro: Ĝis la tero tremas, 2013
13. Monato, Roberto Pigro: Ĝis la tero tremas, 2013
14. Monato, Hokan Lundberg: Spirita scienco ĉu tio eblas?, 2005
beloruse:
беспрычынны, беспадстаўны
ĉine:
无故 [wúgù], 无端 [wúduān], 凭空 [píngkōng], 无根据 [wúgēnjù], 无理由 [wúlǐyóu], 站不住脚 [zhànbúzhùjiǎo], 沒有原因 [méiyǒuyuányīn]
france:
injustifié (sans cause), irraisonné (sans justification)
germane:
grundlos, unbegründet
indonezie:
tanpa alasan, tak beralasan, tidak beralasan
pole:
bezpodstawny
portugale:
imotivado, injustificado (sem motivo)

ekzistokialo

Celo praviganta ekziston de iu afero, socia fenomeno ktp; ekzistotialo: aperis burokratia aparato, dominita jam de la komenco de subtenantoj de Jozefo Stalin, kies ekzistokialo estis la montrado de la neceso defendi la atingojn de la revolucio kontraŭ atakoj de klasmalamikaj elementoj [15].
15. P. Zięba: Enkonduko en la analizon de la bolŝevisma formacio, LEA/G-Magazino, 1999:4 (28)
beloruse:
падстава для існаваньня
ĉine:
生存权利 [shēngcúnquánlì]
france:
raison d'être
germane:
Existenzgrundlage, Existenzberechtigung
hebree:
סיבה קיומית
indonezie:
alasan keberadaan, mata pencaharian
katalune:
raó de ser (d'ésser)
pole:
powód istnienia, przyczyna istnienia
ruse:
разумное основание

administraj notoj

pri ~: 
    La relativa senco mankas, ĉar ĝin transprenis "ĉar" aŭ
    "tial ke", sed nur ĝi povas kialigi la esprimon "kial ajn"
    (kial ajn vi venis al mi, tuj reiru hejmen!)
    [MB]