*vir/o

*viro

1.
Homo aŭ besto de la sekso organizita por demeti en aliseksan animalon la semon de ido (kontraste kun ino): Dio kreis la homon […], en formo de viro kaj virino li kreis ilin [1]; Platono dankis la Diojn pro ke ili faris lin homo kaj ne besto, viro kaj ne virino, greko kaj ne barbaro; pastrino en tre esceptaj okazoj povas fariĝi edzino, sed nur de viro de reĝa sango [2]; kvazaŭ bovo kaj bovoviro [3]; virbovo-tirpovo [4]; la virŝafo, kiun vi vidis kun la du kornoj [5]; virbesto kaj ino el ĉiu karno, eniris, kiel ordonis al ili Dio, kaj la Eternulo fermis post ili. [6]; ĝi estas virseksulo, kaj la malbeleco sekve ne tiom multe malutilas [7]; bruadas kaj ĝemas viraro FK .
2.
Maturaĝa virseksa homo (kontraste kun infano): el la malgranda knabo fariĝis viro, brava viro, kiu kaŭzadis al siaj gepatroj nur ĝojon [8]; la plej certa rimedo veki viron el lia ama deliro estas ĵeti malbenojn sur lian filon [9].
afrikanse:
man
albane:
njeri
amhare:
ሰው
angle:
man
arabe:
رجل
armene:
մարդ
beloruse:
1. мужчына, самец 2. мужчына
bengale:
মানুষ
birme:
ယောက်ျား
ĉeĥe:
muž
ĉine:
1. 男人 [nán rén], 男子 [nán zǐ] 2. 成年男子 [chéng nián nán rén]
dane:
mand
estone:
mees
filipine:
tao
france:
mâle (subst.) 1. homme 2. homme (adulte)
galege:
home
germane:
Mann
greke:
αρσενικό 1. άνδρας 2. άνδρας
guĝarate:
માણસ
haitie:
nonm
haŭse:
mutum
hebree:
זכר (בעל חיים) ℷבר
hinde:
आदमी
hispane:
macho 1. hombre 2. hombre
hungare:
hím, kan 1. férfi 2. férfi
ide:
viro
igbe:
nwoke
indonezie:
laki-laki, pria
irlande:
fear
islande:
maður
japane:
[だん]
jave:
wong
jide:
מענטש
jorube:
eniyan
kanare:
ವ್ಯಕ್ತಿ
kartvele:
კაცი
kazaĥe:
адам
kimre:
dyn
kirgize:
адам
kmere:
បុរសម្នាក់
koree:
사람
korsike:
omu
kose:
indoda
kroate:
čovjek
kurde:
1. mirov, merî, peya, zilam
latine:
hominis
latve:
vīrietis
laŭe:
ຜູ້ຊາຍ
litove:
vyras
makedone:
човек
malagase:
ny olona
malaje:
lelaki
malajalame:
മനുഷ്യൻ
malte:
bniedem
maorie:
te tangata
marate:
मनुष्य
monge:
txiv neej
mongole:
хүн
nederlande:
man
nepale:
मानिस
njanĝe:
munthu
okcidentfrise:
man
panĝabe:
ਆਦਮੀ ਨੂੰ
paŝtue:
سړي
pole:
samiec 1. mężczyzna 2. mężczyzna
portugale:
macho 1. homem 2. homem
ruande:
umuntu
ruse:
самец 1. мужчина 2. мужчина
samoe:
tagata
sinde:
انسان
sinhale:
මිනිසා
skotgaele:
fear
slovake:
samec chlap (samec), muž, chlap (samec) 1. muž 2. muž
slovene:
moški
somale:
nin
ŝone:
murume
sote:
motho
sunde:
lalaki
svahile:
mtu
taĝike:
одам
taje:
ผู้ชาย
tamile:
மனிதன்
tatare:
кеше
telugue:
మనిషి
tokipone:
mije
turke:
erkek, adam
ukraine:
людина
urdue:
آدمی
uzbeke:
odam
vjetname:
người đàn ông
volapuke:
man

vira

1.
Karakterizanta la virojn: vira organo, birdo, infano, sekso.
a)
Karakterizanta virhomojn kontraste kun hominoj: en la komenco la Kreinto faris ilin vira kaj virina [10]; ŝi naskis filon, viran infanon [11]; estu kuraĝaj kaj viraj, ho Filiŝtoj [12]! forta vira voĉo ekkriis [13]; li lasis fari al ŝi viran vestaĵon, por ke ŝi povu akompanadi lin ankaŭ sur ĉevalo [14]; viroj altaj, kun fiera mieno kaj vira energio en la vizaĝo [15]; li eĉ ne vidis la virinan silueton malantaŭ la vira figuro IK ; vi aspektas tiel vire maltima [16]!
b)
Karakterizanta virojn2, t.e. maturan kontraste kun infanoj: kiu naskiĝas en via domo, mortos en la vira aĝo [17]; [li] sonĝis pri la tempo de sia juneco kaj de sia vira aĝo [18]; VD:heroa.
2.
GRA Gramatika genro, kiu, kontraste kun la genroj ina kaj neŭtra, markiĝas per la samaj artikoloj, pronomoj ktp. kiuj estas uzataj por viraj homoj: vira pronomo, sufikso (uzataj por montri virojn); en la lingvo germana „kapo“ havas viran sekson EE ;
3.
POE (p.p. rimo) Finiĝanta per akcenta silabo; (p.p. cezuro) sekvanta akcentan silabon: „dolor'“, „kor'“ konsistigas virajn rimojn. VD:ina.
angle:
male, manly, masculine
beloruse:
мужчынскі, маскулінны
ĉeĥe:
mužný, mužský
ĉine:
1.a 男 [nán]
france:
masculin
germane:
männlich
greke:
αρσενικός, ανδρικός
hebree:
זכרי, ℷברי
hispane:
1.a masculino 1. masculino
hungare:
1.a férfi- 1.b férfias 1. hím-, kan- 3. hím-
indonezie:
1. jantan 2. maskulin
japane:
男の [おとこの], 男のような [おとこのような]
nederlande:
mannelijk
okcidentfrise:
manlik
pole:
1.a męski 1.b mężny 1. męski, samczy
portugale:
masculino
ruse:
мужской
slovake:
mužský, zmužilý, zmužilý 1.a mužský 1.b chlapský 1. mužský, samčí
tokipone:
mije
ukraine:
чоловічий
volapuke:
manik

*vireco

Eco karakterizanta viron: tiun ĉi baton li elportas kun tia sama vireco, kun kia li renkontadis kaj elportadis la marajn ventegojn FK ; forto kaj komenco de mia vireco [19]; en tiu formo de mensa primitiveco, en kiu regas vireco, decidan rolon ludas la genoj de la patro [20]; neniu infano povus havi tian kruelan danĝeran vivon kaj tamen atingi virecon kaj iĝi intelektulo [21].
19. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 49:3
20. Michel Duc Goninaz: Eks-Jugoslavio: kiu kiun mistifikas?, Monato, 2000/06, p. 8
21. Monato, Petro de Smedt: La verde farbita birdo, 2010
angle:
virility
beloruse:
мужнасьць
france:
virilité
germane:
Männlichkeit
indonezie:
kejantanan, kelelakian, kelaki-lakian
japane:
男らしさ [おとこらしさ]
ukraine:
мужність

viriĝi

(ntr)
Fariĝi seksmatura viro: ankoraŭ en la ventro li retenis sian fraton, kaj viriĝinte li luktis kun Dio [22]; viglu, staru firme en la fido, viriĝu, fortiĝu [23]; junulo viriĝis kaj lasis la ludon FK ; la oficiroj, kiuj eliris en la militon preskaŭ infanoj, revenis, viriĝintaj de milita aero NeĝaBlovado . VD:maturiĝi, plenaĝa
beloruse:
мужнець, сталець
france:
atteindre l'âge d'homme, devenir un homme
germane:
zum Manne reifen
japane:
男になる [おとこになる]
pole:
mężnieć
ukraine:
мужніти, ставати чоловіком

virilo

(malofte) (komune)
Peniso elefanto demandas la kamelon: — kial vi portas la mamojn surdorse? — hm! strange, ke tion demandas iu, kies virilo pendas survizaĝe [24].
24. I. Szabo: Elefanto -- kamelo, Humursako, 2010-09-15
beloruse:
чэляс
ĉeĥe:
mužství, úd
france:
organe viril
germane:
männliches Glied
hispane:
miembro viril
indonezie:
penis
slovake:
mužstvo, úd
ukraine:
статевий член, прутень

virina

1.
Karakterizanta hominon, kontraste kun virhomo: larmo virina baldaŭ sekiĝas PrV ; pli tiras virina haro, ol ĉevala paro PrV ; virina lango buĉas sen sango PrV ; virina rideto pli kaptas ol reto PrV ; li estis bela junulo, kun vizaĝo preskaŭ virina [25]; ŝia virina instinkto puŝis ŝin al forkuro IK ; japana virina koruso parkere kantis hungarajn melodiojn [26]; feinoj, elfinoj, sovaĝulinoj kaj aliaj virinaj vivaĵoj [27].
2.
Karakterizanta seksmaturan virinon kontraste kun knabino: la pensoj de la fraŭlino fariĝis pli delikataj kaj pli virinaj [28]; mi konas nur unu virinan demandon, kaj tiu ĉi estas: ĉu li jam estas edzigita FK ?
3.
GRA Gramatika genro, kiu, kontraste kun la genroj vira kaj neŭtra, markiĝas per la samaj artikoloj, pronomoj ktp. kiuj estas uzataj por virinaj homoj: en la lingvo germana „kapo“ havas viran sekson, en la lingvo franca virinan kaj en la lingvo latina neŭtralan EE ; la sufikso „in“ signifas la virinan sekson EE .
25. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro I
26. Korusa konkurso, Monato, 2000/12, p. 14
27. Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, La Batalo je la Ebura Turo
28. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Sub la saliko
angle:
female, womanly, feminine
beloruse:
жаночы, жаноцкі
ĉeĥe:
ženský
ĉine:
女 [nǚ]
france:
féminin
germane:
weiblich
greke:
θηλυκός, γυναικείος
hebree:
נשי
hispane:
femenino
hungare:
női
indonezie:
feminin 1. betina 2. betina
japane:
女の [おんなの], 女のような [おんなのような]
nederlande:
vrouwelijk
okcidentfrise:
froulik
pole:
żeński
portugale:
feminino
ruse:
женский
slovake:
ženský
tokipone:
meli
ukraine:
жіночий
volapuke:
vomik

*virino

1.
Homino, kontraste kun virhomo: en formo de viro kaj virino Li kreis ilin [29]; en unu tago, kiam ŝi estis apud tiu fonto, venis al ŝi malriĉa virino [30]; saĝa virino konstruas sian domon, sed malsaĝa detruas ĝin per siaj manoj [31]; la lango de virino estas ŝia glavo PrV ; kie diablo ne povas, tien virinon li ŝovas PrV .
2.
Maturaĝa homino, kontraste kun infano: Esav levis siajn okulojn kaj ekvidis la virinojn kaj la infanojn [32]; la virino gravediĝis, kaj naskis filon [33]; jam virino, ne knabino Hamlet ; virinoj kaj knabinoj dancas unu kun alia [34].
afrikanse:
vroue
albane:
gratë
amhare:
ሴቶች
angle:
woman
arabe:
النساء
armene:
կանայք
azerbajĝane:
qadın
beloruse:
жанчына
bengale:
নারী
birme:
အမျိုးသမီးများ
bosne:
žene
ĉeĥe:
žena
ĉine:
1. 女人 [nǚ rén], 女子 [nǚ zǐ] 2. 成年女子 [chéng nián nǚ zǐ], 妇女 [fù nǚ]
dane:
kvinder
estone:
naine
eŭske:
emakumeak
filipine:
kababaihan
france:
1. femme 2. femme (adulte)
galege:
mulleres
germane:
Frau
greke:
γυναίκα
guĝarate:
સ્ત્રીઓ
haitie:
fanm
haŭse:
mata
hebree:
אשה
hinde:
महिलाओं
hispane:
mujer
hungare:
ide:
muliero
igbe:
inyom
indonezie:
perempuan, wanita
irlande:
mná
islande:
konur
japane:
女性たち [じょせいたち]
jave:
wanita
jide:
פרויען
jorube:
obirin
kanare:
ಮಹಿಳೆಯರು
kartvele:
ქალები
kazaĥe:
әйелдер
kimre:
menywod
kirgize:
аялдар
kmere:
ស្ត្រី
koree:
여성
korsike:
donne
kose:
abafazi
kroate:
žene
kurde:
jinan
latine:
mulieres
latve:
sievietes
laŭe:
ແມ່ຍິງ
litove:
moterys
makedone:
жени
malagase:
vehivavy
malaje:
wanita
malajalame:
സ്ത്രീകൾ
malte:
nisa
maorie:
wahine
marate:
महिला
monge:
cov poj niam
mongole:
эмэгтэйчүүд
nederlande:
vrouw
nepale:
महिला
njanĝe:
akazi
okcidentfrise:
frou
panĝabe:
ਮਹਿਲਾ
paŝtue:
د ښځو
pole:
kobieta
portugale:
mulher
ruande:
abagore
ruse:
женщина
samoe:
fafine
sinde:
عورتن
sinhale:
කාන්තාවන්
skotgaele:
boireannaich
slovake:
žena
slovene:
ženske
somale:
dumarka
ŝone:
vakadzi
sote:
basali ba
sunde:
awewe
svahile:
wanawake
taĝike:
занон
taje:
ผู้หญิง
tamile:
பெண்கள்
tatare:
хатын-кызлар
telugue:
మహిళలు
tibete:
མོ་
tokipone:
meli
turke:
kadın
ukraine:
жінки
urdue:
خواتین
uzbeke:
ayollar
vjetname:
phụ nữ
volapuke:
vom
zulue:
abesifazane

*virineco

Eco karakterizanta virinon: en ni montriĝos tuj la virineco Hamlet ; tiu edzinigo al si celus detrui la virinecon de la virino por edziĝi al masklo [35].
angle:
virility
beloruse:
жаноцкасьць, жаночасьць
france:
virilité
germane:
Weiblichkeit
indonezie:
keperempuanan, kewanitaan
japane:
女らしさ [おんならしさ]
ukraine:
жіночність

virinismo

(malofte)
Feminismo: virinismo detruis multege da geedzaj paroj [36]; mito de nacia unueco […] estis drasta rimedo kontraŭ klasbatalo, socialismo kaj virinismo [37].
36. Petro: Ni ne faru anĝelojn el la homoj, en: Vivprotokoloj, 2009
37. ANC
angle:
feminism
beloruse:
фэмінізм
ĉeĥe:
feminizmus, ženské hnutí
france:
féminisme
germane:
Feminismus
hispane:
feminismo
hungare:
feminizmus
ide:
feminismo
indonezie:
femininme
nederlande:
feminisme
okcidentfrise:
feminisme
pole:
feminizm
portugale:
feminismo
ruse:
феминизм
slovake:
feminizmus, ženské hnutie

administraj notoj

~ilo: Mankas dua fontindiko.