^* -on/

I.

-on

Sufikso uzata por derivi numeralojn, el kiuj ĉiu prezentas parton de koncerna nombro supoze dividita en tiom da egalaj partoj, kiomfoje la radiknombro enhavas la unuon: duonon de tiu ĉi piro mi manĝis, kvaronon mi donis al mia nevo, kaj la lastan kvaronon mi forĵetis ^DL ; ok estas kvar kvinonoj de dek [1]; dudek unu estas tri seponoj de kvardek naŭ ^DL ; unu tago estas tricent-sesdek-kvinono aŭ tricent-sesdek-sesono de jaro ^FK ; mi revenos post kvarono da horo ^DL ; hodiaŭ ni tagmanĝis je tri kvaronoj de l’ kvara (horo) ^DL ; je la duono post la sepa ^KKl ; estis kvarono antaŭ la sesa vespere ^ChB ; tri kvaronoj de la ŝipanaro forkuris ^VojaĝImp ; nur duono de lia verko estis eldonita ^PrV ; pureco estas duono de vivo ^FK ; bela vizaĝo estas duono da doto ^PrV ; el multaj milonoj fariĝas milionoj ^PrV ; duone blinda maljunulo ^BdV ; ni disiĝas kiel duonaj parencoj ^BdV ; en duono da minuto ĉio estos en ordo, sinjoro ^BdV ! li nur duone estas diplomato [sed] plej proksime al lia koro sendube kuŝas lia arto ^VojaĝImp ; du kozakoj portis la duone senkonscian virinon ^VojaĝImp ; sur la spaco de ĉirkaŭ duontaga plugado [2]; li ricevos la dekonon de ĉiuj multekostaj produktaĵoj, kiuj estos akiritaj ^FK ; la temo estas tiel ampleksa, ke […] mi ne klarigus eĉ la centonon de tio, kio devas esti klarigata [3]; la devio estis nur duono de milionono de sekundo [4].

Rim.: On, se sufikse uzata, almetiĝas nur al numeraloj, sed en nombrono: li povoscias kalkuli en la kapo, eĉ kun nombronoj [5] aŭ komunona ne temas pri sufiksa uzo.

1. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 14
2. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 14:14
3. L. L. Zamenhof: Homaranismo, Pri la homaranismo
4. Walter Klag: Pli ekzakte ne eblas: Radi-regata horloĝo, Monato, 2000/10, p. 13
5. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Neĝa reĝino

beloruse:

афікс, які вызначае частку, долю, у эспэранта

ĉine:

分之 [fēnzhī]

france:

-ième (sauf 2 : demi, 3 : tiers et 4 : quart)

germane:

-tel

hungare:

-ed, -ad

pole:

przyrostek - liczebniki ułamkowe

portugale:

sufixo que indica fração

svede:

-del

II.

Vortero samsignifa:

ono

1.

^PIV1 Frakcio, kies numeratoro estas unu: spekti dum ono de sekundo la mirindan nombron [6].

2.

[7](evitinde) divizoro.

3.

(figure) Parto: Nu, kiu estas vi? ― De l' fort' mi estas ono | Malbonvolema ĉiam, sed kaŭzant' de bono [8]; la greka posedis ankaŭ pli bonkvalitajn kulturajn valorojn sciencajn, filozofiajn, literaturajn, teatrajn ... nin atingis nur malgranda ono kiun bonvolis konservi la generacioj [9]. ero

4.

(en n-uma prezento de nombro) Ĉiu el la ciferoj en ĝia frakcia parto, konsiderata kune kun ties pozicio: la nombro 1,72 entenas du onojn, nome sep dekonojn kaj du centonojn; via prezo devas esti malaltigita ĝis la lasta ono ^KrM .

Rim.: Por ĉi tiu nocio troveblas la stranga formo „postfiguro“ en [10]. Por la bazo 10, t.e. por dekumaj frakcioj, eblas nomi tiajn onojn decimaloj.

Rim.: Ĉi tiu senco metafore devenas de ono ¹: ja la koncerna pozicio estas nomata laŭ la frakcio, kiun oni ricevas metante 1 en ĝin kaj 0 en ĉiujn aliajn. Notindas, ke ne ekzistas komuna termino, per kiu eblus nomi ĉiujn ciferojn de la entjera parto. Ŝajnas do, ke la termino „ono“ ne estas absolute necesa, kaj ke preferindas klara esprimo de la tipo „frakciparta cifero“.

6. Monato, Jozefo Lejĉ: Reala montrilo, 2012
7. Raoul Bricard: Matematika Terminaro kaj Krestomatio, p. 10
8. Goethe, trad. N. Bartelmes: Faŭsto I, 2a eldono. München: Pasing, 1949. P.52
9. La Ondo de Esperanto, Sergio Pokrovskij: Slavonaj Skriboj (3a parto)
10. Raoul Bricard: Matematika Terminaro kaj Krestomatio, p. 9

angle:

1. unit fraction 4. decimal digit, decimal

beloruse:

1. доля (адзінкі) 2. дзельнік 3. частка 4. лічба пасьля коскі

ĉeĥe:

kmenový zlomek

france:

1. fraction primitive 4. chiffre après la virgule, décimale

germane:

1. Stammbruch 2. Teiler, Divisor 3. Teil, Bruchteil 4. Dezimale

hungare:

1. adrész, hányad, törtrész 2. osztó 3. rész, darab 4. tizedesjegy

nederlande:

3. deel 4. cijfer na de komma

pole:

1. ułamek prosty (liczba) 2. podzielnik 3. cząstka 4. cyfra mantysy, cyfra po przecinku, dziesiętna

rumane:

3. moleculă, părticică

ruse:

1. доля единицы 3. доля 4. цифра после запятой, десятичная цифра

slovake:

kmeňový zlomok

ukraine:

дріб з одиницею в чисельнику, частка

onigi

1.

Dividi en iun nombron da egalaj partoj. frakciigi

2.

[11] Dividi per entjero.

11. Raoul Bricard: Matematika Terminaro kaj Krestomatio, p. 7, substantive

beloruse:

1. дзяліць на роўныя часткі 2. дзяліць на цэлы лік

ĉeĥe:

rozdělit na zlomky, rozdělit na části

hungare:

oszt

japane:

割る [わる], 分ける [わける]

nederlande:

delen

pole:

1. podzielić (na równe części)

ruse:

1. делить поровну

slovake:

rozdeliť na časti

ukraine:

дробити, ділити на рівні частини

oneco

La eco havi onojn, do esti neentjera raciono.

beloruse:

дробнасьць

japane:

純分 [じゅんぶん]

pole:

podzielność

ruse:

дробность

onkomo, onpunkto^KompLeks

Signo (komo aŭ punkto), kiu disigas la ciferojn de la frakcia parto de nombro disde tiuj de ĝia entjera parto: 0.75 (uson-stile), 0,75 (eŭrop-stile).

Rim.: Kiel montras la ekzemplo, la koncerna signo povas kolizii kun la normalaj interpunkciaj signoj. La usona stilo (t.e. onpunkto) povas montriĝi pli oportuna, kiam oni skribas liston de nombroj apartigitaj per komoj, kiel ekz-e en `f(3.14,2.72)` . Cetere oni notu, ke la onpunkton aŭ la onkomon neniam sekvas spaceto.

Rim.: Por ĉi tiu senco ofte troviĝas esprimoj de la tipo „decimala komo“ aŭ „punkto“ PIV1, kiujn malfacilas uzi ekster la kunteksto de dekuma bazo.

angle:

radix point

beloruse:

коска (у дробным ліку), кропка (у дробным ліку)

france:

virgule de base

germane:

Basiskomma

hungare:

tizedesvessző, tizedespont, radixvessző, radixpont

nederlande:

decimale komma

pole:

koma, przecinek

ruse:

запятая (дроби)