^*ek- ^PV

I.

ek-

Aspekta prefikso signifanta ke procezo aŭ stato komenciĝas subite kaj precize je koncerna momento:

1.

kun eventuala plia daŭro (komenca aspekto): ektremi¹; ekscii; kiam vi ekparolis, ni atendis aŭdi ion novan, sed baldaŭ ni vidis, ke ni trompiĝis [1]; subite ni ekvidis la maron; eksonis la sonoriloj [2]; se homo ekaŭdas ion konatan [3]; ekbruligi fajron sur la kameno ^Marta ; ekde tiam venis unu katastrofa novaĵo post la alia [4]; ekde infaneco mi bone parolas la anglan [5]; ekkiam regas am' sur ter' [6]; li kapablis [...] memori informojn ekkiam li aĝis 16 monatojn [7].

Rim.: En tiu senco la prefikso ek (komenco de ago) ludas la saman rolon kiel la sufikso iĝ ĉe la netransitivaj verboj(veno en staton): eksidi ‐ sidiĝi, ekstari ‐ stariĝi, ekkuŝi ‐ kuŝiĝi; ekesti ‐ estiĝi.

2.

sen plua daŭro (momenta aspekto): ektremi²; „ho, ĉielo!“ ekkriis la patrino [8]; mi eksaltis de surprizo [9]; du ekbriloj de fulmo trakuris tra la malluma ĉielo [10]. -er

Rim.: En tiu senco la prefikso ek, same kiel ĝia kontraŭo ad, estas uzata kiel konjugacia afikso, por precizigi la sencon de la perfekto: ĝi prezentas la agon kiel simplan kaj nedaŭran temperon, kaj tradukas la francan „simplan pasinton“ kaj la grekan „aoriston“: tio ĉi ekenuigis la virinon; ŝi ekbrulis per envio; la vento ekŝancelis la akvon.

1. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 40
2. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, La virineto de maro
3. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, Akcento ‐ Pri la reguloj de la akcento, eduinf.waw.pl
4. Roland Rotsaert: Lernout kaj Hauspie: revo finiĝis, Monato, 2001/02, p. 8
5. Monato, Garbhan MacAoidh: Flugilhavaj vortoj
6. Vikipedio, Verda Trobadoro (kantaro)
7. Vikipedio, Kim Peek
8. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 21
9. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 40
10. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 40

beloruse:

афікс, які вызначае пачатак дзеяньня або кароткачасовае дзеяньне, у эспэранта

germane:

los-, er-, an-

hispane:

1. ponerse a ..., comenzar a ... 2. acción con efecto inmediato y momentáneo

portugale:

1. pôr-se a ..., começar a ...

ruse:

1. за- 2. -ну-

tokipone:

kama

II.

Memstare uzata vortero kun la senco ek¹-:

ek

(ekkrio)

Ekagu, vigliĝu!: ek al la batalo! ^PIV1 ; Ek Italio (itale „Forza Italia“) estis itala politika partio, gvidita de Silvio Berlusconi [11]; Ek al Leg'! [12].

11. Vikipedio, Ek Italio
12. Vikipedio, Ek al Leg'!

beloruse:

старт!, марш!, давай!

germane:

los, los geht's, auf, auf geht's

hispane:

¡adelante!, ¡vamos!

japane:

さあ！

nederlande:

vooruit!, start!

pole:

start!, naprzód!, marsz!

ruse:

давай!, начинай!, вперёд!, марш!, пошёл!

volapuke:

suso

eke de

(prepoziciaĵo)

Ekde: ĝi ĝermas eke de 0 °C [13].

Rim.: Por eviti miskomprenon de unuopa vorto „ek“ kiel interjekcio, Akademio de Esperanto konsilas: oni skribu "ekde" aŭ "eke de", sed ne "ek de" per du vortoj, ĉar "ek" estas tie uzata prefikse aŭ adverbe, sed ne kiel interjekcio.

13. Vikipedio, Ordinara hordeo

beloruse:

пачынаючы ад

ĉine:

从那以后 [cóngnàyǐhòu]

france:

à compter de, à partir de, depuis

germane:

von ... an, direkt nach, ab

hispane:

a partir de, después de

nederlande:

vanaf

ruse:

начиная с

eki

(ntr)

Komenciĝi: post la raportoj ekis vigla diskutado; ĝi unue devis eki el Porte d'Auteuil kaj atingi la operejon Garnier, sed ĝi estis plilongigita [14].

14. Vikipedio, Linio 8 de la metroo de Parizo

afrikanse:

begin

albane:

të fillojë

amhare:

ጀምር

arabe:

بدأ

armene:

սկսել

azerbajĝane:

başlamaq

beloruse:

пачынацца

bengale:

শুরু

birme:

အစ

bosne:

počinje

ĉeĥe:

nastat, počít (se) vzniknout, započít se, začít, začít pracovat

ĉine:

俶 [chù], 昉 [fǎng], 启 [qǐ], 謖 [sù], 启动 [qǐdòng], 伊始 [yīshǐ], 开创 [kāichuàng], 起初 [qǐchū]

dane:

begynde

estone:

alustada

eŭske:

hasiko

filipine:

simulan

france:

commencer (intr.), débuter

galege:

inicio

germane:

beginnen (mit) [+Dat], anfangen, loslegen, starten

guĝarate:

શરૂ

haitie:

kòmanse

haŭse:

za a fara

hebree:

להתחיל

hinde:

प्रारंभ करना

hispane:

comenzar (intr.), debutar

igbe:

na-amalite

irlande:

tús a chur

islande:

byrja

japane:

始まる [はじまる]

jave:

miwiti

jide:

אָנהייבן

jorube:

bẹrẹ

kanare:

ಆರಂಭಿಸಲು

kartvele:

დაიწყოს

kazaĥe:

баста

kimre:

dechrau

kirgize:

баштоо

kmere:

ចាប់ផ្តើម

koree:

시작

korsike:

comincia

kose:

qala

kroate:

početak

kurde:

destpêkirin

latine:

incipe

latve:

sākties

laŭe:

ເລີ່ມຕົ້ນ

litove:

pradėti

makedone:

започне

malagase:

manomboka

malaje:

mula

malajalame:

ആരംഭിക്കുന്നു

malte:

tibda

maorie:

timata

marate:

सुरू

monge:

pib

mongole:

эхлэх

nederlande:

beginnen

nepale:

सुरु

njanĝe:

yamba

okcidentfrise:

begjinne

panĝabe:

ਸ਼ੁਰੂ

paŝtue:

پيل كيدل؛ شروع كيدل: او چنېدل، راوتل

pole:

rozpoczynać się, startować

ruande:

tangira

ruse:

начаться

samoe:

amata

sinde:

شروع

sinhale:

ආරම්භය

skotgaele:

tòiseachadh

slovake:

začať

slovene:

začeti

somale:

bilaabaan

ŝone:

kutanga

sote:

qala

sunde:

mimiti

svahile:

kuanza

taĝike:

оғоз

taje:

เริ่มต้น

tamile:

தொடங்கும்

tatare:

башларга

telugue:

ప్రారంభం

ukraine:

починати

urdue:

شروع

uzbeke:

boshlanishi

vjetname:

bắt đầu

zulue:

uqale

ekigi

(tr)

Komenci: tiu renversis la feŭdan registaron, nomatan la ŝogunejo, kaj ekigis la modernigon de Japanio [15]; la elektre kampa forteco ĉirkaŭ la glata elektrodo ne sufiĉas [por] ekigi malŝargon [16].

15. Monato, Japanio: Takasugi Sinsaku: Novjara klaĉo super konjako
16. Vikipedio, Diodo

beloruse:

пачынаць

ĉeĥe:

spustit, vyvolat, zahájit, začít, způsobit

france:

commencer (tr.)

germane:

beginnen [+Akk], anstoßen, starten [+Akk]

hebree:

לגרום להתחלה

hispane:

comenzar (tr.)

nederlande:

doen beginnen

pole:

rozpoczynać, wszczynać, jąć się

ruse:

начать

slovake:

spustiť, vyvolať, zahájiť