* -ind/

I.

-ind

Sufikso esprimanta, ke io aŭ iu prezentas sufiĉajn kondiĉojn, por ke oni direktu al ĝi aŭ al li la agon esprimatan de la radiko; ĝi ordinare estas aldonata al radiko de transitivaj verboj: kredinda (meritanta esti kredata) aserto; kredinda letero [1]; mi sciiĝis pri tio de homoj plej kredindaj [2]; respektinda kaj konfidinda atestanto [3]; laŭdinda ago FK ; kio mallaŭdinda estus en tio [4]? puninda kulpo; plej abomeninda krimo [5]; leginda libro [6]; ridinda diplomato; mirinda (meritanta, ke oni miru pro ĝi) forto [7]; tiu ĉi grava tago restos por mi ĉiam memorinda [8]; timindaĵo [9]; kriindaĵo [10]; kredindeco de atestanto, de rakonto; lia ridindeco superas ĉian imagon.
Rim.: Kvankam ind per si mem ne esprimas ideon de devigo, tamen ĝi prezentas ofte en sia pasiva senco nuancon tute proksiman kaj kelkfoje egalvaloran je tiu ideo. Efektive nepardoninda senkuraĝeco [11]; estas senkuraĝeco, kiu ne meritas pardonon, kaj sekve, kiu ne devas esti pardonata. Ekz.: malsano kaŝinda por la mondo Hamlet (kiun oni devas kaŝi); konstrui sur [diletanteco] sian ekzistadon fizikan […] estas nefareble kaj nefarinde Marta (ne povas kaj ne devas esti farata); Eneo estas konsiderinda kiel la plej pura modelo de l' vera Romano, ktp. Same ankaŭ la participa finaĵo ot prezentas ofte sencon de devigo analogan al tiu de la sufikso ind, ĉar la ideo de estonteco konfuziĝas en multaj okazoj kun tiu de devigo. En tiaj okazoj oni povas indiferente uzi otind: jen estas la sola metodo sekvota aŭ sekvinda; por plenumi tiel noblan taskon ne estas uzotaj aŭ uzindaj dungatoj; mi tion ne povas fari sen ofero de utilega tempo konservinda aŭ konservota por resanigeblaj soldatoj. Kelkaj uzas la neoficialan sufikson -end, kiu havas nur la sencon de devigo: restas ankoraŭ multo farenda antaŭ ol ni triumfos.
france:
kred~a: crédible. laŭd~a: louable. pun~a: punissable, répréhensible. rid~a: risible. mir~a: étonnant. memor~a: mémorable. kred~eco: crédibilité. nepardon~a: impardonnable.
germane:
-wert, -würdig kred~a: glaubwürdig. laŭd~a: lobenswert, löblich. pun~a: sträflich. leg~a: lesenswert. rid~a: lächerlich, lachhaft. mir~a: wundersam, erstaunlich. memor~a: denkwürdig, erinnerungswürdig. kred~eco: Glaubwürdigkeit. nepardon~a: unverzeihlich. konsider~a: zu betrachten.
hispane:
kred~a: creíble. laŭd~a: loable. pun~a: punible. rid~a: risible. mir~a: asombroso. memor~a: memorable. kred~eco: credibilidad. nepardon~a: imperdonable.
hungare:
-endő (vmire méltó), -andő (vmire méltó) kred~a: hihető, hitelt érdemlő. laŭd~a: dicsérendő. pun~a: büntetendő. leg~a: olvasmányos. mir~a: csodálatos. memor~a: emlékezetes. kred~eco: hihetőség, szavahihetőség. nepardon~a: megbocsáthatatlan.
nederlande:
laŭd~a: lovenswaardig. pun~a: strafbaar. leg~a: lezenswaardig. rid~a: belachelijk. mir~a: wonderbaarlijk. memor~a: gedenkwaardig.
ruse:
kred~a: достоверный. laŭd~a: похвальный. pun~a: достойный наказания. rid~a: смешной. mir~a: удивительный. memor~a: памятный, достопамятный. kred~eco: достоверность. nepardon~a: непростительный. konsider~a: заслуживающий внимания.
II.
Vortero memstare uzata, proksimume samsignifa:

inda

1.
Meritanta ion: inda je danko FK ; mia lingvo estas inda je lerno DL ; inda je plena akcepto [12]; mi montros min inda je via konfido BdV ; nenio inda je morto estas farita de li [13]; ne estas inde perdi tempon por [tio] FK .
2.
Sammerita, samvalora kiel: mi fariĝis inda vin Marta ; vin montri inda filo Hamlet ; liajn ŝuojn mi ne estas inda porti [14]; la ŝipanaro montriĝas ne inda je sia estro FK ; trankvila rideto, inda de supernatura estaĵo [15].
3.
Meritoplena, honorinda, respektinda: inda ĉefo, karaktero, sintenado; ege inda eseo kun multegaj ekzemploj [16]; ne ekzistas inda socio sen solidareco [17].
Rim.: Fakte tiu ĉi subkomprena uzo estas specialiĝo en la senco „inda esti tiu, kiu li estas“, „inda je sia rango, nomo, rolo“.
SIN:digna
beloruse:
годны, варты
ĉeĥe:
hodný něčeho
ĉine:
有報酬 [yǒubàochóu]
france:
digne (de), passible (de), méritant (digne de)
germane:
wert, würdig, lohnend
hispane:
digno (de)
hungare:
méltó (vmire), érdemes (vmire)
japane:
~に値する [にあたいする], ふさわしい
nederlande:
1. waard 2. waardig 3. waardig
portugale:
digno (adj.)
ruse:
1. достойный, заслуживающий 2. достойный, стоящий 3. достойный
slovake:
hodný niečoho
ukraine:
гідний, вартий (кого-н., чого-н.)

indi

(tr)
Meriti: la suferoj de la nuna tempo ne indas komparon kun la gloro, kiu estas malkaŝota al ni [18]; por vi, pastro, nur tiu indas la kompaton, kiun manĝas la pedikoj [19]; ne indas zorgi pri tio [20]; ĝi ne indis la penon! [21].
angle:
deserving
beloruse:
быць годным, быць вартым, заслугоўваць
ĉeĥe:
být hoden, zasluhovat
ĉine:
[zhí], 值得 [zhíde], 应得 [yīngdé], 該當 [gāidāng], 值得敬佩 [zhídejìngpèi], 当之无愧 [dāngzhīwúkuì]
france:
être digne (de), être passible (de), mériter, valoir la peine
hispane:
ser digno (de), valer la pena
hungare:
méltó (vmire), érdemes (vmire)
japane:
値する [あたいする]
nederlande:
waard zijn
portugale:
ser digno de
ruse:
стоить, заслуживать
slovake:
byť hodný, zaslúžiť si

indeco, indo

Eco de tio aŭ tiu, kiu meritas esti trafita de la ago esprimata de la radiko:
1.
Merito: indo de l’ estinta via edzo Hamlet ; laŭ mezuroj de via propra honoro kaj indo Hamlet .
2.
Respekto, kiun oni konscias meriti per sia konduto; digno: ne respektante dece nian indon Hamlet ; krimon […] danĝeran kaj punindan vi lasis sen konvena puno, kiun postulis […] via indo Hamlet ; la sento de persona indeco ne cedus en ŝi antaŭ la timo de mizero Marta .
3.
Valoro: tiu, kiu kutimis estimi la aferojn ne laŭ ilia praktika signifo kaj efektiva indo, sed laŭ la mirindeco kaj nenatureco de ilia nasko, estos kredeble trompita en siaj esperoj DL ; mia vivo ne havas por mi indon Hamlet ; la reĝido konsideris, ke tia kapablo havas pli grandan indon, ol ĉio, kion oni povus doni dote al alia fraŭlino [22].
beloruse:
годнасьць, вартасьць
ĉeĥe:
cena, zásluha
ĉine:
功劳 [gōngláo], 功德 [gōngdé], 尊严 [zūnyán]
france:
dignité (mérite), mérite, valeur (mérite)
germane:
Würde
hispane:
dignidad (mérito), mérito
hungare:
1. érdemesség, kiérdemeltség 2. méltóság 3. érdem, érték
japane:
価値 [かち], 品位 [ひんい], とりえ
nederlande:
1. waarde 2. waardigheid 3. waarde
portugale:
dignidade
ruse:
достоинство
slovake:
zásluha
ukraine:
гідність, достоїнство, достойність, вартість

indigi

Igi inda: lia pento indigis lin je pardono; ĉio, eniranta de ekstere en homon, ne povas profani lin […], li diris, indigante ĉiajn manĝaĵojn [23]; vi indigas lin […] je via propramana skribado [24].
beloruse:
рабіць годным, рабіць вартым
ĉine:
使增值 [shǐzēngzhí], 升值 [shēngzhí]
france:
rendre digne (de)
germane:
würdigen, aufwerten
hispane:
restituir la dignidad (de)
hungare:
méltóvá tesz, érdemessé tesz
japane:
~に値させる [にあたいさせる], ふさわしいと思う [ふさわしいとおもう]
portugale:
dignificar
ruse:
сделать достойным
ukraine:
робити гідним/вартим (чого-н.), давати можливість, дозволяти

malinda

1.
Ne meritanta ion: li estas vere malinda je rekompenco; la riĉaĵoj […] devas fine esti elŝiritaj el la malindaj manoj, kaj redonitaj al la fidelaj servistoj [25].
2.
Ne digna1: miaj malindaj piedoj tuŝis vian plankon, princo [26]; ŝteloj, mortigoj, adultoj, avideco, malindaĵoj […] [27]; la silento […] kvazaŭ purigis la internon de ĉio malbona kaj malinda [28]; malinda viro, konduto, ago.
25. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro VI
26. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro VIII
27. La Nova Testamento, Marko 7:22
28. Stellan Engholm: Al Torento, ĉapitro IV, 1930
beloruse:
няварты, нягодны, нікчэмны
ĉeĥe:
nedůstojný, nevhodný
ĉine:
冤枉 [yuānwang]
france:
indigne, indigne (de)
germane:
unwert, unwürdig
hispane:
indigno, indigno (de)
hungare:
1. érdemtelen 2. méltatlan
japane:
値打ちのない [ねうちのない], とりえのない
nederlande:
onwaardig
portugale:
indigno (adj.)
ruse:
1. недостойный, незаслуживающий 2. недостойный
slovake:
nehodný
ukraine:
невартий, негідний, нікчемний

senindulo

Homo sen valoro kaj merito: malestimon, kiun seninduloj regalas al merito efektiva [29].
29. L. L. Zamenhof: Hamleto
beloruse:
нікчэмнік, нягоднік
ĉeĥe:
budižkničemu, nemehlo, nemotora, nevhodný člověk, nešika
germane:
Nichtswürdiger, Unwürdiger
hungare:
semmirekellő, semmiházi
japane:
ろくでなし, 能なし [のうなし]
nederlande:
onwaardige
portugale:
indigno (pessoa)
ruse:
недостойный человек
slovake:
nemehlo, nešika
ukraine:
негідник

administraj notoj

sen~ulo: Mankas dua fontindiko.