*li

*li

1.
Ununombra virseksa triapersona pronomo: li estas knabo, kaj ŝi estas knabino [1]; li ne estas lavisto, li estas lavistinedzo [2].
2.
Ĝenerala ununombra triapersona pronomo, uzata por diri ĝeneralaĵon pri nespecifa persono de nedifinita sekso: Ĉar ĉiu amas ordinare personon, kiu estas simila al li, tial tiu ĉi patrino varmege amis sian pli maljunan filinon [3] (en ĉi tiu frazo „ĉiu“ kaj „li“ aplikiĝas al la „patrino“); la pronomon „li“ ni povas uzi por homo en ĉiu okazo kiam lia sekso estas por ni indiferenta [4]; esperantisto estas nomata ĉiu persono (do persono de ajna sekso), kiu scias kaj uzas la lingvon Esperanto, tute egale por kiuj celoj li ĝin uzas [5]; por ke ia regno estu forta kaj glora kaj povu sane disvolviĝadi, estas necese, ke ĉiu regnano sciu, ke li neniam dependos de la kapricoj de tiu aŭ alia persono, sed devas obei ĉiam nur klarajn, tute difinitajn fundamentajn leĝojn de sia lando [6]; se iu telefonos, demandu lian nomon kaj kion li volas („iu“ povas esti persono de ajna sekso); Iu venis; demandu lin, kiu li estas, kaj se li estas tiu, kiun mi atendas, sendu lin al mi ... ne, mi decidis alie: sendu ĉiun, kiu ajn li estos [7]; se vendos sin al vi via frato, hebreo aŭ hebreino, li servu vin dum ses jaroj, sed en la sepa jaro forsendu lin de vi en libereco [8].
Rim. 1: La pronomo "li" estas fundamente, zamenhofe, tradicie kaj ankoraŭ de multaj personoj uzata por paroli pri nespecifa persono de nedifinita sekso. Sed ekde la 1970-aj jaroj ĉi tiu uzo kritikiĝis kiel sekse malegala kaj estas pli kaj pli evitata, anstataŭate de "li aŭ ŝi". Iuj opinias tion neperfekta solvo malkonvene longa, kaj ekde la 2010-aj jaroj ĝi estas krome kritikata de kelkaj kiel tro ekskluziva al neduumuloj. Responde al tiaj kritikoj aperis diversaj proponoj por novaj pronomoj, sed la sola tia propono, kiu iom enuziĝis estas "ri".
Rim. 2: La rilato inter „li“ kaj „ŝi“ estas simetria kun la rilato inter „ĝi“ kaj „li“. La pronomo „ĝi“ estas la plej ĝenerala, kaj principe povas rilati al ĉio ajn. La frazo „la pezo de objekto estas proporcia al ĝia maso“ implicas ankaŭ ke „la pezo de ulo estas proporcia al lia maso“. Tamen laŭ la lingva konvencio oni opinias malkonvena apliki „ĝi“ al objekto kies uleco estas konata en la kunteksto, precipe se temas pri konkreta persono. Tute simile, malkonvenas apliki „li“ al ulo kies ineco estas konata.
Rim. 3: En iuj situacioj ankaŭ nedifinita „li“ povas roli, per kontrasto al „ŝi“, kiel pronomo strikte virseksa: ĉiu „li“ havas sian „ŝi“ PrV . Tio similas kontrastigon inter la aĵgenra „nenio“ kaj la ulgenra „neniu“: „vi diris, ke en la ĉambro estis nenio; sed eble tie estis iu?“.
1. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §16
2. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §36
3. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §13
4. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, 23
5. Bulonja Deklaracio
6. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Antaŭparolo
7. Zamenhof: Dua Libro de l' lingvo internacia, Varsovio, 1888. III:8
8. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Readmono 15:12
afrikanse:
hy
albane:
ai
amhare:
እሱ
angle:
1. he 2. they, he
arabe:
هو
armene:
նա
azerbajĝane:
belə
beloruse:
ён
bengale:
তিনি
birme:
သူ
bosne:
on
bretone:
bulgare:
той
ĉeĥe:
on
ĉine:
[tā]
dane:
han
estone:
ta
eŭske:
zuen
filipine:
siya
finne:
hän 1. hän (miespuolinen), tuo mies, tuo poika 2. hän
france:
il, lui (placé après le verbe, traduit li-n), le (placé avant le verbe, traduit li-n)
galege:
el
germane:
er 1. er (männliche Person) [vira persono; virgenra objekto] 2. er
greke:
αυτός, εκείνος
guĝarate:
તે
haitie:
li
haŭse:
ya
hebree:
1. הוא
hinde:
वह
hispane:
él
hungare:
1. ő (férfi) 2. ő (általában)
ide:
1. ilu, il 2. lu
igbe:
enye
indonezie:
1. dia (laki-laki) 2. dia
irlande:
islande:
hann
japane:
1. [かれ], あの男 [あのおとこ]
jave:
piyambakipun
jide:
ער
jorube:
o si
kanare:
ಅವರು
kartvele:
ის
katalune:
ell
kazaĥe:
ол
kimre:
ef
kirgize:
ал
kmere:
លោកបាន
koree:
korsike:
ellu
kose:
yena
kroate:
on
kurde:
ew
latine:
ipse
latve:
viņš
laŭe:
ລາວ
litove:
jis
makedone:
тој
malagase:
izy
malaje:
beliau
malajalame:
അവന്
malte:
hu
maorie:
e ia
marate:
तो
monge:
nws
mongole:
тэр
nederlande:
1. hij 2. hij
nepale:
उहाँले
njanĝe:
iye
okcidentfrise:
1. hy 2. hy
panĝabe:
ਉਸ ਨੇ
paŝtue:
هغه
pole:
on
portugale:
ele
ruande:
we
ruse:
он
samoe:
ia
sinde:
هن چيو ته
sinhale:
ඔහු
skotgaele:
e
slovene:
je
somale:
uu
ŝone:
iye
sote:
o ile a
sunde:
manehna
svahile:
yeye
svede:
1. han 2. hen
taĝike:
вай
taje:
เขา
tamile:
அவர்
tatare:
Ул
telugue:
అతను
tibete:
1. ཁོ་ 2. ཁོང་
tokipone:
ona, pi mije ni 1. ona, mije ni 2. ona
ukraine:
він
urdue:
وہ
uzbeke:
u
vjetname:
ông
volapuke:
1. om 2. on
zulue:
yena

*lia

1.
Posedata de li1, rilata al li1: sinjoro Petro kaj lia edzino tre amas miajn infanojn [9].
2.
Posedata de li2, rilata al li2: la homon kreis lia kulturo [10].
9. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §18.
10. W. Auld: Kulturo kaj Internacia Lingvo, Fonto, 1986, ĉap. 1a, p. 9a
afrikanse:
sy
albane:
e tij
amhare:
የእሱ
angle:
1. his 2. their, his
arabe:
له
armene:
նրա
azerbajĝane:
onun
beloruse:
яго
bengale:
তার
birme:
သူ၏
bosne:
svoje
bretone:
e (dezhañ)
ĉine:
1. 他的 [tāde]
dane:
hans
estone:
tema
eŭske:
bere
filipine:
kanyang
finne:
1. hänen ... -nsa, -nsä
france:
son, sa
galege:
súa
germane:
sein (Possesivpron.)
greke:
του
guĝarate:
તેના
haitie:
l’
haŭse:
da
hebree:
1. שלו
hinde:
उसके
hungare:
1. övé, ő...-a
ide:
1. ilua 2. lua
igbe:
ya
indonezie:
miliknya 1. miliknya (laki-laki)
irlande:
a
islande:
hans
japane:
1. 彼の [かれの]
jave:
kang
jide:
זיין
jorube:
rẹ
kanare:
ಅವರ
kartvele:
მისი
katalune:
el seu, son
kazaĥe:
оның
kimre:
ei
kirgize:
анын
kmere:
របស់គាត់
koree:
그의
korsike:
u so
kose:
yakhe
kroate:
njegov
kurde:
bûyin
latine:
eius
latve:
viņa
laŭe:
ລາວ
litove:
jo
makedone:
неговата
malagase:
ny
malaje:
beliau
malajalame:
അവന്റെ
malte:
tiegħu
maorie:
tona
marate:
त्याच्या
monge:
nws
mongole:
өөрийн
nederlande:
1. zijn 2. zijn
nepale:
आफ्नो
njanĝe:
wake
okcidentfrise:
1. syn 2. syn
panĝabe:
ਉਸ ਦੇ
paŝtue:
د هغه د
pole:
jego
portugale:
seu, dele (ê)
ruande:
ibye
ruse:
его
samoe:
lana
sinde:
سندس
sinhale:
ඔහුගේ
skotgaele:
aige
slovene:
njegov
somale:
uu
ŝone:
ake
sote:
hae
sunde:
na
svahile:
yake
svede:
1. hans 2. hens
taĝike:
вай
taje:
ของเขา
tamile:
அவரது
tatare:
аның
telugue:
తన
tokipone:
2. ona
ukraine:
його
urdue:
ان
uzbeke:
uning
vjetname:
mình
volapuke:
1. omik, oma 2. onik, ona
zulue:
wakhe

administraj notoj